Στο στόχαστρο της κοινοβουλευτικής παρέμβασης μπαίνουν η ΔΕΗ, οι πρακτικές τιμολόγησης των παρόχων, η χρήση χρηματοοικονομικών παραγώγων και μία σειρά στοιχείων που, όπως υποστηρίζουν οι βουλευτές, συνθέτουν ένα «αδιαφανές οικοσύστημα» όπου οι πολίτες πληρώνουν τον λογαριασμό της κερδοσκοπίας.
Η ερώτηση τους επιχειρεί να φωτίσει τις πτυχές αυτού του μηχανισμού, να εξηγήσει τις τεχνικές που εφαρμόζονται και να εξετάσει τι σημαίνουν για τα νοικοκυριά που βλέπουν τους λογαριασμούς ηλεκτρικού να αποτελούν πλέον «δεύτερο ενοίκιο».
Ένα πολύχρωμο τοπίο που σκοτεινιάζει τον καταναλωτή
Το πρώτο ζήτημα που αναδεικνύει η Ερώτηση αφορά τα γνωστά πλέον «χρωματιστά τιμολόγια». Παρουσιάστηκαν από την κυβέρνηση ως εργαλείο ενίσχυσης της διαφάνειας και της επιλογής, με διαφορετικές κατηγορίες (πράσινο, κίτρινο, μπλε κ.λπ.) ώστε κάθε καταναλωτής να προσαρμόσει την κατανάλωσή του σε αυτό που θεωρεί πιο συμφέρον.
Στην πράξη όμως, οι καταναλωτές βρέθηκαν μπροστά σε έναν δαιδαλώδη μηχανισμό με δεκάδες παραμέτρους, ρήτρες, περιθώρια κέρδους, σωρευτικές χρεώσεις και προβλέψεις που κάνουν την επιλογή τιμολογίου πιο δύσκολη από… πανελλήνιες εξετάσεις. Όπως επισημαίνουν οι βουλευτές της ΝΙΚΗΣ, αυτό το σύστημα δεν έφερε διαφάνεια, αλλά ένα «τέλειο άλλοθι» για τις εταιρείες.
Κάθε λάθος επιλογή τιμολογίου μετατρέπεται σε υπαιτιότητα του καταναλωτή. Κάθε υπερχρέωση βαφτίζεται «λανθασμένη επιλογή χρώματος». Έτσι, ο προμηθευτής παρουσιάζεται ως «προστάτης» που προσφέρει ποικιλία, ενώ το πραγματικό κόστος της ενέργειας χάνεται πίσω από πολύχρωμες ονομασίες και τεχνικούς όρους που ούτε οι ίδιοι οι πάροχοι δεν εξηγούν πλήρως στο κοινό.
Ο «τζόγος» στα παράγωγα – Ένας κίνδυνος που πληρώνεται από τους πολίτες
Η ΔΕΗ δεν λειτουργεί μόνο ως προμηθευτής ρεύματος. Αντιμετωπίζει τις συμβάσεις με τους καταναλωτές ως βάση για μια παράλληλη αγορά: τα χρηματοοικονομικά παράγωγα. Συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures), συμβόλαια ανταλλαγής (swaps), πράξεις αντιστάθμισης, λογιστικές μεταβολές – ένας ολόκληρος μηχανισμός που θυμίζει κερδοσκοπικό χρηματιστήριο παρά ενεργειακό οργανισμό.
Η λογική της αντιστάθμισης κινδύνου είναι απλή: όταν η τιμή της ενέργειας ανεβοκατεβαίνει απότομα, η εταιρεία υποτίθεται ότι «κλειδώνει» κέρδη ή προστατεύεται μέσω παραγώγων. Μόνο που αυτή η θεωρία έχει μια κρίσιμη παρενέργεια: αν η εκτίμηση αποδειχθεί λάθος, οι ζημιές δεν τις αναλαμβάνει η ΔΕΗ, αλλά μετακυλίονται – μέσω των τιμολογίων – στους καταναλωτές.
Παράδειγμα;
Το 2021, η ΔΕΗ κέρδισε 244 εκατ. ευρώ από παράγωγα.
Το 2023, τα κέρδη αυτά μειώθηκαν στα 23 εκατ. ευρώ.
