Μπαράζ κατασχέσεων για παλιές κλήσεις παράνομης στάθμευσης
Σε μαζικά αναγκαστικά μέτρα είσπραξης καταφεύγουν το τελευταίο διάστημα πολλοί δήμοι της χώρας, προχωρώντας σε δεσμεύσεις και κατασχέσεις χρημάτων από τραπεζικούς λογαριασμούς πολιτών, με στόχο την ανάκτηση παλαιών οφειλών από πρόστιμα παράνομης στάθμευσης. Οι οφειλές αυτές σε πολλές περιπτώσεις αφορούν παραβάσεις που καταγράφηκαν ακόμα και πριν από το 2015 και έκτοτε παρέμειναν ανεξόφλητες.
Παρότι σήμερα ισχύει η γενική πρόβλεψη περί παραγραφής των αξιώσεων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) μετά από πέντε χρόνια, αρκετοί δήμοι επικαλούνται παλαιότερες διατάξεις που τους επιτρέπουν να διεκδικούν τις απαιτήσεις τους έως και είκοσι χρόνια μετά τη βεβαίωσή τους. Το αποτέλεσμα είναι πολίτες να βλέπουν αιφνίδιες κατασχέσεις ποσών από τους λογαριασμούς τους για παραβάσεις που θεωρούσαν εδώ και καιρό ανενεργές ή «ξεχασμένες».
Η ισχύουσα νομοθεσία ορίζει ότι οι απαιτήσεις των δήμων παραγράφονται μέσα σε πέντε χρόνια από το οικονομικό έτος κατά το οποίο βεβαιώθηκε η οφειλή. Ωστόσο, για οφειλές που δημιουργήθηκαν πριν από το 2018, δεν εφαρμόζεται η πενταετής παραγραφή με τον ίδιο τρόπο, καθώς η συγκεκριμένη ρύθμιση δεν έχει αναδρομική ισχύ. Αυτό σημαίνει ότι ειδικές κατηγορίες παλαιών χρεών, όπως εκείνα που σχετίζονται με παραβάσεις στάθμευσης, εξακολουθούν να υπόκεινται σε παραγραφή είκοσι ετών, σύμφωνα με το προηγούμενο νομικό καθεστώς.
Η πρακτική αυτή προκαλεί αναστάτωση και αντιδράσεις, καθώς πολλοί πολίτες αιφνιδιάζονται από τη λήψη μέτρων για πρόστιμα που δεν γνώριζαν ή πίστευαν ότι είχαν ήδη παραγραφεί. Οι δήμοι, από την πλευρά τους, υποστηρίζουν πως η ανάκτηση των εσόδων αυτών είναι απαραίτητη για την οικονομική τους βιωσιμότητα.
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται η επιχείρηση καταναγκαστικής είσπραξης παλαιών προστίμων παράνομης στάθμευσης από πολλούς δήμους της χώρας, με μέτρα όπως δεσμεύσεις και κατασχέσεις τραπεζικών υπολοίπων. Οι δήμοι επιχειρούν να ανακτήσουν οφειλές που εκκρεμούν ακόμη και από πριν το 2015, αξιοποιώντας νομικές προβλέψεις που επιτρέπουν διεκδικήσεις μέχρι και είκοσι χρόνια πίσω.
Παρά την ισχύ της γενικής διάταξης περί πενταετούς παραγραφής των αξιώσεων των ΟΤΑ, που αφορά οφειλές από το οικονομικό έτος της βεβαίωσης και μετά, στην πράξη δεν εφαρμόζεται ενιαία για όλες τις κατηγορίες. Στην περίπτωση προστίμων από παράνομη στάθμευση, πολλοί δήμοι επικαλούνται ακόμα τον αναγκαστικό νόμο 344/1968, ο οποίος ορίζει παραγραφή στα είκοσι χρόνια. Ο συγκεκριμένος νόμος, αν και παλιός, διατηρεί τη νομική του ισχύ υπό προϋποθέσεις και εξακολουθεί να αποτελεί εργαλείο είσπραξης.
Το παράδοξο είναι ότι τα πρόστιμα αυτά δεν εμπίπτουν ούτε στη ρύθμιση του νόμου 5043/2023, που θεσπίστηκε την άνοιξη του 2023. Ο νόμος αυτός προέβλεπε τη μη διεκδίκηση οφειλών που είχαν γεννηθεί πριν τις 31 Δεκεμβρίου 2018 και είχαν υπερβεί τη δεκαετία, αλλά περιοριζόταν σε χρέη από μη ή ανακριβή υποβολή δηλώσεων – αφήνοντας εκτός τα διοικητικά πρόστιμα στάθμευσης.
