Κοιμάται τον ύπνο του δικαίου η Ελληνική οικογένεια 

Η κλιμάκωση της βίας μεταξύ ανηλίκων δείχνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι τα παιδιά μας μεγαλώνουν λάθος

Από τη Γλυφάδα και τη Θεσσαλονίκη και από τη Νάξο μέχρι τη Χαλκιδική, απίστευτες ιστορίες αγριότητας με πρωταγωνιστές ανήλικους βλέπουν το φως της δημοσιότητας τον τελευταίο καιρό. Τα περιστατικά βίας μεταξύ παιδιών εντός και εκτός σχολείου είναι, πλέον, καθημερινά και σοκάρουν με την αγριότητά τους, θρυμματίζοντας τη βεβαιότητα μίας επίπλαστης ηρεμίας στην ελληνική κοινωνία…

Ανήλικοι, αγόρια και κορίτσια, με απίστευτη αγριότητα μπλέκουν σε καβγάδες, από τους οποίους πολλές φορές τα θύματα καταλήγουν στο νοσοκομείο, προκαλώντας σοκ στην κοινή γνώμη που παρακολουθεί αποσβολωμένη μέρα με τη μέρα την κλιμάκωση της βίας ανάμεσα σε ανήλικους. Ομάδες παιδιών, με μέσο όρο ηλικίας 12-14 ετών, επιτίθενται σε συνομήλικούς τους εντός και εκτός σχολείου, σε πάρκα, εμπορικά κέντρα και όπου αλλού συγκεντρώνονται οι νέοι της ηλικίας τους, αδιαφορώντας για τις συνέπειες των πράξεών τους. Ακόμα και όσοι δεν συμμετέχουν ενεργά παραμένουν απαθείς θεατές καταγράφοντας με το κινητό τους το περιστατικό, και στη συνέχεια το αναρτούν στα social media φιλοδοξώντας να κερδίσουν την «επιβράβευση» από συμμαθητές και φίλους για το γεγονός ότι υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες στα βίαια περιστατικά…

Προβληματισμός

Ο ξυλοδαρμός μίας 14χρονης στη Γλυφάδα και ενός 15χρονου στη Καλαμάτα, η συμπλοκή ενός 16χρονου με συμμαθητές του, που τράβηξε μαχαίρι, στο Λαύριο, αλλά και η σύλληψη ενός 15χρονου και ενός 16χρονου στα Χανιά, οι οποίοι την προηγούμενη μέρα επιτέθηκαν, χτύπησαν και τραυμάτισαν συμμαθητή τους στο σχολείο, είναι μερικά μόνο από τα περιστατικά των τελευταίων ημερών, και προφανώς δεν είναι τα μοναδικά, αλλά είναι αυτά που έγιναν γνωστά. Το φαινόμενο της βίας των ανηλίκων δεν είναι καινούργιο, εκείνο όμως που προβληματίζει, πλέον, είναι η ωμή βία. Τα παιδιά που εμπλέκονται, χωρίς ίχνος ευαισθησίας ή ενσυναίσθησης, συμπεριφέρονται με απίστευτη σκληρότητα και δεν τους αρκεί να επιτεθούν φραστικά στα θύματά τους, αλλά δείχνουν να θέλουν να «συνθλίψουν» τους συνομήλικους, συμμαθητές, γείτονες ή προερχόμενους από «αντίπαλες» περιοχές ή αυτούς που υποστηρίζουν μία άλλη ομάδα από τη δική τους, γιατί δεν είναι λίγα τα περιστατικά οπαδικής βίας στα οποία έχουν ανάμιξη ανήλικοι θύτες.

