Γιάνναρος: «Μπορούμε να αποτρέψουμε τις μαζικές καταστροφές των πυρκαγιών»

Ο κ. Θεόδωρος Γιάνναρος, κύριος ερευνητής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών και ειδικός στον τομέα της Πυρομετεωρολογίας, ηγείται της ερευνητικής ομάδας FLAME, η οποία μελετά τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο κλίμα, τον καιρό και τις δασικές πυρκαγιές. Η εργασία της ομάδας έχει ως στόχο την ανάπτυξη εφαρμοσμένης γνώσης και εργαλείων που μπορούν να υποστηρίξουν τους αρμόδιους φορείς στη διαχείριση πυρκαγιών, τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

Όπως εξηγεί ο κ. Γιάνναρος, η πυρομετεωρολογία είναι ο κλάδος της μετεωρολογίας που εστιάζει στη διπλή σχέση ανάμεσα στις πυρκαγιές και τα μετεωρολογικά φαινόμενα — δηλαδή πώς ο καιρός επηρεάζει την έναρξη και την εξάπλωση των πυρκαγιών και πώς, αντιστρόφως, οι ίδιες οι πυρκαγιές μπορούν να μεταβάλουν τον τοπικό καιρό. Η ομάδα FLAME επιδιώκει η επιστημονική έρευνα να μετατραπεί σε πρακτική υποστήριξη για τις δομές πολιτικής προστασίας και τις κοινότητες που επηρεάζονται από τις πυρκαγιές.

Θα πρέπει να απευθύνετε στους αρμόδιους εκπροσώπους της Πολιτείας στο γιατί λείπει η πολιτική βούληση

Αναφερόμενος στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ο κ. Γιάνναρος επισημαίνει ότι οι επιπτώσεις της είναι ήδη αισθητές. Οι πυρκαγιές γίνονται συχνότερες και εντονότερες, καθώς παρατεταμένα θερμά καλοκαίρια, περιορισμένες βροχοπτώσεις και αυξημένη ξηρασία δημιουργούν ένα περιβάλλον ιδιαίτερα επιρρεπές στη φωτιά. Ωστόσο, αντί της ανησυχίας, προτείνει εστίαση σε στρατηγικές προσαρμογής και ενίσχυσης της ανθεκτικότητας των κοινωνιών.

Σε ερώτηση σχετικά με τις ακραίες πυρκαγιές και το αν η Ελλάδα είναι απροετοίμαστη, ο κ. Γιάνναρος εξηγεί ότι οι πυρκαγιές που αποκτούν τη δική τους δυναμική αλληλεπιδρώντας με την ατμόσφαιρα είναι πράγματι δύσκολο να ελεγχθούν. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι αναπόφευκτο κάθε χρόνο να σημειώνονται μαζικές καταστροφές. Η πρόληψη των ενάρξεων αποτελεί κρίσιμη στρατηγική, ενώ η επιστημονική γνώση μπορεί να συμβάλει στην αξιοποίηση ευκαιριών κατάσβεσης ακόμη και σε ακραίες περιπτώσεις. Όπως τονίζει, απαραίτητη είναι η τακτική ανάλυση της πυρκαγιάς και η χρήση διεπιστημονικών μεθόδων.

Σχετικά με το ζήτημα της πολιτικής βούλησης, ο κ. Γιάνναρος αποφεύγει να τοποθετηθεί πολιτικά, δηλώνοντας ότι το ερώτημα αυτό απευθύνεται στους αρμόδιους εκπροσώπους της Πολιτείας. Τονίζει, όμως, ότι ο ίδιος και η ερευνητική του ομάδα δεσμεύονται να συνεχίσουν το έργο τους στην υπηρεσία της κοινωνίας, εφαρμόζοντας την επιστημονική γνώση για την προστασία του περιβάλλοντος και των ανθρώπινων κοινοτήτων.

Αναλυτικά η συνέντευξη

► Κύριε Γιάνναρε, ποιος είναι το αντικείμενο ερεύνης της πυρομετεωρολογικής ομάδας Flame;

Θεόδωρος Γιάνναρος: Όπως δηλώνει το όνομα της, η ερευνητική μας ομάδα εστιάζει ερευνητικά στο πεδίο της Πυρομετεωρολογίας – εκείνου δηλαδή του κλάδου της Μετεωρολογίας που ασχολείται με την αμφίδρομη αλληλεπίδραση μεταξύ του καιρού και του κλίματος και των δασικών πυρκαγιών. Εξετάζουμε τόσο το πώς ο καιρός και το κλίμα επηρεάζουν τον κίνδυνο πυρκαγιάς, και τη συμπεριφορά και την εξάπλωση τους, αλλά και το πώς η ίδια η φωτιά δημιουργεί τον δικό της καιρό. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, θα έλεγα πως η έρευνα που υλοποιούμε είναι περισσότερο πρακτική παρά θεωρητική. Προσπαθούμε η γνώση που παράγουμε να μετουσιώνεται σε πληροφορίες, εργαλεία και υπηρεσίες που μπορούν να υπηρετήσουν όσους εμπλέκονται στη διαχείριση των δασικών πυρκαγιών στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς. Υπό αυτό το πρίσμα, το όραμα της Πυρομετεωρολογικής Ομάδας FLAME είναι να ανοίξει το δρόμο για τη ριζική αλλαγή του τρόπου διαχείρισης των δασικών πυρκαγιών, ενισχύοντας την προσαρμογή και ανθεκτικότητα των κοινοτήτων μέσω της επιστήμης, της τεχνολογίας και της εκπαίδευσης.

