Τέλος στην αδασμολόγητη πρόσβαση της Ουκρανίας στην ΕΕ

Το προνομιακό καθεστώς αδασμολόγητων εξαγωγών από την Ουκρανία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση φτάνει στο τέλος του, καθώς οι Βρυξέλλες ετοιμάζονται να επαναφέρουν δασμούς σε βασικά αγροτικά προϊόντα που μέχρι σήμερα εισάγονταν χωρίς περιορισμούς. Καλαμπόκι, ζάχαρη, μέλι και πουλερικά — αγροτικά προϊόντα που αποτελούν θεμέλιο για την οικονομία της Ουκρανίας — βρίσκονται πλέον στο στόχαστρο της ευρωπαϊκής πολιτικής αναδίπλωσης. Η υφιστάμενη συμφωνία, που εξασφάλιζε μηδενικούς δασμούς, λήγει στις 6 Ιουνίου και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εμφανίζεται αποφασισμένη να μην την ανανεώσει.

Πίσω από την αλλαγή αυτή δεν κρύβεται απλώς η επιθυμία για εμπορική αναδιάρθρωση, αλλά έντονες πολιτικές πιέσεις, κυρίως από χώρες όπως η Πολωνία. Οι κυβερνήσεις τους αντιμετωπίζουν ολοένα και μεγαλύτερη δυσαρέσκεια από εγχώριους παραγωγούς, οι οποίοι βλέπουν τα προϊόντα τους να μένουν στα ράφια λόγω της εισροής φθηνών ουκρανικών αγαθών που συνθλίβουν τον ανταγωνισμό. Από το 2022, όταν η ΕΕ παραχώρησε στο Κίεβο αδασμολόγητη πρόσβαση στην ενιαία αγορά στο πλαίσιο στήριξης του πολέμου, το ευρωπαϊκό αγροτικό τοπίο άλλαξε ριζικά. Οι αγρότες σε κράτη-μέλη πρώτης γραμμής διαμαρτύρονται ότι η βοήθεια προς την Ουκρανία έχει μετατραπεί σε απειλή για τη δική τους επιβίωση.

Η απόφαση της Επιτροπής να επανεξετάσει τις εμπορικές σχέσεις με την Ουκρανία σηματοδοτεί μια ευρύτερη στροφή στην ευρωπαϊκή στάση. Η αρχική “λευκή επιταγή” προς το Κίεβο, που είχε πολιτικό και συμβολικό βάρος στο ξέσπασμα του πολέμου, δεν φαίνεται πια να έχει την ίδια απήχηση. Αντίθετα, το ευρωπαϊκό συμφέρον επαναπροσδιορίζεται, με βάση τις εσωτερικές πιέσεις και την ανάγκη προστασίας της εγχώριας παραγωγής. Το μήνυμα είναι σαφές: η αλληλεγγύη έχει όρια, και αυτά τα όρια καθορίζονται από την πολιτική αντοχή των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Παρά τις θεαματικές δηλώσεις στήριξης, τις συναντήσεις κορυφής και τα παχιά λόγια περί “ευρωπαϊκής οικογένειας”, η πραγματικότητα δείχνει πιο ψυχρή: η υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Ουκρανία δεν είναι απεριόριστη. Καθώς οι κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις εντείνονται εντός των ευρωπαϊκών συνόρων, η πολιτική της αλληλεγγύης υποχωρεί μπροστά στις εσωτερικές ανάγκες. Στο προσκήνιο βρίσκεται πλέον το σχέδιο των Βρυξελλών για επιβολή μηνιαίων ποσοστώσεων στις εισαγωγές ουκρανικών προϊόντων — μια απόφαση που δεν αποτελεί απλώς τεχνική ρύθμιση, αλλά σαφή πολιτική επιλογή με άμεσες συνέπειες.

Οι ποσοστώσεις αυτές θα περιορίσουν δραστικά τη δυνατότητα της Ουκρανίας να εξάγει βασικά αγροτικά προϊόντα στην ευρωπαϊκή αγορά, στερώντας πολύτιμα έσοδα από μια οικονομία που ήδη παλεύει να σταθεί όρθια εν μέσω πολέμου και εξάρτησης από τη διεθνή βοήθεια. Για τον πρόεδρο Ζελένσκι, του οποίου η κυβέρνηση βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην εξωτερική στήριξη και τις εξαγωγές για την επιβίωση του κράτους, η απόφαση αυτή ισοδυναμεί με στρατηγικό πλήγμα.

Η Ουκρανία, αντί να πλησιάζει το ευρωπαϊκό όραμα της ένταξης, έρχεται αντιμέτωπη με έναν εμπορικό ρεαλισμό που δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. Οι ευρωπαϊκοί εταίροι της αποδεικνύουν πως η στήριξη τους φτάνει μόνο μέχρι το σημείο που δεν τίθεται σε κίνδυνο η κοινωνική ειρήνη και η οικονομική ευστάθεια στο εσωτερικό τους. Η στροφή αυτή υπογραμμίζει κάτι βαθύτερο: στη γεωπολιτική σκακιέρα, οι υποσχέσεις φιλίας έχουν αξία, αλλά πάντα υπό τον όρο ότι δεν έρχονται σε σύγκρουση με το συμφέρον του δικού τους ακροατηρίου.