Ηγετικοί πολιτικοί παγκόσμιας εμβέλειας, όπως ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο Ντόναλντ Τραμπ, ο Εμανουέλ Μακρόν, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Βλαντίμιρ Πούτιν, συνεχίζουν να διαδραματίζουν ρόλο στην επιδείνωση της διεθνούς κατάστασης, ενισχύοντας τις γεωπολιτικές εντάσεις και τροφοδοτώντας την παγκόσμια αστάθεια. Η ανθρώπινη ασφάλεια φαίνεται να παραμένει σε διαρκή κίνδυνο, υπονομευμένη από την επιθυμία για εξουσία και επιρροή.
Η αίσθηση πως ο κόσμος κινείται προς την ειρήνη και την ευημερία αποδυναμώνεται μπροστά στα γεγονότα. Οι διακηρύξεις περί δημοκρατίας και δικαίου που επικράτησαν τις τελευταίες δεκαετίες, καλύπτοντας τη δυτική πολιτική αφήγηση, αποκαλύπτουν το εύθραυστο υπόβαθρό τους όταν εκτίθενται στην πραγματικότητα της ισχύος και των μονομερών στρατιωτικών επεμβάσεων. Η περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών, από την εποχή του Λίντον Τζόνσον μέχρι και τον Ντόναλντ Τραμπ, αναδεικνύει την ιστορική συνέπεια με την οποία η ισχύς χρησιμοποιείται για την προώθηση εθνικών συμφερόντων, ακόμα και με προσχηματικές αφορμές.
Το περιστατικό στον Κόλπο του Τόνκιν το 1964, το οποίο λειτούργησε ως πρόφαση για την κλιμάκωση του πολέμου στο Βιετνάμ, αποδείχθηκε ότι είχε διογκωθεί σκοπίμως. Η αμερικανική επέμβαση στον Παναμά το 1989, με επίκεντρο τον Μανουέλ Νοριέγκα, υπήρξε επίσης αμφιλεγόμενη, αφού ο Νοριέγκα ήταν γνωστός συνεργάτης της CIA. Η υπόθεση της Κουβεϊτιανής “Ναγίρα” το 1991, χρησιμοποιήθηκε ως βασικό αφήγημα για την κινητοποίηση διεθνούς συναίνεσης κατά του Ιράκ, αποδείχθηκε κατασκευασμένη.
Το 2003, η κυβέρνηση Μπους βασίστηκε σε ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες περί όπλων μαζικής καταστροφής για την εισβολή στο Ιράκ. Παρόμοια σενάρια επικράτησαν στη Λιβύη και τη Συρία, όπου επεμβάσεις υπό τις κυβερνήσεις Ομπάμα, Τραμπ και Μπάιντεν στηρίχθηκαν σε προπαγανδιστικές αφηγήσεις και στρατηγικές σκοπιμότητες. Το μοτίβο αυτό φαίνεται να επαναλαμβάνεται με την πρόσφατη επίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών στο Ιράν, υπό την προεδρία του Τραμπ, με αιτιολόγηση την αποτροπή του πυρηνικού του προγράμματος.
Η ενέργεια αυτή πραγματοποιήθηκε μονομερώς, χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου ή διεθνών οργανισμών. Αν και το ιρανικό καθεστώς παραμένει υπό καθεστώς έντονης κριτικής, η επίθεση εκλαμβάνεται διεθνώς ως κίνηση που αγνοεί το Διεθνές Δίκαιο. Παράλληλα, ο κίνδυνος γενικευμένης στρατιωτικής σύγκρουσης καθίσταται ορατός, με τις εντάσεις να ενισχύονται κυρίως στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Η πρόσφατη στρατιωτική δράση των ΗΠΑ και του Ισραήλ ερμηνεύεται από πολλούς αναλυτές ως εγκαθίδρυση του δόγματος της «προληπτικής βίας», με επιπτώσεις στην παγκόσμια ισορροπία. Το παράδειγμα αυτό εγείρει ανησυχίες ως προς τη δυνατότητα άλλων κρατών, όπως η Ρωσία ή η Κίνα, να επικαλεστούν παρόμοια αιτιολογικά σχήματα για την προώθηση των γεωπολιτικών τους στόχων, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τις ενδεχόμενες εξελίξεις στην Ταϊβάν.
Η επιχείρηση της Κυριακής κατά ιρανικών εγκαταστάσεων εμπλουτισμού ουρανίου συνοδεύτηκε από δηλώσεις του Τραμπ περί στρατιωτικής επιτυχίας και απαίτησης υποταγής του Ιράν. Ο πρόεδρος ενήργησε χωρίς κοινοβουλευτική συναίνεση, κατά παράβαση του Συντάγματος, ενώ το Πεντάγωνο είχε ήδη εκπονήσει σχέδια στήριξης προς το Ισραήλ από τον Μάιο. Η στρατιωτική ενίσχυση της περιοχής είχε αρχίσει με μεταφορά όπλων από την Ουκρανία προς τη Μέση Ανατολή.
