Αυτόματη είσπραξη ΦΠΑ: Τέλος στις καθυστερήσεις, αλλαγή εποχής για τις συναλλαγές

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων προχωρά σε μία από τις πιο ριζικές αλλαγές στη φορολογική διαδικασία των τελευταίων ετών, με στόχο τον πλήρη επαναπροσδιορισμό του τρόπου είσπραξης του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό της ΑΑΔΕ, έως το τέλος του 2025 θα τεθεί σε πιλοτική λειτουργία ένα νέο, αυτοματοποιημένο σύστημα είσπραξης του ΦΠΑ, το οποίο προβλέπει ότι ο φόρος θα καταβάλλεται αυτόματα τη στιγμή που πραγματοποιείται η συναλλαγή. Το νέο μοντέλο παρακάμπτει την ανάγκη για περιοδικές δηλώσεις από τις επιχειρήσεις, αλλάζοντας άρδην τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί έως σήμερα η αγορά.

Η αλλαγή αυτή έχει διττό στόχο: από τη μία να περιορίσει δραστικά τη φοροδιαφυγή, και από την άλλη να βελτιώσει τη ρευστότητα και τον έλεγχο των δημόσιων εσόδων σε πραγματικό χρόνο. Η πλήρης εφαρμογή του αυτοματοποιημένου μηχανισμού είσπραξης ΦΠΑ προγραμματίζεται για τις αρχές του 2026, δίνοντας τον απαιτούμενο χρόνο για τεχνική προετοιμασία, συνεργασία με τις επιχειρήσεις και δοκιμή του συστήματος σε ασφαλές περιβάλλον. Πρόκειται για μια στρατηγική παρέμβαση με σημαντικές επιπτώσεις στη φορολογική συμμόρφωση, την ψηφιακή μετάβαση και την καθημερινή λειτουργία της ελληνικής οικονομίας.

Σήμερα, όταν ένας καταναλωτής αγοράζει ένα προϊόν ή μια υπηρεσία με κάρτα, ο πωλητής εισπράττει ολόκληρο το ποσό – δηλαδή την καθαρή αξία συν τον ΦΠΑ. Στη συνέχεια, σε τακτά χρονικά διαστήματα, είναι υποχρεωμένος να υποβάλει περιοδική δήλωση και να αποδώσει στην εφορία τον φόρο που έχει συγκεντρώσει. Αυτή η διαδικασία, όμως, αφήνει περιθώρια για καθυστερήσεις, λάθη ή ακόμη και απόκρυψη ποσών.

Με το νέο σύστημα που προωθεί η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, αυτό αλλάζει ριζικά. Ο ΦΠΑ θα αποσπάται αυτόματα τη στιγμή που πραγματοποιείται η πληρωμή – ειδικά στις ηλεκτρονικές συναλλαγές – και θα κατατίθεται απευθείας στα κρατικά ταμεία. Ο επιχειρηματίας θα λαμβάνει μόνο το καθαρό ποσό που του αναλογεί, χωρίς να έχει την ευθύνη να αποδώσει τον φόρο αργότερα. Η είσπραξη του ΦΠΑ περνά έτσι σε ένα μοντέλο απόλυτης διαφάνειας και αμεσότητας: ο φόρος θα συλλέγεται σε πραγματικό χρόνο, εξαφανίζοντας τον κίνδυνο καθυστερημένων ή ανακριβών δηλώσεων. Για την ΑΑΔΕ, αυτό σημαίνει σφιχτός έλεγχος και σταθερή ροή εσόδων. Για τις επιχειρήσεις, σημαίνει λιγότερη γραφειοκρατία αλλά και απόλυτη συμμόρφωση.

Σήμερα, η εισπραξιμότητα του ΦΠΑ στην Ελλάδα κυμαίνεται μεταξύ 80% και 85%, ποσοστό που αποκαλύπτει ότι ένα σημαντικό κομμάτι των δημοσίων εσόδων παραμένει ανείσπρακτο. Τα χαμένα έσοδα οφείλονται κυρίως σε καθυστερήσεις απόδοσης, ανακρίβειες στις δηλώσεις ή συνειδητή φοροδιαφυγή από επιχειρήσεις που εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του συστήματος.

