Η κυβέρνηση, αντιδρώντας στην πρόσφατη έξαρση των μεταναστευτικών ροών, κυρίως από τη Λιβύη προς την Κρήτη το καλοκαίρι, προχωρά σε σημαντική αυστηροποίηση του θεσμικού πλαισίου με στόχο την αποτροπή της παράνομης μετανάστευσης στη χώρα. Χιλιάδες μετανάστες που έφτασαν πρόσφατα παραμένουν σε κλειστές δομές σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, ενώ ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Θάνος Πλεύρης, ξεκαθαρίζει ότι όσοι συλληφθούν να εισέρχονται παράνομα στη χώρα θα αντιμετωπίζουν την αυστηρή επιλογή φυλάκισης ή απέλασης. Η μείωση των ροών επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα της πολιτικής αυτής.
Παράλληλα, τίθεται σε εφαρμογή νέο πλαίσιο για τη διαπίστωση της ανηλικότητας των αιτούντων άσυλο, που περιλαμβάνει εξετάσεις οστικής ηλικίας με ακτινογραφία στον αριστερό καρπό. Στόχος της ρύθμισης αυτής είναι η εξασφάλιση ακριβούς καταγραφής των στοιχείων και η ενίσχυση της διαφάνειας στις διαδικασίες υποδοχής και εξέτασης των αιτημάτων ασύλου. Επιπλέον, αποκτούν στόχο και οι ΜΚΟ που θεωρείται ότι εμποδίζουν την εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής στο μεταναστευτικό ζήτημα.
Στο πλαίσιο αυτό, κατατίθεται στη Βουλή το νομοσχέδιο του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου με τίτλο «Αναμόρφωση πλαισίου και διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών», το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί την επόμενη εβδομάδα. Το υπουργείο χαρακτηρίζει το νομοσχέδιο ως τομή στην ελληνική μεταναστευτική πολιτική, καθώς για πρώτη φορά η παράνομη παραμονή υπόκειται σε σαφή ποινική κύρωση, ενώ παράλληλα επιτρέπεται η οικειοθελής αναχώρηση σε όλα τα στάδια της διαδικασίας.
Το νομοσχέδιο θεσπίζει υποχρεωτικούς λόγους απαγόρευσης εισόδου για όσους θεωρούνται κίνδυνος για τη δημόσια τάξη, την εθνική ασφάλεια ή την υγεία, με τη διάρκεια της απαγόρευσης να επεκτείνεται από πέντε σε δέκα έτη, και με πιθανή παράταση ακόμη πέντε ετών. Κύρια τομή αποτελεί η ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής μετά την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας. Ο πολίτης τρίτης χώρας που παραμένει παράνομα στην Ελλάδα αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών, η οποία μπορεί να φτάσει τα τρία έτη σε περίπτωση υποτροπής, συνοδευόμενη από χρηματική ποινή 10.000 ευρώ. Η ποινή είναι αμετάκλητη, χωρίς δυνατότητα αναστολής ή μετατροπής.
Ωστόσο, προσφέρεται μια ξεκάθαρη επιλογή στους παραβάτες: εάν δηλώσουν οικειοθελή αναχώρηση από τη χώρα, η ποινή μπορεί να ανασταλεί, με την προϋπόθεση ότι η αναχώρηση πραγματοποιείται πραγματικά. Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται ένα απλό δίλημμα, όπου όποιος επιμένει στην παράνομη παραμονή θα οδηγηθεί στη φυλακή, ενώ όποιος επιλέξει την οικειοθελή αποχώρηση θα αποφύγει τις ποινικές συνέπειες.
Η έννοια της οικειοθελούς αναχώρησης ενισχύεται περαιτέρω, καθώς η βασική προθεσμία μειώνεται από 25 σε 14 ημέρες και η παράταση περιορίζεται στις 60 ημέρες, αντί για 120 που ίσχυε προηγουμένως. Για την αποφυγή διαφυγής, εισάγεται η δυνατότητα ηλεκτρονικής επιτήρησης κατά το διάστημα αυτό. Το μέτρο αυτό δίνει την ευκαιρία στους παρανόμως διαμένοντες να συμμορφωθούν χωρίς βαριές ποινές, διατηρώντας ταυτόχρονα την αποφασιστικότητα της πολιτείας και τον σεβασμό στα δικαιώματα.
Στο νέο πλαίσιο, αναπροσαρμόζονται και ενισχύονται κρίσιμοι ορισμοί. Η έννοια της χώρας επιστροφής διευρύνεται ώστε να περιλαμβάνει, πέραν της χώρας καταγωγής, τη χώρα συνήθους διαμονής, την ασφαλή τρίτη χώρα και την πρώτη χώρα ασύλου στην περίπτωση απόρριψης αίτησης ως απαράδεκτης. Παράλληλα, αυστηροποιείται ο ορισμός του κινδύνου διαφυγής, με αντικειμενικά κριτήρια όπως η άγνωστη κατοικία, συχνές αλλαγές τόπου διαμονής χωρίς ενημέρωση αρχών και άρνηση βιομετρικής ταυτοποίησης. Αυτές οι αλλαγές δίνουν στις αρχές πιο σαφή και αυστηρά εργαλεία για την εφαρμογή της νομοθεσίας.
Το καθεστώς κράτησης τροποποιείται, με διεύρυνση των λόγων κράτησης ώστε να καλύπτουν θέματα ασφάλειας και αύξηση της μέγιστης διάρκειας από 18 σε 24 μήνες, με δυνατότητα παρατάσεων. Η αναθεώρηση των προϋποθέσεων κράτησης θα γίνεται εξάμηνα, διασφαλίζοντας έλεγχο και διαφάνεια.
Αυστηροποιούνται επίσης οι ποινές για παραβάσεις του μεταναστευτικού νόμου: η χρηματική ποινή για παράνομη επανείσοδο αυξάνεται σε 10.000 έως 30.000 ευρώ, ενώ η φυλάκιση για παράνομη είσοδο ξεκινά από δύο χρόνια και μπορεί να φτάσει τα τρία χρόνια σε επιβαρυντικές περιπτώσεις. Επιπλέον, οι χρηματικές ποινές αυξάνονται σημαντικά σε όλες τις κατηγορίες.
Τέλος, περιορίζεται η δυνατότητα υποβολής μεταγενέστερων αιτήσεων διεθνούς προστασίας και καταργείται η πρόβλεψη για χορήγηση άδειας διαμονής σε όσους διαμένουν παράνομα για επτά χρόνια στη χώρα, κλείνοντας έτσι τα κενά και τις παραβιάσεις που λειτουργούσαν ως κίνητρο παράνομης παραμονής. Με αυτές τις ρυθμίσεις, η ελληνική πολιτεία στέλνει σαφές μήνυμα πως η προστασία της έννομης τάξης, της κοινωνικής συνοχής και της εθνικής ασφάλειας αποτελεί προτεραιότητα και πως η χώρα ευθυγραμμίζεται με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις στον χειρισμό του μεταναστευτικού ζητήματος.