Πολυπαραγοντικό φαινόμενο

Ταυτόχρονα, έχει ανοίξει η συζήτηση για τις αιτίες που προκαλούν τα αυξανόμενα κρούσματα της βίας των ανηλίκων και των ακραίων εκδηλώσεων οργής, θυμού και μένους, που εκδηλώνεται μέσα από ακραίες καταστάσεις. Ο διάλογος που έχει ανοίξει και διεξάγεται τον τελευταίο καιρό, μέσω τόσο των παραδοσιακών ΜΜΕ όσο και των κοινωνικών δικτύων, προκαλεί δημόσιες αντιπαραθέσεις και πολύ συχνά βρίθει από κλισέ και υπεραπλουστεύσεις, με τις οποίες επιχειρείται να εξηγηθεί ένα πολυσύνθετο κοινωνικό ζήτημα…

Ο ρόλος της οικογένειας

Για τη βία των παιδιών μας φταίνε τα ηλεκτρονικά παιχνίδια ή μήπως τα social media; Μήπως η πανδημία που τα έκλεισε στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού, αποξενώνοντάς τα από τα υπόλοιπα παιδιά; Μήπως η οικογένεια και οι δυσλειτουργίες της ή μήπως η κοινωνία, τα λάθος πρότυπα που αναδεικνύονται και η έλλειψη προοπτικής και ελπίδας για ένα καλύτερο μέλλον;

«Η παραβατικότητα των ανηλίκων θεωρείται ένα πολυπαραγοντικό και ανησυχητικό φαινόμενο, που χρήζει διεπιστημονικής αντιμετώπισης, καθώς οι προεκτάσεις που λαμβάνει μέσω των πράξεων γίνονται ολοένα και περισσότερες βίαιες», τονίζει μιλώντας η ψυχολόγος – εγκληματολόγος Ιωάννα Σκλιάμη. «Για την ανάλυση της συμπεριφοράς των ανηλίκων παραβατών ή μη, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο οικογενειακό, σχολικό, φιλικό και κοινωνικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο αναπτύσσονται», εξηγεί. Κοινός τόπος στις εκτιμήσεις των ειδικών αποτελεί η παραδοχή πως στον πολύπλοκο κόσμο στον οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά μας, η αλληλεπίδραση μεταξύ γονέα και παιδιού αποδεικνύεται κρίσιμη για τον τρόπο με τον οποίο το παιδί κατανοεί τον κόσμο, καθώς και τον κανόνα του σωστού και του λάθους.

Θα φυλακίζονται και οι γονείς

Διευρυμένες νομοθετικές πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων, με γνώμονα τη σωτηρία των παιδιών, προωθεί το υπουργείο Δικαιοσύνης, και γενικότερα η κυβέρνηση. Στο πλαίσιο αυτό, το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε:

• Την εφαρμογή του νέου Ποινικού Κώδικα –τέθηκε σε ισχύ από τον περασμένο Μάιο– που προβλέπει συγκεκριμένα αναμορφωτικά μέτρα στους ανήλικους παραβάτες.
• Την εισαγωγή νέων νομοθετικών ρυθμίσεων για τη δυνατότητα αυστηρότερης ποινικής μεταχείρισης των γονέων.

Με τις νέες διατάξεις που εγκρίθηκαν, οι γονείς οι οποίοι θα κατηγορηθούν για παραμέληση εποπτείας ανηλίκων, πλέον θα κινδυνεύουν να πάνε φυλακή. Συγκεκριμένα, η ποινή φυλάκισης θα μπορεί να φτάσει τα 5 έτη (από έως ένα έτος για τους κηδεμόνες και έως 2 έτη για τους γονείς που ισχύει τώρα). Αν η ποινή υπερβαίνει τα 2 έτη, τότε ο καταδικασθείς θα κινδυνεύει να οδηγηθεί στη φυλακή, για να την εκτίσει. Επιπλέον, στους καταδικασθέντες θα επιβάλλεται σωρευτικά χρηματική ποινή από 5.000 ευρώ έως και 10.000 ευρώ στην περίπτωση που ο ανήλικος έχει τελέσει βαριές εγκληματικές πράξεις.