Η νέα προσέγγιση που ετοιμάζει η ΑΑΔΕ φιλοδοξεί να αλλάξει τα δεδομένα. Με την εισαγωγή της αυτόματης απόδοσης του ΦΠΑ τη στιγμή της συναλλαγής, το κράτος αποκτά άμεση πρόσβαση στα χρήματα που του αναλογούν, χωρίς να βασίζεται πλέον στην καλή πίστη ή την ακρίβεια των δηλώσεων των υπόχρεων. Ο φόρος θα μεταφέρεται απευθείας στα δημόσια ταμεία τη στιγμή της αγοράς, περιορίζοντας τη δυνατότητα παρέμβασης ή απόκρυψης από την πλευρά του πωλητή.

Η ΑΑΔΕ στοχεύει να εκμηδενίσει το ποσοστό απώλειας και να φτάσει την εισπραξιμότητα του ΦΠΑ στο 100%, εξαλείφοντας τη δυνατότητα για «παίγνια» με τους αριθμούς και κλείνοντας τα παράθυρα της φοροδιαφυγής. Πρόκειται για ένα τεχνολογικό και θεσμικό άλμα που αναμένεται να ενισχύσει την αξιοπιστία του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, να αυξήσει τα δημόσια έσοδα και να επιβάλει νέους, πιο αυστηρούς κανόνες διαφάνειας στην αγορά.

Για να λειτουργήσει απρόσκοπτα το νέο μοντέλο αυτόματης είσπραξης ΦΠΑ, βασική προϋπόθεση είναι όλες οι σχετικές συναλλαγές να πραγματοποιούνται αποκλειστικά μέσω ηλεκτρονικών πληρωμών. Κάρτες, ψηφιακά πορτοφόλια και άλλες πλατφόρμες γίνονται πλέον το όχημα της διαφάνειας. Οι συναλλαγές σε μετρητά, που παραδοσιακά αφήνουν περιθώρια απόκρυψης και παρατυπιών, θα πρέπει να περιοριστούν δραστικά ή και να αποκλειστούν όπου είναι δυνατόν.

Την ίδια στιγμή, το πληροφοριακό σύστημα της ΑΑΔΕ πρέπει να αναβαθμιστεί τεχνολογικά ώστε να διαχωρίζει με ακρίβεια το καθαρό ποσό που προορίζεται για τον πωλητή από τον ΦΠΑ που αποδίδεται στο Δημόσιο. Ο μηχανισμός αυτός απαιτεί αδιάλειπτη σύνδεση με τις ταμειακές μηχανές και τις πλατφόρμες πληρωμών, με στόχο κάθε συναλλαγή να καταγράφεται και να ελέγχεται σε πραγματικό χρόνο.

Η ψηφιακή βάση για την εφαρμογή του νέου μοντέλου έχει ήδη τεθεί. Οι ταμειακές μηχανές είναι πλέον συνδεδεμένες με το Taxisnet, οι επιχειρήσεις τηρούν υποχρεωτικά ηλεκτρονικά βιβλία μέσω της πλατφόρμας myDATA και τα δεδομένα μεταφέρονται αυτόματα στην ΑΑΔΕ. Αυτό σημαίνει ότι το οικοσύστημα ψηφιακής παρακολούθησης έχει ήδη θεμελιωθεί, μένει τώρα να γίνει το τελικό βήμα: η άμεση μεταφορά του ΦΠΑ στην Εφορία κατά την πληρωμή.

Με τον συνδυασμό ψηφιακών πληρωμών, συνδεδεμένων ταμειακών και αυτοματισμών, η ΑΑΔΕ δεν απλώς βελτιώνει τη διαδικασία είσπραξης, αλλά χτίζει ένα σύστημα που περιορίζει στο ελάχιστο τα περιθώρια φοροδιαφυγής. Κάθε απόπειρα απόκρυψης γίνεται πλέον τεχνικά αδύνατη και κάθε συναλλαγή αφήνει ηλεκτρονικό αποτύπωμα. Είναι μια νέα ψηφιακή πραγματικότητα, στην οποία το Δημόσιο δεν κυνηγάει απλώς τη φοροδιαφυγή – την προλαβαίνει.

Η εφαρμογή της αυτόματης είσπραξης του ΦΠΑ δεν αποτελεί τη μοναδική κίνηση της ΑΑΔΕ για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Παράλληλα, ενισχύονται μεθοδικά και οι μηχανισμοί ελέγχου. Κεντρικό εργαλείο σε αυτή την προσπάθεια είναι η ψηφιακή πλατφόρμα myDATA, μέσω της οποίας οι επιχειρήσεις καταγράφουν σε πραγματικό χρόνο τα παραστατικά τους και η ΑΑΔΕ αποκτά άμεση εικόνα για τη δραστηριότητά τους.

