Υπό αμφισβήτηση το μέλλον των υπεράκτιων αιολικών πάρκων

Η υπεράκτια αιολική ενέργεια, μέχρι πρόσφατα μια από τις πιο ελπιδοφόρες πηγές της πράσινης μετάβασης, βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με μια βαθιά και πολυεπίπεδη κρίση που θέτει εν αμφιβόλω την ίδια τη βιωσιμότητά της. Η ακύρωση της δημοπρασίας για την ανάπτυξη δύο μεγάλων αιολικών πάρκων στα ανοικτά της Γερμανίας το 2025 δεν αποτελεί μια μεμονωμένη αστοχία, αλλά ένδειξη ενός συστήματος που δείχνει να έχει χάσει την ικανότητα να προσελκύει σοβαρούς επενδυτές.

Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι το υφιστάμενο μοντέλο δημοπρασιών έχει μετατραπεί σε τροχοπέδη, καθώς οι κατασκευαστές καλούνται όχι μόνο να μην εξασφαλίζουν ελάχιστη εγγυημένη τιμή για το παραγόμενο ρεύμα, αλλά και να πληρώνουν για το δικαίωμα εγκατάστασης ενός έργου που ήδη χαρακτηρίζεται από υψηλό ρίσκο και τεράστιες κεφαλαιακές απαιτήσεις.

Σε ένα περιβάλλον όπου το κόστος των υλικών, της μεταφοράς και του εξοπλισμού έχει εκτοξευθεί, ενώ παράλληλα τα επιτόκια σκαρφαλώνουν σε επίπεδα που δεν επιτρέπουν αισιοδοξία, η εξίσωση γίνεται ακόμη πιο δυσχερής. Η υπεράκτια αιολική ενέργεια, ως ένας από τους πιο δαπανηρούς κλάδους της πράσινης βιομηχανίας, εξαρτάται καθοριστικά από το φθηνό χρήμα και τη σταθερή χρηματοδότηση.

Με αυτή τη σταθερά να έχει πλέον καταρρεύσει, πολλά έργα αποδεικνύονται οικονομικά αδύνατα να προχωρήσουν. Δεν είναι τυχαίο ότι μεγάλες εταιρείες έχουν παγώσει τις επενδύσεις τους ή επανεξετάζουν τον σχεδιασμό ολόκληρων χαρτοφυλακίων, ενώ οι κατασκευαστές εξοπλισμού ακυρώνουν επεκτάσεις και περικόπτουν θέσεις εργασίας.

Παράλληλα, οι πιέσεις από την πλευρά του κλάδου για ουσιαστική μεταρρύθμιση του συστήματος δημοπρασιών εντείνονται. Ζητούν επιστροφή σε πιο σταθερές μορφές συμβολαιακής διασφάλισης, είτε μέσω μακροπρόθεσμων συμφωνιών προμήθειας είτε μέσω μηχανισμών που εγγυώνται ένα ελάχιστο έσοδο.

Όμως οι προτάσεις αυτές ισοδυναμούν με παραδοχή ότι ο κλάδος, χωρίς κρατική στήριξη και εξωτερικές ενισχύσεις, αδυνατεί να σταθεί μόνος του. Η φαινομενική σταθερότητα των προηγούμενων ετών αποδεικνύεται σήμερα ότι στηρίχθηκε περισσότερο σε ένα περιβάλλον σχεδόν μηδενικού κόστους δανεισμού παρά σε πραγματική ωρίμανση του τομέα.

Η ευθραυστότητα του μοντέλου γίνεται ακόμη πιο εμφανής αν ληφθεί υπόψη ο έντονος τεχνολογικός ανταγωνισμός. Η κούρσα για την ανάπτυξη ολοένα μεγαλύτερων και πιο ισχυρών ανεμογεννητριών υποτίθεται ότι θα οδηγούσε σε μείωση του κόστους παραγωγής. Αντίθετα, δημιούργησε τεράστιες ανάγκες σε σπάνια υλικά, απαιτητική συντήρηση και πολυσύνθετη εφοδιαστική αλυσίδα.

Τα γιγαντιαία αυτά συστήματα συχνά δεν έχουν επιδείξει στη πράξη την αξιοπιστία που αναμένεται, ενώ το κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας τους αποδεικνύεται πολύ υψηλότερο από τις αρχικές προβλέψεις. Η απόσταση ανάμεσα σε θεωρητικά μοντέλα και πραγματικές αποδόσεις έχει γίνει τόσο μεγάλη, ώστε οι επενδυτές αντιμετωπίζουν πλέον τα περισσότερα projects με βαθιά καχυποψία.

Πρόσθετη δυσκολία προκύπτει από τη μεγάλη εξάρτηση του κλάδου από μεγάλους εταιρικούς καταναλωτές που διατίθενται να συνάψουν συμβόλαια αγοράς ενέργειας. Αυτή η εξάρτηση είναι προβληματική, καθώς ο αριθμός τέτοιων πελατών είναι περιορισμένος και δεν μπορεί να αποτελέσει σταθερή βάση για έναν κλάδο που φιλοδοξεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση.

Επιπλέον, ακόμη και όταν υπάρχουν τέτοιες συμφωνίες, δεν εξαλείφουν τα βαθύτερα δομικά προβλήματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας σε συνθήκες πραγματικής αγοράς.

Έτσι, το σύνολο των παραγόντων αυτών διαμορφώνει ένα περιβάλλον όπου η υπεράκτια αιολική ενέργεια αδυνατεί να αποδείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ειδικά κίνητρα, εγγυήσεις ή επιδοτήσεις. Η απουσία σταθερότητας εσόδων, οι υψηλές κεφαλαιακές απαιτήσεις, οι τεχνολογικοί κίνδυνοι και η στενή σχέση με την εκάστοτε πολιτική συγκυρία συνθέτουν ένα τοπίο που απέχει πολύ από το όραμα μιας ώριμης και ανθεκτικής αγοράς.

Αντί για σταθερό πυλώνα της ενεργειακής μετάβασης, ο κλάδος μοιάζει ολοένα περισσότερο με μια τεχνολογία σε στάδιο πειραματισμού, που ακόμη αναζητά το πραγματικό της αποτύπωμα σε μια παγκόσμια αγορά όπου τα περιθώρια για λάθη στενεύουν επικίνδυνα.