Παράλληλα, η εσωτερική πολιτική πίεση στις ΗΠΑ απέναντι στην εμπλοκή σε νέες στρατιωτικές περιπέτειες δεν αποδείχθηκε επαρκής για την αποτροπή της στρατηγικής επιλογής του Λευκού Οίκου. Ο Τραμπ, παρά τις προηγούμενες δηλώσεις του για ειρηνική προσέγγιση, προχώρησε σε απευθείας εμπλοκή, με την Ελλάδα να μεταφέρει συστήματα Patriot για την προστασία της αμερικανικής βάσης στη Σούδα.
Η ιρανική κυβέρνηση αντέδρασε με προειδοποιήσεις για αντίποινα και αναγγελία πιθανής αποχώρησης από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων. Το Ιράν δηλώνει ότι θα υπερασπιστεί την εθνική του κυριαρχία, ενώ στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ στην περιοχή βρίσκονται εντός εμβέλειας των ιρανικών πυραύλων. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις φέρνουν σε δύσκολη θέση τη διεθνή κοινότητα, καθώς τα περιθώρια αποκλιμάκωσης μειώνονται.
Η απόφαση των ΗΠΑ να καταφύγουν σε στρατιωτική δράση χωρίς σαφείς αποδείξεις για την κατασκευή πυρηνικών όπλων από το Ιράν, παρά τις εκτιμήσεις διεθνών υπηρεσιών, προκαλεί ανησυχία για το προηγούμενο που δημιουργείται. Η χρήση προληπτικής βίας και η παράκαμψη των διεθνών κανόνων εντείνουν το αίσθημα ανασφάλειας και αμφισβήτησης των θεσμικών εγγυήσεων ειρήνης.
Οι εξελίξεις στον Περσικό Κόλπο καταδεικνύουν τη βαθιά κρίση που διατρέχει η διεθνής διπλωματία και την υποχώρηση του πολυμερούς διαλόγου. Οι μονομερείς ενέργειες τείνουν να υποκαταστήσουν τη συλλογική ασφάλεια, καθιστώντας ασαφές το μέλλον των διεθνών σχέσεων. Η ισχύς, αντί του δικαίου, αναδεικνύεται σε κυρίαρχο μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής.
Ο Τραμπ προσπαθεί να πείσει τους Αμερικανούς ότι οι βομβαρδισμοί δεν θα έχουν συνέχεια και πως δεν έχει κανένα συμφέρον να συμμετάσχει σε έναν παρατεταμένο πόλεμο. Όμως, ήδη απειλεί το Ιράν με περισσότερες επιθέσεις. Αν το Ιράν απαντήσει με αντίποινα, ο Τραμπ θα πιεστεί να αντιδράσει με ακόμα μεγαλύτερη βία. Ακόμα όμως κι αν η Τεχεράνη αντιδράσει «αδύναμα», χωρίς δηλαδή να προχωρήσει σε χτύπημα σε αμερικανικές εγκαταστάσεις, τότε ο Νετανιάχου θα πιέσει τον Τραμπ ότι τώρα είναι η ευκαιρία να επιχειρήσει μια αλλαγή ηγεσίας στο Ιράν.
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί παγωμένη. Το Ιράν ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει στο κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, της σημαντικότερης θαλάσσιας οδού πετρελαίου στον κόσμο. Ο Τραμπ επικύρωσε με τον πιο κυνικό τρόπο ότι όποιος θέλει μπορεί να καταργεί κάθε διεθνή κανόνα. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι όπλα. Και τη Δύση να παρακολουθεί σιωπηρά…
Ο Τραμπ αποδεικνύεται έως τώρα αναξιόπιστος σε όσα υποσχέθηκε. Οι βομβαρδισμοί του είναι αμφίβολο αν είχαν χειροπιαστό αποτέλεσμα, αφού οι ιρανικές εγκαταστάσεις βρίσκονται βαθιά στο βουνό, κάτω από πολλά μέτρα πέτρα. Μετά την εμπλοκή των ΗΠΑ, το Ιράν εξετάζει και την απόσυρση από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων. Κι αν το κάνει πράξη, οι ανεξάρτητοι επιθεωρητές δεν θα έχουν κανέναν τρόπο πλέον να παρατηρήσουν το μελλοντικό πυρηνικό έργο του Ιράν.
Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα του κόσμου που έχουν χτίσει ο Νετανιάχου, ο Τραμπ, ο Μακρόν, η Ούρσουλα, ο Πούτιν… όλοι τους ανεξαιρέτως, θέτοντας διαρκώς σε κίνδυνο την ανθρωπότητα, όπως έγραψα στην αρχή. Ο κόσμος τους δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας κόσμος βαρβάρων!