Το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε να μην μεταβάλει το ηλικιακό όριο των 15 ετών (σ.σ.: συζητήθηκε το όριο να πέσει στα 14 έτη), για τη δυνατότητα εγκλεισμού σε φυλακή ανηλίκων. Συνεπώς, έως 12 ετών ο ανήλικος εξακολουθεί να μην έχει ποινική ευθύνη και δεν του επιβάλλεται κανενός είδους κύρωση. Για παιδιά έως 14 ετών το Δικαστήριο Ανηλίκων μπορεί να επιβάλει αναμορφωτικά μέτρα, όπως:

• Τη συμμετοχή σε ομαδικές αθλητικές εκδηλώσεις σε οργανωμένα σωματεία –έχει ήδη εκδηλωθεί έντονο ενδιαφέρον από μεγάλες ομάδες όπως η ΑΕΚ ο Ολυμπιακός και ο Παναθηναϊκός– ή σε οργανωμένες πολιτιστικές εκδηλώσεις (όπως θεατρικές ή μουσικές παραστάσεις), ή σε παροχή κοινωφελούς εργασίας.
• Την παρακολούθηση από κοινωνικό λειτουργό ή ψυχολόγο.
• Την εισαγωγή στο Αναμορφωτήριο.

Αναμορφωτικά μέτρα μπορεί να επιβληθούν και σε παιδιά άνω των 15 ετών, και μόνο σε περίπτωση διάπραξης σοβαρών εγκλημάτων διατάσσεται ο εγκλεισμός τους στις φυλακές ανηλίκων. Σε περίπτωση μη τήρησης των αναμορφωτικών μέτρων προβλέπεται φυλάκιση μόνο σε ανήλικους άνω των 15 ετών.

«Κουμπί σωτηρίας» για τα παιδιά

Στο τελικό στάδιο βρίσκεται η διαδικασία έτσι ώστε να τεθεί σε λειτουργία η εφαρμογή SafeYOUth, η πλατφόρμα μέσω της οποίας γονείς και παιδιά θα μπορούν να ενημερώνονται αλλά και να ζητούν βοήθεια για περιστατικά ανήλικης παραβατικότητας. Σύμφωνα με πληροφορίες , η παρουσίαση της εφαρμογής θα γίνει σε κεντρικό κυβερνητικό επίπεδο και οργανώνεται από το Μέγαρο Μαξίμου και όχι από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη.

Η λεπτομέρειες σχετικά με τη λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Πρόκειται για εφαρμογή που θα μπορεί κάθε ανήλικος να «κατεβάσει» στο κινητό του τηλέφωνο από το google ή το app store. Θα έχει ειδικά προσαρμοσμένο ενημερωτικό υλικό για τρεις ηλικιακές ομάδας, 12-15, 15-18 και 18+, θα υπάρχουν κατηγορίες ενδιαφέροντος για διάφορα θέματα, όπως σεξουαλικής κακοποίησης, τροχαίας, παραβατικότητας, ισότητας, ρατσισμού κ.λπ. Παράλληλα, θα μπορούν να υποβάλλονται ανώνυμες αλλά και επώνυμες καταγγελίες μέσω του gov, όπου η επιβεβαίωση θα γίνεται με e-mail ή με μήνυμα στο κινητό που έχει δηλωθεί, και το βασικότερο θα εμπεριέχει το «Emergency button», ένα εργαλείο το οποίο θα χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις κινδύνου ζωής.

Σύμφωνα με αστυνομικές πηγές, με την είσοδο στην εφαρμογή θα ζητείται να συμπληρώσει ο χρήστης εάν είναι ενήλικας ή ανήλικος. Αν είναι παιδί, θα του βγάζει δύο γρήγορα ερωτήματα: 1) «Πού βρίσκεσαι;», και 2) «Σε τι είδος κίνδυνο βρίσκεσαι;». Μόλις ένα παιδί, που βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο, ενεργοποιήσει το κουμπί, τότε τα στοιχεία του και οι συντεταγμένες της τοποθεσίας του θα αποστέλλονται στην Άμεση Δράση.

