Άλμα στο «πλαστικό χρήμα»: Δεύτερη ταχύτερη αύξηση χρήσης καρτών στην ΕΕ για την Ελλάδα

Τη δεύτερη ταχύτερη εξάπλωση στη χρήση καρτών μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατέγραψε η Ελλάδα την περίοδο 2015-2024, σύμφωνα με νέα μελέτη του ΙΟΒΕ. Οι ηλεκτρονικές πληρωμές συνέχισαν να αναπτύσσονται με σταθερούς ρυθμούς και μετά την πανδημία, διατηρώντας παράλληλα ισχυρή θετική επίδραση στα δημόσια έσοδα.

Η ανάλυση δείχνει ότι την τελευταία διετία αυξήθηκε αισθητά το μερίδιο των πληρωμών με κάρτα σε υπηρεσίες όπως εστίαση, μπαρ, παραγγελίες μέσω ταχυδρομείου και στοιχηματικές δραστηριότητες. Παρ’ όλα αυτά, περίπου το 40% της συνολικής αξίας των συναλλαγών με κάρτα εξακολουθεί να αφορά σούπερ μάρκετ, πρατήρια καυσίμων και λογαριασμούς κοινής ωφέλειας.

Αντίθετα, η χρήση καρτών παραμένει ιδιαίτερα περιορισμένη σε τομείς όπως νομικές και ιατρικές υπηρεσίες, συντήρηση κατοικιών, φροντίδα παιδιών, εκπαιδευτικές δραστηριότητες και υπηρεσίες πλυσίματος αυτοκινήτων, χωρίς να διαφαίνεται σαφής τάση σύγκλισης. Σχετικά χαμηλή, αλλά με σταδιακή βελτίωση την τελευταία τριετία, είναι και η χρήση τους σε κλάδους όπως κομμωτήρια, ινστιτούτα αισθητικής και αρτοποιεία.

Οι μεταβολές δεν αφορούν μόνο τον όγκο των συναλλαγών, αλλά και τον τρόπο και το περιβάλλον χρήσης των καρτών. Οι διαδικτυακές πληρωμές ενισχύθηκαν έντονα κατά την περίοδο της πανδημίας και διατήρησαν τη δυναμική τους, με την αναλογία τους σε σχέση με τις συναλλαγές φυσικής παρουσίας να μεταβάλλεται από λιγότερο από 1 προς 5 πριν την πανδημία, σε περίπου 1 προς 2 σήμερα. Παράλληλα, οι καταναλωτές χρησιμοποιούν τις κάρτες για μικρότερης αξίας αγορές στα φυσικά καταστήματα, ενώ οι διαδικτυακές συναλλαγές αφορούν κατά κανόνα υψηλότερα ποσά. Σημείο καμπής αποτέλεσε το 2022, όταν η συνολική αξία των πληρωμών με κάρτα ξεπέρασε για πρώτη φορά τις αναλήψεις μετρητών, με τις δύο μορφές να διατηρούν έκτοτε μια σχετική ισορροπία.

Η διεύρυνση των ηλεκτρονικών πληρωμών συνδέεται άμεσα με τη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η αυξημένη χρήση καρτών και η μειωμένη εξάρτηση από τα μετρητά συσχετίζονται με χαμηλότερο «κενό» ΦΠΑ. Στην Ελλάδα, η επίδραση αυτή ενισχύθηκε περαιτέρω το 2024, μετά τη διασύνδεση των POS με τις φορολογικές αρχές. Εκτιμάται ότι μόνο για το 2024 η θετική συμβολή στα έσοδα ΦΠΑ ανήλθε σε τουλάχιστον 400 εκατ. ευρώ, καθώς κάθε 10 ευρώ νέων δαπανών με κάρτα αντιστοιχούσαν, κατά μέσο όρο, σε 0,5 ευρώ προηγουμένως αδήλωτων εσόδων.

Παρά τη σημαντική πρόοδο, εξακολουθούν να υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης. Το 2023 η Ελλάδα κατέλαβε τη 14η θέση στην ΕΕ ως προς το «κενό» ΦΠΑ, ενώ η χρήση καρτών σε σχέση με την ιδιωτική κατανάλωση, αν και πλέον προσεγγίζει τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, παραμένει η 19η χαμηλότερη μεταξύ των κρατών-μελών. Η υστέρηση εντοπίζεται κυρίως σε συγκεκριμένες κατηγορίες υπηρεσιών, όπως νομικές, ιατρικές, εκπαιδευτικές και οικιακές υπηρεσίες.

Η εικόνα αυτή αφήνει περιθώριο για πιο στοχευμένες παρεμβάσεις, όπως η επιστροφή μέρους της δαπάνης στον καταναλωτή για συγκεκριμένες συναλλαγές, η ενίσχυση κινήτρων και αντικινήτρων για επαγγελματίες, η σύνδεση εκπιπτόμενων δαπανών αυτοαπασχολούμενων με τον ψηφιακό τρόπο πληρωμής και η πιο στοχευμένη αξιοποίηση της λοταρίας αποδείξεων σε κλάδους με αυξημένο κίνδυνο φοροδιαφυγής.