Από την κατάρα του Φαραώ στην καταπολέμηση του καρκίνου: Νέο φάρμακο από τον θανατηφόρο μύκητα Aspergillus flavus
Ερευνητές με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια κατάφεραν να μετατρέψουν τον θανατηφόρο μύκητα Aspergillus flavus, ο οποίος συνδέεται ιστορικά με την «κατάρα του Φαραώ», σε μια ισχυρή ένωση με αντικαρκινικές ιδιότητες, ανοίγοντας νέους δρόμους στην ανακάλυψη φαρμάκων από μύκητες. Από τη δεκαετία του 1920, όταν άνοιξε ο τάφος του βασιλιά Τουταγχαμών και ακολούθησαν πρόωροι θάνατοι μεταξύ της ομάδας ανασκαφής, εικάζεται ότι η «κατάρα» οφειλόταν στα αδρανή σπόρια μυκήτων που μπορεί να προκάλεσαν λοιμώξεις.
Παρόμοια περίπτωση συνέβη και τη δεκαετία του 1970 στον τάφο του Καζίμιρ Δ΄ στην Πολωνία, όπου μόλις λίγες εβδομάδες μετά την είσοδο δώδεκα επιστημόνων, δέκα εξ αυτών κατέληξαν, ενώ μετέπειτα διαπιστώθηκε η παρουσία του Aspergillus flavus, γνωστού για τις τοξίνες του που προσβάλλουν τον πνεύμονα, κυρίως σε άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα.
Σήμερα, ο ίδιος μύκητας αποτελεί τη βάση για μια πολλά υποσχόμενη νέα θεραπεία κατά του καρκίνου. Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Σέρι Γκάο και η ομάδα της δημοσίευσαν στο περιοδικό «Nature Chemical Biology» τα αποτελέσματα της έρευνάς τους, σύμφωνα με τα οποία οι μύκητες μπορούν να δώσουν πολλά περισσότερα φάρμακα πέραν της γνωστής πενικιλίνης. Η νέα θεραπεία ανήκει στην κατηγορία πεπτιδίων που συντίθενται στα ριβοσώματα και τροποποιούνται μετα-μεταφραστικά, γνωστών ως RiPPs, τα οποία συχνότερα έχουν βρεθεί σε βακτήρια και σπανιότερα σε μύκητες.
Οι ερευνητές εξέτασαν δώδεκα στελέχη Aspergillus, με τον Aspergillus flavus να ξεχωρίζει ως ο πιο ελπιδοφόρος για την εξαγωγή τέτοιων πεπτιδίων. Μετά τον καθαρισμό τεσσάρων διαφορετικών RiPPs, ανακάλυψαν ότι τα μόρια είχαν μια μοναδική δομή από αλληλοσυνδεόμενους δακτυλίους, τα οποία ονόμασαν ασπεριγκιμικίνες, προς τιμήν του μύκητα.
Ακόμα και χωρίς τροποποίηση, δύο από τις τέσσερις ασπεριγκιμικίνες επέδειξαν ισχυρή δράση κατά λευχαιμικών κυττάρων. Μια τρίτη παραλλαγή, στην οποία προστέθηκε ένα λιπίδιο – μόριο παρόμοιο με εκείνο που περιέχεται στον βασιλικό πολτό που τρέφει τις μέλισσες – έδειξε αποτελεσματικότητα αντίστοιχη με φάρμακα εγκεκριμένα από τον FDA, όπως η κυταραβίνη και η δαουνορουβικίνη, που χρησιμοποιούνται εδώ και δεκαετίες στη θεραπεία της λευχαιμίας.
Περαιτέρω πειράματα έδειξαν ότι οι ασπεριγκιμικίνες πιθανόν παρεμποδίζουν τη διαδικασία της κυτταρικής διαίρεσης. Ταυτόχρονα, η δράση τους ήταν συγκεκριμένη σε ορισμένους τύπους καρκινικών κυττάρων, καθώς δεν επηρέαζαν κύτταρα καρκίνου μαστού, ήπατος ή πνευμόνων, ένα στοιχείο κρίσιμο για την ανάπτυξη στοχευμένων και ασφαλών θεραπειών. Οι ερευνητές εντόπισαν παρόμοια γονίδια και σε άλλους μύκητες, υποδεικνύοντας ότι πολλά ακόμη RiPPs μυκήτων παραμένουν ακατέργαστα για φαρμακευτική χρήση.
Το επόμενο βήμα για την ομάδα είναι η δοκιμή των ασπεριγκιμικινών σε ζωικά μοντέλα, με την ελπίδα να προχωρήσουν σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στη θεραπεία του καρκίνου και την ανακάλυψη φαρμάκων από φυσικές πηγές.
