Ανοίγει ο φάκελος της αμύθητης κοινωφελούς περιουσίας

Την αξιοποίηση μίας τεράστιας, ανενεργής περιουσίας που περιλαμβάνει χιλιάδες ακίνητα και κληροδοτήματα επιχειρεί να δρομολογήσει η Κυβέρνηση μέσω Νομοσχεδίου που αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση τις επόμενες ημέρες. Στόχος είναι να μπει τέλος στη χρόνια αδράνεια περίπου δύο χιλιάδων κοινωφελών ιδρυμάτων και περισσότερων από επτά χιλιάδων σχολαζουσών κληρονομιών, περιουσιών δηλαδή που έχουν μείνει χωρίς διαχείριση και εκμετάλλευση για δεκαετίες. Ως σχολάζουσα θεωρείται η κληρονομιά ενός ατόμου που έχει αποβιώσει χωρίς να αφήσει νόμιμους κληρονόμους ή όταν οι πιθανοί δικαιούχοι έχουν αποποιηθεί την περιουσία ή υπάρχει εκκρεμότητα σχετικά με το ποιος είναι ο νόμιμος κληρονόμος. Μέχρι να ολοκληρωθεί η διαδικασία και να περιέλθει η περιουσία στο Δημόσιο, που βάσει νόμου είναι ο τελευταίος κληρονόμος, παραμένει αδρανής και αναξιοποίητη.

Η κυβερνητική πρόταση προβλέπει τη δημιουργία ενός ειδικού ιδρύματος που θα αναλάβει τον κεντρικό συντονισμό, τη διαχείριση και την ενεργοποίηση αυτής της τεράστιας περιουσίας. Μέρος των εσόδων και των ακινήτων θα κατευθύνεται σε κοινωνικές πολιτικές με έμφαση στα προγράμματα στέγασης για ευάλωτες οικογένειες, απαντώντας σε μία από τις πιο πιεστικές ανάγκες της εποχής. Ιδιαίτερη πρόνοια λαμβάνεται και για το Ζάππειο Μέγαρο, το οποίο θα αποκτήσει νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας, ώστε να ενισχυθεί η διαφάνεια και η ευελιξία στη χρήση του. Στόχος είναι να αποτραπούν φαινόμενα παραχώρησης χώρων του ιστορικού κτιρίου σε εξαιρετικά χαμηλά τιμήματα, ενισχύοντας ταυτόχρονα την οικονομική του βιωσιμότητα.

Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για την αποδοτικότερη αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Ο Υπουργός Κυριάκος Πιερρακάκης, συνεχίζοντας την προσπάθεια που είχε ξεκινήσει ο προκάτοχός του και νυν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης, έχει θέσει ως προτεραιότητα τη θεσμική οργάνωση, τη διαφάνεια και την ενεργοποίηση περιουσιακών στοιχείων που μέχρι σήμερα παραμένουν εγκλωβισμένα στη γραφειοκρατία.

Κεντρική προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η πλήρης καταγραφή όλων των περιουσιακών στοιχείων. Για τον σκοπό αυτόν θα δημιουργηθούν δύο νέα ψηφιακά εργαλεία, το ηλεκτρονικό μητρώο κοινωφελών περιουσιών και η πλατφόρμα σχολαζουσών κληρονομιών, τα οποία θα διασυνδέονται με τα μητρώα του δημοσίου. Όλες οι πράξεις διοίκησης και διαχείρισης θα καταχωρίζονται υποχρεωτικά στις πλατφόρμες, προσφέροντας στο υπουργείο ολοκληρωμένη εικόνα για τη ροή των αποφάσεων και την αξιοποίηση κάθε περιουσιακού στοιχείου. Ο σχεδιασμός προβλέπει ότι εντός τριών μηνών από την ψήφιση του νόμου τα δύο συστήματα θα τεθούν σε πλήρη λειτουργία.