Έτσι, πολίτες βρίσκονται σήμερα αντιμέτωποι με εισπρακτικά μέτρα για παραβάσεις που θεωρούσαν λήξασες, χωρίς να έχουν καλυφθεί από τις νεότερες ευνοϊκές ρυθμίσεις ή να έχουν ενημερωθεί εγκαίρως για τη συνέχιση των απαιτήσεων. Οι δήμοι επικαλούνται τη νομιμότητα των ενεργειών τους και την ανάγκη εξασφάλισης δημοτικών εσόδων, την ώρα που πληθαίνουν οι αντιδράσεις για την αιφνίδια ενεργοποίηση ξεχασμένων οφειλών και την αδυναμία ένταξής τους σε ευνοϊκότερο πλαίσιο ρύθμισης.
Σε μια πρωτοφανή παράταση του χρόνου διεκδίκησης παλαιών προστίμων παράνομης στάθμευσης προχωρούν οι δήμοι, αξιοποιώντας μεταβατική διάταξη του νόμου 5027/2023 (Άρθρο 72), η οποία τους παρέχει τη δυνατότητα να εισπράττουν οφειλές που είχαν βεβαιωθεί έως τις 31 Δεκεμβρίου 2018, μέχρι και τις 3 Μαρτίου 2025. Η εν λόγω διάταξη, που αφορά χρέη τα οποία δεν προϋπέθεταν τη δήλωση από τον πολίτη, λειτουργεί ως προσωρινή αλλά κρίσιμη επέκταση του χρόνου παραγραφής.
Παρότι η ρύθμιση εμφανίζεται ως μεταβατική και περιορισμένη χρονικά, στην πράξη λειτουργεί ως γέφυρα που επιμηκύνει εμμέσως την αποσβεστική προθεσμία των δήμων για την αναγκαστική είσπραξη παλαιών προστίμων, εντάσσοντάς τα ξανά στο νομικό καθεστώς της 20ετίας που προέβλεπε ο αναγκαστικός νόμος 344/1968. Το αποτέλεσμα είναι ότι πρόστιμα που είχαν ήδη βεβαιωθεί μέχρι τις 3 Μαρτίου 2023 μπορούν πλέον να διεκδικούνται έως και το 2030, παρά το γεγονός ότι για πολλά εξ αυτών έχουν ήδη περάσει δέκα ή και περισσότερα χρόνια.
Οι πολίτες, πολλοί εκ των οποίων αιφνιδιάζονται από την επανεμφάνιση ληξιπρόθεσμων οφειλών στους λογαριασμούς τους, καλούνται να πληρώσουν πρόστιμα τα οποία θεωρούσαν παραγεγραμμένα ή έστω εκτός πρακτικού ενδιαφέροντος. Οι δήμοι, αξιοποιώντας κάθε νομικό περιθώριο που παρέχει το ισχύον πλαίσιο, συνεχίζουν ακάθεκτοι τις διαδικασίες αναγκαστικής είσπραξης, χωρίς δυνατότητα ένταξης των οφειλών αυτών σε πρόσφατες ευνοϊκές ρυθμίσεις.
Η κατάσταση αυτή δημιουργεί ένα νομικό και κοινωνικό κενό, όπου η έλλειψη ενημέρωσης, η απουσία ρεαλιστικών ρυθμίσεων και η διοικητική αυστηρότητα οδηγούν σε μαζικές κατασχέσεις για πρόστιμα δεκαπενταετίας – με φόντο μια διάταξη που φαινομενικά επιμήκυνε προσωρινά τη διεκδίκηση, αλλά ουσιαστικά αναβίωσε και επέκτεινε το παλιό καθεστώς είσπραξης μέχρι και το τέλος της δεκαετίας.
Η μεταβατική διάταξη του νόμου 5027/2023 (Άρθρο 72) αποδεικνύεται ιδιαίτερα επαχθής για τους πολίτες, καθώς επεκτείνει τη δυνατότητα των δήμων να διεκδικούν σχεδόν κάθε είδους οφειλή που δημιουργήθηκε πριν από το 2019 και δεν συνδέεται με ανακριβή ή ελλιπή δήλωση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ένα ευρύ φάσμα χρεών, τα οποία βεβαιώθηκαν αυτόματα από τις δημοτικές υπηρεσίες χωρίς καμία ενέργεια ή συναίνεση του πολίτη, παραμένει ενεργό και διεκδικήσιμο έως το 2030.