► Αρκετοί συνάδελφοι σας, έχουν κάνει λόγο για την σταδιακή εμφάνιση μέγα-πυρκαγιών στην Ελλάδα λόγω της κλιματικής αλλαγής που παρατηρείται εντόνως τα τελευταία χρόνια. Μεγαλύτερα και θερμότερα καλοκαίρια και μικρότεροι πιο ζεστοί χειμώνες. Πόσο πρέπει να ανησυχούμε το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα;

Θεόδωρος Γιάνναρος: Η κλιματική αλλαγή δεν είναι κάτι μελλοντικό. Συμβαίνει εδώ, συμβαίνει τώρα. Μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές συνέβαιναν και στο παρελθόν, αλλά τα τελευταία χρόνια, τόσο η συχνότητα εκδήλωσης τους όσο και η ένταση τους, έχουν αυξηθεί σημαντικά. Με άπλα λόγια, το μέλλον στο οποίο αναφέρεται η ερώτηση σας είναι ήδη εδώ, είναι το παρόν μας. Βρισκόμαστε δυστυχώς εγκλωβισμένοι σε μία κατάσταση όπου το περιβάλλον είναι πολύ «φιλικό» στη φωτιά – υψηλότερες θερμοκρασίες, ατμοσφαιρική και εδαφική ξηρασία, λιγότερες βροχές και χιόνια… όλα αυτά προδιαθέτουν τη βλάστηση να καεί. Ωστόσο, αντί να ανησυχούμε, θα πρότεινα να εστιάσουμε τις προσπάθειες μας στην ενίσχυση της προσαρμογής και της ανθεκτικότητας των κοινοτήτων μας.

► Ακόμη και χώρες στις οποίες υφίστανται διεπιστημονικές συνεργασίες και οργανωμένα σχέδια με την συμμετοχή όλων των καθ ύλην αρμοδίων φορέων, αδυνατούν να θέσουν υπό έλεγχο αρκετές περιπτώσεις μεγάλων πυρκαγιών. Στην Ελλάδα δεδομένου ότι υστερούμε τόσο σε υλικοτεχνικές υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό αλλά και σε έναν ουσιαστικό εθνικό σχεδιασμό είμαστε καταδικασμένοι σε ακόμη ένα ολέθριο καλοκαίρι;

Θεόδωρος Γιάνναρος: Οι πυρκαγιές στις οποίες αναφέρεστε είναι οι λεγόμενες ακραίες πυρκαγιές, αυτές που δε συμπεριφέρονται σαν έναν απομονωμένο σύστημα που το καθοδηγεί ο καιρός, αλλά που «συνδέονται» με την ατμόσφαιρα, δημιουργούν το δικό τους καιρό και, έτσι, εμφανίζουν ακραία συμπεριφορά. Αυτές οι πυρκαγιές, ναι, είναι αδύνατο να σταματηθούν – θα σταματήσουν μόνο όταν δεν έχουν πλέον κάτι άλλο να κάψουν ή όταν αυτή η «σύνδεση» τους με την ατμόσφαιρα κοπεί, με αποτέλεσμα η ένταση τους να υποχωρήσει. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι είμαστε καταδικασμένοι και ότι νομοτελειακά, εμείς ή οποιαδήποτε άλλη χώρα, θα πρέπει κάθε χρόνο να προετοιμαζόμαστε ότι θα έχουμε μια μεγάλη καταστροφή. Γιατί; Διότι κάθε πυρκαγιά έχει μια αρχή, ένα σημείο έναρξης. Θα πρέπει λοιπόν να προσπαθήσουμε πάρα πολύ ώστε να συνεχίσουμε να μειώνουμε τις ενάρξεις πυρκαγιών. Λιγότερες ενάρξεις σημαίνει λιγότερος κίνδυνος για εθνικές καταστροφές. Παράλληλα, θα πρέπει να επενδύσουμε στην αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης. Ακόμη και οι ακραίες πυρκαγιές μπορούν μας δώσουν κάποια «παράθυρα ευκαιρίας» για την αναχαίτιση τους – θα πρέπει όμως να είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε πού και πότε αυτά θα ανοίξουν. Και αυτό απαιτεί τακτική ανάλυση της φωτιάς, αξιοποιώντας διεπιστημονική γνώση και προσεγγίσεις.

► Λείπει η πολιτική βούληση κύριε Γιάνναρε; Εσείς ως άμεσα σχετιζόμενος επιστημονικός φορέας “φωνάζετε” και κρούετε συνεχώς τον κώδωνα του κινδύνου. Γιατί η πολιτεία αν και αγωνιά κάθε καλοκαίρι εντούτοις δεν κάνει ουσιαστικά βήματα εμπρός για την ορθότερη αντιμετώπιση των καταστροφικών διαθέσεων των πυρκαγιών;

Θεόδωρος Γιάνναρος: Αυτό είναι ένα ερώτημα το οποίο θα πρέπει να απευθύνετε στους αρμόδιους εκπροσώπους της Πολιτείας. Αυτό που μπορώ εγώ να πω είναι ότι ως Ερευνητής έχω δώσει όρκο να υπηρετώ την επιστήμη μου προς όφελος της κοινωνίας. Και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε.

Συνέντευξη στον Κώστα Πρώιμο