Με «καπέλο» εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ καλούνται να πληρώσουν οι φορολογούμενοι ένα ακόμη μεγάλο έργο υποδομής, το οποίο ακολουθεί την… ελληνική παράδοση καθυστερήσεων και υπερβάσεων. Ο λόγος για το νέο διεθνές αεροδρόμιο του Ηρακλείου στο Καστέλι, του οποίου ο λογαριασμός φουσκώνει ήδη πριν ολοκληρωθεί, με πρόσθετη επιβάρυνση 363,8 εκατ. ευρώ – ποσό που αντιστοιχεί πρακτικά σε μισό ακόμη αεροδρόμιο, αφού ο αναθεωρημένος προϋπολογισμός φτάνει πλέον τα 625 εκατ. ευρώ. Η αναπροσαρμογή του συνολικού κόστους αποδίδεται σε σειρά «απρόβλεπτων» επιβαρύνσεων, χωρίς –όπως τονίζεται– ευθύνη του αναδόχου: αρχαιολογικά ευρήματα, πρόσθετες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, ανάγκη κατασκευής νέας οδικής σήραγγας, αλλά και επέκταση του τερματικού σταθμού κατά 34%, ώστε το αεροδρόμιο να καλύπτει τις αυξημένες τουριστικές ροές των επόμενων δεκαετιών.
Οι καθυστερήσεις έχουν ήδη οδηγήσει σε διετή παράταση της περιόδου μελέτης και κατασκευής, έως τις 6 Φεβρουαρίου 2027, με το Δημόσιο να υποχρεώνεται –βάσει της Σύμβασης Παραχώρησης– να καλύψει μέσω αποζημιώσεων τις συνέπειες αυτών των ανατροπών. Έτσι, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών ενέκρινε την Παρασκευή πρόθεση χρηματοδότησης ύψους 525 εκατ. ευρώ για αποζημιώσεις έργων παραχώρησης, εκ των οποίων 161 εκατ. ευρώ κατευθύνονται στον αυτοκινητόδρομο Ε65, κυρίως για την ολοκλήρωση του βόρειου τμήματος εντός των προθεσμιών του Ταμείου Ανάκαμψης, ώστε να μην χαθούν κοινοτικοί πόροι.
Τα υπόλοιπα 363,8 εκατ. ευρώ αφορούν το αεροδρόμιο στο Καστέλι και συνιστούν αποζημιώσεις υπέρ της «Διεθνής Αερολιμένας Ηρακλείου Κρήτης» για απώλεια εσόδων και πρόσθετο κόστος: αφενός λόγω διετούς παράτασης της φάσης κατασκευής (Τ1) μετά την προσθήκη επιπλέον τετραγωνικών μέτρων το 2022, χωρίς αντίστοιχη παράταση της περιόδου εκμετάλλευσης (Τ2), αφετέρου για την κατασκευή σήραγγας 3 χλμ. στην οδική πρόσβαση προς το αεροδρόμιο για περιβαλλοντικούς λόγους. Στο πακέτο εντάσσονται και αποζημιώσεις για την περίοδο της COVID-19, καθώς η πανδημία μείωσε σημαντικά τα έσοδα από το τέλος αναχωρούντων επιβατών στο υφιστάμενο αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης».
Στο ποσό αυτό έχουν ήδη ενσωματωθεί αποζημιώσεις άνω των 185 εκατ. ευρώ που είχαν συμφωνηθεί μεταξύ υπουργείου και αναδόχου στις αρχές του έτους, για προβλήματα και καθυστερήσεις μέχρι τα τέλη του 2022. Η ΔΑΗΚ είχε ζητήσει αρχικά 365,7 εκατ. ευρώ, με το τελικό ποσό να «κλειδώνει» χαμηλότερα, καθώς παρέμεναν ανοιχτά τα διαφυγόντα έσοδα από τη διετή καθυστέρηση στην ολοκλήρωση των εργασιών χωρίς επιμήκυνση της περιόδου παραχώρησης. Οι τμηματικές πληρωμές αυτής της αποζημίωσης ξεκίνησαν στα τέλη Μαρτίου. Με βάση το συμφωνητικό, η εταιρεία παραιτείται από νέες αξιώσεις για τα ίδια πραγματικά περιστατικά, διατηρεί όμως δικαιώματα για καθυστερήσεις ή γεγονότα ανωτέρας βίας μετά την 31/12/2022. Μετά το πέρας του 2022 παρέμειναν σε εκκρεμότητα ο διαγωνισμός της ΥΠΑ για προμήθεια και εγκατάσταση του εξοπλισμού αεροναυτιλίας, καθώς και ζητήματα με την αρχαιολογική υπηρεσία και τα δίκτυα κοινής ωφέλειας.