Η διασταύρωση των στοιχείων από το myDATA αποδίδει ήδη απτά αποτελέσματα. Το 2023, εντοπίστηκαν 1.706 επιχειρήσεις που, ενώ είχαν κανονική εμπορική δραστηριότητα, υπέβαλαν μηδενικές δηλώσεις ΦΠΑ. Μετά από ελέγχους και παρεμβάσεις, αναγκάστηκαν να υποβάλουν διορθωτικές δηλώσεις, αποδίδοντας συνολικά περίπου 61 εκατομμύρια ευρώ. Αντίστοιχα, το 2022 εντοπίστηκαν 999 περιπτώσεις, με τα επιπλέον ποσά ΦΠΑ να ξεπερνούν τα 46 εκατομμύρια ευρώ.

Η πρακτική αυτή μειώνει σταδιακά το λεγόμενο «κενό ΦΠΑ», δηλαδή τα έσοδα που θα έπρεπε να εισπραχθούν αλλά τελικά δεν φτάνουν ποτέ στα δημόσια ταμεία. Σήμερα, το ποσοστό αυτού του κενού εκτιμάται περίπου στο 10%, σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος της ΑΑΔΕ είναι να το περιορίσει στο 5% μέσα στα επόμενα χρόνια, φέρνοντας την Ελλάδα πιο κοντά στα ευρωπαϊκά πρότυπα συμμόρφωσης.

Με την ψηφιακή παρακολούθηση, την αυτόματη είσπραξη και τους διασταυρωτικούς ελέγχους σε πλήρη εξέλιξη, το νέο πλαίσιο δεν αφήνει περιθώρια για παραπλανητικές δηλώσεις και φορολογικά «κόλπα». Οι επιχειρήσεις που προσπαθούν να αποφύγουν τις υποχρεώσεις τους δεν αντιμετωπίζουν πλέον έναν αργό και τυπικό ελεγκτικό μηχανισμό, αλλά ένα ψηφιακό δίκτυο που βλέπει τα πάντα σε πραγματικό χρόνο και αντιδρά άμεσα.

Πέρα από την αυτόματη είσπραξη του ΦΠΑ, η ΑΑΔΕ εφαρμόζει ακόμη μία σημαντική μεταρρύθμιση στο φορολογικό σκηνικό: από την 1η Απριλίου 2025, όλες οι επιχειρήσεις στη χώρα, ανεξάρτητα από το αν τηρούν απλογραφικά ή διπλογραφικά βιβλία, θα υποχρεώνονται να υποβάλλουν δήλωση ΦΠΑ κάθε μήνα. Η υποχρέωση αυτή καταργεί το υφιστάμενο καθεστώς τριμηνιαίων δηλώσεων για μικρές επιχειρήσεις και επεκτείνει την υποχρεωτική συχνότητα αναφοράς στο σύνολο της αγοράς.

Η νέα ρύθμιση στοχεύει στην ενίσχυση του ελέγχου των φορολογικών υποχρεώσεων, διασφαλίζοντας ότι κάθε δραστηριότητα παρακολουθείται πιο στενά και σε πραγματικό χρόνο. Παράλληλα, λειτουργεί προληπτικά απέναντι στο φαινόμενο των εικονικών επιχειρήσεων – δηλαδή επιχειρήσεων-«φαντασμάτων» που ιδρύονται με σκοπό να εκδώσουν τιμολόγια, να συγκεντρώσουν ΦΠΑ και να εξαφανιστούν προτού τον αποδώσουν.

Με τις μηνιαίες δηλώσεις, κάθε επιχείρηση υποχρεώνεται σε συνεχή φορολογική διαφάνεια και δεν έχει πλέον το περιθώριο να παρατείνει ή να αποφύγει τις υποχρεώσεις της. Το νέο σύστημα, σε συνδυασμό με την αυτόματη είσπραξη και την ψηφιακή εποπτεία των συναλλαγών, διαμορφώνει ένα πλήρως ελεγχόμενο περιβάλλον στο οποίο η απόκρυψη εσόδων και ο εικονικός τζίρος γίνονται πολύ πιο δύσκολοι – αν όχι αδύνατοι. Η ΑΑΔΕ οικοδομεί έτσι ένα νέο φορολογικό τοπίο όπου η συνέπεια δεν είναι επιλογή, αλλά υποχρέωση.