Το νομοσχέδιο θα θεσπίζει νέο καθεστώς εποπτείας για τα κοινωφελή ιδρύματα που δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους, ιδίως εκείνα που δεν δημοσιοποιούν οικονομικά στοιχεία για τρία συναπτά έτη ή διατηρούν ανενεργή την περιουσία τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ειδικό ίδρυμα θα αναλαμβάνει προσωρινά τη διοίκηση, ενώ θα ενεργοποιείται μηχανισμός εξυγίανσης για όσα ιδρύματα αδυνατούν να ανταποκριθούν στις νομικές και λειτουργικές τους υποχρεώσεις. Μέσω του ψηφιακού μητρώου το υπουργείο θα μπορεί να παρακολουθεί στενά κάθε κίνηση, από τις αποφάσεις των διοικήσεων έως τις πράξεις αξιοποίησης, επιβάλλοντας λογοδοσία και έλεγχο.

Η διαδικασία ίδρυσης νέων κοινωφελών φορέων θα απλουστευθεί, καθώς θα πραγματοποιείται πλέον με κοινή υπουργική απόφαση αντί για προεδρικό διάταγμα, περιορίζοντας τη γραφειοκρατία και επιταχύνοντας τις εγκρίσεις. Παράλληλα, θα θεσπιστεί πρότυπος κανονισμός λειτουργίας, ενώ οι διοικήσεις των ιδρυμάτων θα υπόκεινται σε τακτικούς και έκτακτους ελέγχους. Όλες οι αποφάσεις θα αναρτώνται υποχρεωτικά στο μητρώο, ενισχύοντας τη διαφάνεια και τη δημόσια εποπτεία. Ιδιαίτερης σημασίας καινοτομία αποτελεί η δυνατότητα παραχώρησης ακινήτων για κοινωνικούς σκοπούς και στεγαστικές πολιτικές του κράτους, μετατρέποντας ανεκμετάλλευτα κτίρια και γαίες σε εργαλεία κοινωνικής συνοχής και αναπτυξιακής αξιοποίησης.

Για τις σχολάζουσες κληρονομιές, δηλαδή τις περιουσίες χωρίς νόμιμους κληρονόμους, το νέο ίδρυμα θα λειτουργεί ως προσωρινός «κηδεμόνας» και «εκκαθαριστής» μέχρι την οριστική μεταβίβασή τους στο δημόσιο. Οι διαδικασίες θα απλοποιηθούν, με τη λήψη άμεσων αποφάσεων ύστερα από εισήγηση τριμελούς οργάνου, προκειμένου να αποφευχθούν οι χρονοβόρες γραφειοκρατικές εμπλοκές που επί δεκαετίες παρεμπόδιζαν την αξιοποίηση των περιουσιών αυτών. Η νέα δομή θα έχει τη μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου που θα υπάγεται στη γενική κυβέρνηση· ο πρόεδρός της θα εγκρίνεται από τη βουλή, ενώ τα υπόλοιπα μέλη του διοικητικού συμβουλίου θα ορίζονται από τον υπουργό εθνικής οικονομίας με πενταετή θητεία.

Παράλληλα, το νομοσχέδιο προβλέπει την κατάργηση του φόρου εισοδήματος για τα κοινωφελή ιδρύματα και τις αυτοτελείς περιουσίες που θα εγγραφούν στο νέο μητρώο, καθώς και την απαλλαγή τους από τον φόρο δωρεάς και τον φόρο κληρονομιάς. Με αυτόν τον τρόπο, το φορολογικό περιβάλλον καθίσταται ευνοϊκότερο, ενθαρρύνοντας τη δημιουργία και τη συνέχιση κοινωφελών δράσεων. Η κυβέρνηση επιδιώκει μέσα από αυτό το πλαίσιο να απελευθερώσει έναν ανενεργό πλούτο δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ, δίνοντας νέα πνοή στην κοινωφελή περιουσία της χώρας και αξιοποιώντας την προς όφελος της κοινωνίας και της ανάπτυξης.