Για τη χρήση του θα πρέπει να έχει γίνει προεγγραφή στην εφαρμογή, κατά την οποία ο ανήλικος θα δηλώσει προσωπικά του στοιχεία, όπως τη διεύθυνση κατοικίας του, τον ταχυδρομικό κώδικα, θα δίνονται αναλυτικές οδηγίες που ο κάθε χρήστης θα πρέπει να διαβάσει, έτσι ώστε να ολοκληρώσει την εγγραφή του, και στη συνέχεια θα ενημερώνεται για την επιτυχή εγκατάσταση στο κινητό του τηλέφωνο. Μάλιστα, θα υπάρχει και ένας πρόλογος για το τι είναι το Εmergency button και θα δίνεται η εξήγηση για την χρήση με τη σημείωση: «Αν το πατήσεις για 3 δευτερόλεπτα παρατεταμένα άμεσα ενημερώνεται η ΕΛ.ΑΣ.»

«Κλειδί» το σπίτι

Η οικογένεια είναι το πλαίσιο, είναι η ομάδα αναφοράς μέσα στην οποία το παιδί θα αποκτήσει τις πρώτες κοινωνικές του εμπειρίες, θα γνωρίσει τις πρώτες σχέσεις εξουσίας, τις στάσεις, τις πεποιθήσεις και τις αξίες που θα το ακολουθούν για το υπόλοιπο της ζωής του. Παραδοσιακά, η οικογένεια θεωρείται ο σημαντικότερος φορέας για τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης, επειδή οι γονείς συνιστούν, θα λέγαμε, την πρωτογενή πηγή πολιτισμικών ηθικών αρχών, αξιών και κριτηρίων, που συνδέονται με τις αλλαγές στους κοινωνικούς ρόλους καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.

Μην ξεχνάμε το γονεϊκό βλέμμα, το οποίο είναι καθοριστικό για τον ψυχισμό ενός παιδιού, το νοιάξιμο, η φροντίδα, η αγάπη, η κατανόηση, η επικοινωνία, αλλά και να αντέξει ο γονιός να ακούσει την αλήθεια του παιδιού, του εφήβου, όλα αυτά πρέπει να υπάρχουν μεταξύ της σχέσης γονιού – παιδιού. Ακόμη, ο θεσμός της οικογένειας είναι ένας σημαντικός παράγοντας επιρροής του παιδιού και μετέπειτα του εφήβου, καθώς τα ερεθίσματα που λαμβάνει στο μικρόκοσμο της οικογένειας πολλές φορές επηρεάζουν και τη συμπεριφορά του ως μέλος του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.

Στην οικογένεια πρέπει να «διδάσκονται» στο παιδί αξίες και αρετές, όπως ο σεβασμός προς το συνάνθρωπο, η εργατικότητα, η θέσπιση στόχων, τα κίνητρα, η προσοχή, η ασφάλεια, η ισότητα και, το κυριότερο, θα πρέπει να υπάρχει ανοιχτός διάλογος και επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας, ώστε να αισθάνεται το παιδί ότι μπορεί να συζητήσει και να εκφράσει στο γονέα κάθε προβληματισμό του. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε δει ότι οι ανήλικοι που συμμετέχουν σε παραβατικές και εγκληματικές πράξεις προέρχονται από περιβάλλοντα, διαλυμένες οικογένειες με πολύ «χαλαρά» όρια, ενδο-οικογενειακή βία, συναισθηματική απουσία, υπερπροστατευτικά περιβάλλοντα, χρήση ουσιών ή ακόμη και από οικογένειες με παραβατικό παρελθόν. Κλείνοντας, αυτό που θα ήθελα να πω είναι ότι τα όρια δεν πρέπει να είναι εμπόδια ή φυλακή ως προς το παιδί, αλλά η προστασία και η ασπίδα του για το αύριο.