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται πρώτα και κύρια τα πρόστιμα παράνομης στάθμευσης, τα οποία επανέρχονται στο προσκήνιο ακόμα κι αν έχουν περάσει 10 ή και 15 χρόνια από την επιβολή τους. Επίσης, περιλαμβάνονται οι οφειλές από δημοτικά τέλη και εισφορές, καθώς και λοιπά έσοδα των ΟΤΑ που καταγράφηκαν με αυτόματες διαδικασίες, χωρίς να απαιτείται δήλωση ή επιβεβαίωση από τους υπόχρεους.
Η συγκεκριμένη νομοθετική πρόβλεψη, παρότι παρουσιάστηκε ως προσωρινή διευκόλυνση για τους δήμους, στην πράξη λειτουργεί ως εργαλείο παρατεταμένης πίεσης στους πολίτες. Δίνει στους ΟΤΑ τη δυνατότητα να ενεργοποιούν μέτρα αναγκαστικής είσπραξης – όπως κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών – για χρέη παλιά, τα οποία δεν καλύπτονται από καμία σύγχρονη ρύθμιση διαγραφής ή παραγραφής.
Το αποτέλεσμα είναι ένας ιδιότυπος μηχανισμός αυτόματης επιβάρυνσης, όπου τα ποσά που βεβαιώθηκαν χωρίς ειδοποίηση και χωρίς συμμετοχή του πολίτη, μετατρέπονται με την πάροδο των ετών σε αντικείμενο έντονης και αιφνιδιαστικής διεκδίκησης. Οι δήμοι επικαλούνται την οικονομική τους ανάγκη και τη νομιμότητα των ενεργειών τους, την ώρα που οι πολίτες βρίσκονται ενώπιον μιας πολυετούς οικονομικής απειλής που θεμελιώνεται σε παλιές πρακτικές και παρατεταμένες σκιές του νόμου.
Αντιμέτωποι με το ενδεχόμενο δέσμευσης ή και κατάσχεσης των τραπεζικών τους υπολοίπων βρίσκονται πλέον χιλιάδες πολίτες που διατηρούν παλαιές οφειλές προς τους δήμους από πρόστιμα παράνομης στάθμευσης και λοιπές χρεώσεις, οι οποίες είχαν βεβαιωθεί πριν από το 2018 αλλά παρέμειναν ανεξόφλητες. Αρκεί να έχει κινηθεί η διοικητική διαδικασία από τον οικείο δήμο, για να ενεργοποιηθεί η αναγκαστική είσπραξη ακόμα και για μικροποσά, χωρίς δυνατότητα αντίδρασης.
Το πλέον ανησυχητικό είναι ότι πολλές από τις κατασχέσεις αυτές γίνονται χωρίς καμία προηγούμενη ειδοποίηση, με τους οφειλέτες να ενημερώνονται εκ των υστέρων, όταν διαπιστώνουν ότι οι λογαριασμοί τους έχουν δεσμευτεί ή ότι έχει αφαιρεθεί το σχετικό ποσό. Το φαινόμενο αυτό έχει προκαλέσει κύμα αντιδράσεων, με πολίτες να καταγγέλλουν πρακτικές που θυμίζουν «οικονομικό αιφνιδιασμό» για οφειλές που, συχνά, είχαν ξεχαστεί ή θεωρούνταν ήδη παραγεγραμμένες.
Η ένταση ενισχύεται από το γεγονός ότι οι κατασχέσεις δεν αφορούν απαραίτητα υψηλά ποσά – σε αρκετές περιπτώσεις, πρόκειται για πρόστιμα 50 ή 100 ευρώ που, με τις προσαυξήσεις ετών και την απουσία προειδοποίησης, μετατρέπονται σε διοικητική βόμβα. Οι δήμοι επικαλούνται τη νομιμότητα των ενεργειών τους και το δικαίωμά τους να εισπράξουν τα ποσά που τους οφείλονται, ενώ οι πολίτες μιλούν για έλλειψη ενημέρωσης, διαφάνειας και δυνατότητας ένταξης σε κάποια λογική διαδικασία διακανονισμού ή διαγραφής.
Μέσα σε αυτό το τοπίο, η νομική κάλυψη που προσφέρει το ισχύον πλαίσιο δημιουργεί ένα πεδίο ασφυκτικής πίεσης, όπου παλιές και συχνά αμφιλεγόμενες οφειλές μπορούν να επιστρέψουν από το πουθενά – με τον πιο οδυνηρό τρόπο.
