Ανησυχητική σύνδεση παχυσαρκίας και εγκεφαλικής ανάπτυξης στους εφήβους
Με περισσότερο από το ένα τρίτο των παιδιών στις Ηνωμένες Πολιτείες να είναι πλέον υπέρβαρα ή παχύσαρκα, μια νέα μελέτη φέρνει στο φως μια ανησυχητική διαπίστωση: η παχυσαρκία στην εφηβεία μπορεί να επηρεάζει το μέγεθος κρίσιμων περιοχών του εγκεφάλου, με πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη μάθηση, τη μνήμη και τη συναισθηματική ρύθμιση. Η έρευνα, που παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο για την Παχυσαρκία (ECO 2025), υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας, ιδιαίτερα κατά την κρίσιμη περίοδο της εφηβείας, όταν ο εγκέφαλος υφίσταται σημαντικές αλλαγές.
Η μελέτη, με επικεφαλής τον Augusto César F. De Moraes από τη Σχολή Δημόσιας Υγείας του UTHealth στο Χιούστον, εξέτασε δεδομένα από περισσότερους από 3.300 νέους, με μέση ηλικία περίπου 10 ετών, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για τέσσερα χρόνια. Χρησιμοποιώντας σαρώσεις εγκεφάλου, οι ερευνητές μέτρησαν τον όγκο διαφόρων εγκεφαλικών περιοχών, εστιάζοντας σε εκείνες που παίζουν κεντρικό ρόλο στη γνωστική και συναισθηματική ανάπτυξη.
Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι οι έφηβοι με κοιλιακή παχυσαρκία παρουσίαζαν σημαντικές αλλαγές σε δύο βασικές περιοχές του εγκεφάλου:
Ιππόκαμπος: Περίπου 6,6% μεγαλύτερος σε σύγκριση με συνομηλίκους χωρίς παχυσαρκία. Ο ιππόκαμπος είναι κρίσιμος για τη μνήμη και τη μάθηση.
Αμυγδαλή: Περίπου 4,3% μεγαλύτερη, με ισχυρότερη συσχέτιση σε περιπτώσεις υψηλού επιπέδου παχυσαρκίας. Η αμυγδαλή ρυθμίζει συναισθήματα όπως ο φόβος, η ευτυχία και ο θυμός.
Επιπλέον, μικρότερες αλλαγές παρατηρήθηκαν σε άλλες περιοχές, όπως ο θάλαμος, που λειτουργεί ως κέντρο επεξεργασίας πληροφοριών, και ο κερκοφόρος πυρήνας, που σχετίζεται με την οπτική επεξεργασία και την κίνηση. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι τόσο η υπερβολική αύξηση όσο και η μειωμένη ανάπτυξη αυτών των περιοχών μπορεί να είναι επιβλαβείς, ιδιαίτερα κατά την εφηβεία, μια περίοδο έντονης νευρολογικής ανάπτυξης.
«Η εφηβεία είναι μια κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, και αυτές οι αλλαγές είναι βαθιά ανησυχητικές», δήλωσε ο De Moraes σε δελτίο τύπου, τονίζοντας τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη γνωστική και συναισθηματική υγεία.
Αν και οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν υπό διερεύνηση, οι ερευνητές υποθέτουν ότι η φλεγμονή παίζει κεντρικό ρόλο. Το υπερβολικό κοιλιακό λίπος παράγει φλεγμονώδεις ουσίες, γνωστές ως κυτοκίνες, οι οποίες κυκλοφορούν μέσω του αίματος και μπορούν να εισέλθουν στον εγκέφαλο. Εκεί, προκαλούν φλεγμονή στον εγκεφαλικό ιστό, η οποία με την πάροδο του χρόνου μπορεί να βλάψει τα νευρικά κύτταρα και να αλλάξει τη δομή του εγκεφάλου.
Η Gillian Killiner, ειδική διαιτολόγος στο 121 Dietitian, χαρακτήρισε τα ευρήματα «βαθιά ανησυχητικά» σε συνέντευξή της στην The Epoch Times. «Αυτές οι αλλαγές στον εγκέφαλο εγείρουν σοβαρές ανησυχίες για τη μακροπρόθεσμη γνωστική ανάπτυξη και τη συναισθηματική σταθερότητα των εφήβων», δήλωσε, τονίζοντας την ανάγκη έγκαιρης παρέμβασης.
Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες και παχυσαρκία
Η μελέτη ανέδειξε επίσης τη σημασία των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών στην εγκεφαλική ανάπτυξη. Οι έφηβοι που ζουν σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, ασφαλείς χώρους άθλησης και υγιεινά τρόφιμα εμφάνισαν μικρότερη ανάπτυξη σε περιοχές όπως ο ιππόκαμπος, η αμυγδαλή και το κέλυφος του πυρήνα. Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν πώς οι περιβαλλοντικές και κοινωνικές ανισότητες μπορούν να επιδεινώσουν τις επιπτώσεις της παχυσαρκίας, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
Η έρευνα έρχεται σε μια εποχή που τα ποσοστά παχυσαρκίας μεταξύ παιδιών και εφήβων αυξάνονται ραγδαία. Σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη μελέτη, το ποσοστό υπέρβαρων ή παχύσαρκων νέων ηλικίας 5-19 ετών παγκοσμίως έχει υπερδιπλασιαστεί, από 8% το 1990 σε 20% το 2022. Στις ΗΠΑ, η κατάσταση είναι ακόμα πιο ανησυχητική:
Μεταξύ 1990 και 2021, η παχυσαρκία στους εφήβους αυξήθηκε κατά 158% για τα αγόρια και 186% για τα κορίτσια, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο The Lancet.
Εάν οι τάσεις συνεχιστούν, προβλέπεται ότι έως το 2050, σχεδόν 1 στους 3 εφήβους και 2 στους 3 ενήλικες στις ΗΠΑ θα είναι παχύσαρκοι.
Αυτά τα στοιχεία υπογραμμίζουν την ανάγκη για άμεση δράση, καθώς η παχυσαρκία δεν αποτελεί μόνο κίνδυνο για τη σωματική υγεία, αλλά επηρεάζει και την ψυχική και γνωστική ανάπτυξη.
Στρατηγικές για την πρόληψη και την υγιή ανάπτυξη
Για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας και την υποστήριξη της υγιούς εγκεφαλικής ανάπτυξης, η Killiner πρότεινε μια σειρά από τεκμηριωμένες στρατηγικές:
Προτεραιότητα σε ολόκληρα τρόφιμα: Μια διατροφή πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, δημητριακά ολικής αλέσεως, όσπρια, άπαχες πρωτεΐνες και υγιή λίπη (ιδιαίτερα ωμέγα-3) υποστηρίζει την υγεία του εγκεφάλου.
Τακτικά γεύματα: Η σταθερή κατανάλωση γευμάτων βοηθά στη διατήρηση σταθερών επιπέδων σακχάρου και μειώνει την υπερκατανάλωση.
Μείωση υπερεπεξεργασμένων τροφίμων: Περιορισμός ζαχαρούχων ποτών, συσκευασμένων σνακ και φαγητών σε πακέτο, που συνδέονται με φλεγμονή και αύξηση βάρους.
Οικογενειακά γεύματα: Η κοινή κατανάλωση φαγητού ενισχύει τις υγιεινές συνήθειες και την επικοινωνία.
Αυτονομία στη διατροφή: Η ενθάρρυνση των εφήβων να μαγειρεύουν και να επιλέγουν υγιεινά τρόφιμα χτίζει αυτοπεποίθηση και υπευθυνότητα.
Η Killiner συνέστησε επίσης τη μεσογειακή διατροφή και τη δίαιτα MIND (Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay), οι οποίες είναι πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, φυτικές ίνες και ακόρεστα λιπαρά. Αυτά τα διατροφικά πρότυπα μειώνουν τη φλεγμονή, έναν βασικό παράγοντα που συνδέεται με την παχυσαρκία και τις νευροαναπτυξιακές επιπτώσεις.
«Αυτή η μελέτη είναι μια υπενθύμιση ότι η παχυσαρκία στους εφήβους δεν αφορά μόνο το βάρος, αλλά μπορεί να επηρεάσει τη δομή του εγκεφάλου και τη συναισθηματική ρύθμιση», τόνισε η Killiner. «Χρειαζόμαστε έγκαιρες, υποστηρικτικές παρεμβάσεις που εστιάζουν στη θρέψη, όχι στον περιορισμό».
Η έρευνα αναδεικνύει την ανάγκη για ολιστικές προσεγγίσεις που συνδυάζουν διατροφικές βελτιώσεις, κοινωνικές παρεμβάσεις και πρόσβαση σε υγιείς συνθήκες διαβίωσης. Η αντιμετώπιση της εφηβικής παχυσαρκίας δεν είναι μόνο ζήτημα δημόσιας υγείας, αλλά και επένδυση στη μελλοντική γνωστική και συναισθηματική ευημερία των νέων.
