Οι ασυνήθιστες καιρικές συνθήκες αποκάλυψαν τις αδυναμίες της αιολικής παραγωγής στην Ευρώπη

Η βορειοδυτική Ευρώπη βιώνει φέτος ένα από τα πιο παράδοξα και ενεργειακά απαιτητικά ανοιξιάτικα μοτίβα των τελευταίων δεκαετιών: άφθονη ηλιοφάνεια, αλλά δραματικά εξασθενημένοι άνεμοι. Τα ασυνήθιστα επίμονα συστήματα υψηλής πίεσης που έχουν εγκατασταθεί πάνω από την περιοχή προσφέρουν ιδανικές συνθήκες για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας, αλλά έχουν πλήξει σοβαρά την αιολική παραγωγή, προκαλώντας αναστάτωση στις αγορές και στους παρόχους ενέργειας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Κλιματικής Αλλαγής του Πανεπιστημίου του Μέιν, οι ταχύτητες των ανέμων κατά το διάστημα Φεβρουαρίου – Απριλίου μειώθηκαν έως και 25% σε σχέση με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο, σημειώνοντας ενδεχομένως τη μεγαλύτερη καταγεγραμμένη πτώση από τη δεκαετία του 1940.

Η εταιρεία Atmospheric G2 επιβεβαιώνει τη γενικευμένη υποχώρηση της αιολικής δραστηριότητας στην περιοχή, γεγονός που αναγκάζει τις εταιρείες ενέργειας να αναζητούν νέους μηχανισμούς αντιστάθμισης κινδύνου, όπως συμβόλαια hedging για τη διαχείριση της μεταβλητότητας στην παραγωγή.

Κλιματική αλλαγή ή σύμπτωση;

Αν και ορισμένοι έμποροι ενέργειας θεωρούν πως τα φαινόμενα αυτά ενδέχεται να γίνουν πιο συχνά λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι ειδικοί παραμένουν επιφυλακτικοί. Ο Μάθιου Πάτερσον, ερευνητής του κλίματος στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους, δηλώνει πως η φετινή συχνότητα και διάρκεια των υψηλών πιέσεων είναι «πολύ ασυνήθιστη», αλλά χωρίς στατιστικά σταθερές ενδείξεις για διαρκή τάση.

Το Met Office και ο γερμανικός Deutscher Wetterdienst συμφωνούν πως, αν και υπάρχουν αδύναμα σημάδια αύξησης των γεγονότων υψηλής πίεσης, δεν προκύπτει σαφής, ευρείας κλίμακας μεταβολή. Μάλιστα, κάποια κλιματικά μοντέλα δείχνουν μείωση των υψηλών πιέσεων στο μέλλον — αν και αυτά τα μοντέλα συχνά υποτιμούν τα ίδια τα φαινόμενα που προσπαθούν να αναλύσουν.

Οι υψηλές πιέσεις όχι μόνο καθηλώνουν τις ανεμογεννήτριες αλλά και περιορίζουν τη μεταφορά υγρασίας, οδηγώντας σε υψηλότερες θερμοκρασίες, αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιών και μειωμένα αποθέματα νερού, όπως καταγράφεται ήδη στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Επιπλέον, η αυξημένη ηλιακή παραγωγή δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει την έλλειψη αιολικής ενέργειας, ιδιαίτερα κατά τις ώρες αιχμής ή σε κράτη με περιορισμένες δυνατότητες αποθήκευσης ενέργειας. Η εποχική ασυμμετρία — αυξημένη παραγωγή τον χειμώνα, μειωμένη το καλοκαίρι — αναγκάζει τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας να σχεδιάζουν με μεγαλύτερη ευελιξία και ακρίβεια.

«Οι παραγωγοί πρέπει να αντισταθμίσουν μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής τους, καθώς οι καιρικές συνθήκες γίνονται πιο ασταθείς και ασύμμετρες», εξηγεί ο Τζέσπες Τίζεν, επικεφαλής του τμήματος ενεργειακών συναλλαγών της Sef A/S.

Στον αέρα οι ανεμογεννήτριες της Ολλανδίας

Οι πρόσφατες διακοπές ρεύματος στην Ιβηρική Χερσόνησο και οι εξελίξεις στον τομέα της αιολικής ενέργειας στην Ολλανδία φέρνουν στο προσκήνιο ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα ζητήματα της εποχής μας: τη βιωσιμότητα της ενεργειακής μετάβασης στις ανανεώσιμες πηγές και την ιδεολογική προσέγγιση που υιοθετούν ορισμένοι ακτιβιστές απέναντι σε αυτές τις κρίσεις.