Σήμερα η συνολική πρόοδος του έργου υπερβαίνει το 65%, με το ανάδοχο σχήμα να δεσμεύεται για δοκιμαστικές πτήσεις εντός του 2027. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει αυτόματη έναρξη εμπορικής λειτουργίας, παρότι οι κτιριακές εγκαταστάσεις προβλέπεται να ολοκληρωθούν έως το τέλος του 2026. Η λειτουργία του αεροδρομίου εξαρτάται από δύο κρίσιμες εκκρεμότητες: την κατάληξη της προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την εγκατάσταση του ραντάρ στον λόφο Παπούρα – μετά από προσφυγές αρχαιολόγων και του δήμου Μινώα Πεδιάδας – και τη διαγωνιστική διαδικασία της ΥΠΑ για τα συστήματα αεροναυτιλίας, για τα οποία δεν υπάρχει ακόμη σαφές χρονοδιάγραμμα. Το έργο υλοποιείται από την «Διεθνής Αερολιμένας Ηρακλείου Κρήτης Α.Ε.», στην οποία συμμετέχουν το Ελληνικό Δημόσιο με 45,9%, η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ με 32,46% και ο ινδικός όμιλος GMR με 21,64%, ενώ την κατασκευή έχει αναλάβει η ΤΕΡΝΑ Α.Ε. Ο αρχικός προϋπολογισμός της 35ετούς παραχώρησης ήταν 520 εκατ. ευρώ, όμως στη μετα-COVID εποχή το Ελληνικό Δημόσιο ζήτησε επέκταση των χώρων, προσθέτοντας 105 εκατ. ευρώ και ανεβάζοντας τον προϋπολογισμό στα 625 εκατ. ευρώ, με τη συνολική επένδυση στη διάρκεια της παραχώρησης να εκτιμάται στα 1,5 δισ. ευρώ.
Παρά την ήδη εγκεκριμένη αποζημίωση των 363,8 εκατ. ευρώ, τα «αγκάθια» που μπορούν να εκτινάξουν περαιτέρω τον τελικό λογαριασμό δεν έχουν εξαλειφθεί. Στην πορεία κατασκευής υπήρξε σημαντική αλλαγή στη χάραξη της οδικής σύνδεσης μήκους 18 χλμ. με το αεροδρόμιο, καθώς στην περιοχή Πετριανός Λάκκος η ανακάλυψη σημαντικού αρχαιολογικού ευρήματος και η ανάγκη προστασίας του φυσικού ανάγλυφου επέβαλαν την κατασκευή δίδυμης σήραγγας περίπου 3 χλμ. Από αυτή έχει ολοκληρωθεί μόνο το πρώτο μισό χιλιόμετρο, ενώ η παράδοσή της τοποθετείται για το φθινόπωρο του 2028. Παρότι η καθυστέρηση αυτή δεν αναμένεται να μπλοκάρει τη λειτουργία του αεροδρομίου, καθώς υπάρχουν εναλλακτικές προσβάσεις μέσω Αρκαλοχωρίου και του υφιστάμενου τοπικού δικτύου, παραμένει ένα ακόμη στοιχείο που επιβεβαιώνει ότι το «νέο αεροδρόμιο-ναυαρχίδα» της Κρήτης έρχεται με βαρύ κόστος για το Δημόσιο – και με λογαριασμό που ακόμη δεν έχει γράψει την τελική του τιμή.