Παρότι η απολιγνιτοποίηση και η απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος παραμένουν βασικοί πυλώνες της ευρωπαϊκής πολιτικής για το κλίμα, τα τεχνικά όρια των ΑΠΕ (Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) και οι ανεπαρκείς μηχανισμοί εφεδρείας αρχίζουν να αποκαλύπτουν τα ρήγματα πίσω από τις φιλόδοξες εξαγγελίες. Ηλιακή και αιολική ενέργεια, παρά τις δυνατότητές τους, δεν επαρκούν πάντα για την κάλυψη της σταθερής ζήτησης – ιδίως όταν απουσιάζει ο ήλιος ή οι άνεμοι μειώνονται δραστικά, όπως συνέβη φέτος σε πολλές περιοχές της Ευρώπης.

Η Ολλανδία ανακοίνωσε την αναβολή δύο διαγωνισμών για θαλάσσια αιολικά πάρκα ισχύος 2 GW, καθώς δεν υπήρξε επαρκές ενδιαφέρον από εταιρείες του κλάδου. Ο λόγος; Το μοντέλο «μηδενικής επιδότησης» θεωρείται μη βιώσιμο, όπως δήλωσαν οι Eneco και Orsted – δύο από τους πιο σημαντικούς παίκτες του χώρου. Η ολλανδική κυβέρνηση εξετάζει τώρα την επιστροφή σε ένα μοντέλο με επιδοτήσεις, αποδεικνύοντας ότι η αγορά μόνη της δεν μπορεί να στηρίξει την ενεργειακή μετάβαση, τουλάχιστον υπό τις παρούσες συνθήκες κόστους, ρίσκου και αστάθειας.

Την ίδια ώρα, ορισμένοι ακτιβιστές και «βαθιο-οικολογιστές» υιοθετούν μια ανατρεπτική αφήγηση: οι διακοπές ρεύματος είναι… καλοδεχούμενες. Ο Michael Mezzatesta, ακτιβιστής από το Λος Άντζελες που αυτοπροσδιορίζεται ως «εκπαιδευτής κλίματος και οικονομίας», δήλωσε πως «οι διακοπές ρεύματος είναι ευκαιρίες για κοινωνική σύνδεση» και «μας αποδεσμεύουν από τον καταναλωτισμό και το άγχος της παραγωγικότητας».

Αν και η θέση αυτή μπορεί να φαίνεται ρομαντική ή ακόμα και προκλητική, αγνοεί την πραγματικότητα: τα σύγχρονα κράτη, νοσοκομεία, υποδομές και βιομηχανίες δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς αξιόπιστη και σταθερή ενέργεια. Η διακοπή της παροχής ενέργειας δεν είναι μόνο θέμα «άνεσης», αλλά ζήτημα ζωής και θανάτου σε πολλές περιπτώσεις.

Μετάβαση με όρους πραγματικότητας

Οι τελευταίες εξελίξεις εγείρουν κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον της πράσινης μετάβασης:

• Μπορεί να προχωρήσει χωρίς σοβαρή επένδυση σε αποθήκευση ενέργειας και σταθερά φορτία;
• Πόσο ρεαλιστικό είναι το αφήγημα της «πλήρους απαλλαγής από ορυκτά καύσιμα» χωρίς αξιόπιστες εναλλακτικές;
• Μπορεί μια μετάβαση να είναι κοινωνικά αποδεκτή όταν κοστίζει σε αξιοπιστία και σταθερότητα;

Η τεχνολογία, η καινοτομία και η πολιτική βούληση πρέπει να συνεργαστούν για να αντιμετωπίσουν αυτά τα ερωτήματα. Η ιδεολογική προσέγγιση – είτε από την πλευρά της απόλυτης πράσινης ουτοπίας είτε από την πλευρά της πλήρους άρνησης της κλιματικής δράσης – δεν αρκεί πια.

Η σημερινή ενεργειακή πρόκληση της Ευρώπης δεν είναι η έλλειψη τεχνολογίας, αλλά η απρόβλεπτη φύση ενός κλίματος που αλλάζει. Η πίεση που ασκείται στο αιολικό δυναμικό της ηπείρου εν μέσω υψηλών πιέσεων αποκαλύπτει τη ζωτική ανάγκη για καλύτερη πρόγνωση, ευέλικτα δίκτυα και έξυπνα συστήματα αποθήκευσης, ώστε η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές να είναι πράγματι βιώσιμη — όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά και στην πράξη.