Το πρώτο εξάμηνο του 2025 καταγράφει ζημιές 61,4 εκατ. ευρώ, λόγω λανθασμένων θέσεων στα παράγωγα.
Στη σελίδα 28 της Ετήσιας Οικονομικής Έκθεσης ΔΕΗ 2024, η ίδια η διοίκηση ομολογεί ότι η αντιστάθμιση δεν καταργεί τον κίνδυνο. Ομολογεί, δηλαδή, ότι παίζει σε μια αγορά στην οποία μπορεί να χάσει — και οι απώλειες αυτές τελικά πληρώνονται από τον πολίτη.
Οι βουλευτές κάνουν λόγο ακόμη και για «εθισμό» σε τέτοιου είδους πρακτικές. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για την απόλυτη ανατροπή του επιχειρηματικού ρίσκου: οι εταιρείες κερδίζουν όταν όλα πάνε καλά και οι καταναλωτές πληρώνουν όταν κάτι πάει στραβά.
Τα χρυσά κέρδη των παρόχων – Ένα «θαύμα» που γεννιέται από την τσέπη των νοικοκυριών
Το πιο σοκαριστικό σημείο της κοινοβουλευτικής ερώτησης αφορά τις διαφορές μεταξύ των τιμών χονδρικής και λιανικής.
Με βάση τα επίσημα στοιχεία:
Η ετήσια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας το 2024 ήταν 51,8 TWh.
Η μέση χονδρεμπορική τιμή ήταν 0,106 €/kWh → συνολικό κόστος περίπου 5,5 δισ. €.
Η μέση λιανική τιμή για τα νοικοκυριά ήταν 0,227 €/kWh → συνολική χρέωση περίπου 11,8 δισ. €.
Η διαφορά; Περίπου 6,3 δισ. ευρώ.
Φυσικά, η διαφορά αυτή δεν μεταφράζεται αυτούσια σε καθαρό κέρδος. Ωστόσο το μέγεθος είναι ενδεικτικό της στρέβλωσης: οι προμηθευτές εμφανίζουν περιθώρια που δεν συναντώνται σε καμία ώριμη ευρωπαϊκή αγορά.
Και αν όλα αυτά μοιάζουν ακαδημαϊκά, η πραγματικότητα γίνεται πολύ πιο ωμή σε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα που κατέθεσαν οι βουλευτές:
Αύγουστος 2025
Πληρωμές παρόχων για αγορά ενέργειας: 262 εκατ. €
Έσοδα από καταναλωτές: 612 εκατ. €
Μηνιαίο καθαρό περιθώριο κέρδους: +350 εκατ. €
Περιθώριο κέρδους: 133%.
Τα νοικοκυριά, σε συνθήκες ενεργειακής φτώχειας, χρηματοδότησαν μέσα σε έναν μήνα την κερδοφορία των προμηθευτών με ποσό που υπερβαίνει τον ετήσιο προϋπολογισμό μικρών υπουργείων.
Μία αγορά με κανόνες που προστατεύουν τον ισχυρό – σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη
Η ΝΙΚΗ συγκρίνει ευθέως την Ελλάδα με χώρες όπως η Γερμανία, η Αυστρία και οι σκανδιναβικές χώρες. Εκεί:
Υπάρχει αυστηρή εποπτεία αγορών ενέργειας.
Οι ζημιές από παράγωγα δεν μεταφέρονται στους καταναλωτές.
Τα χρηματιστήρια ενέργειας λειτουργούν με μεγαλύτερη διαφάνεια.
Τα περιθώρια κέρδους ρυθμίζονται.
Στην Ελλάδα, το αντίθετο: η αγορά λειτουργεί σαν «κλειστό κλαμπ» όπου οι παίκτες έχουν υψηλά κέρδη ανεξάρτητα από τη συγκυρία.
Το μυστήριο PPA των 15 ετών – Μία συμφωνία που θέτει νέα ερωτήματα
Στη σελίδα 603 της Οικονομικής Έκθεσης ΔΕΗ 2024 αποκαλύπτεται η ύπαρξη μιας συμφωνίας (PPA) διάρκειας 15 ετών, μεταβλητής τιμής, μεταξύ θυγατρικής εταιρείας της ΔΕΗ και ενός μειοψηφικού μετόχου.
Το ρεπορτάζ εντοπίζει πέντε κρίσιμες απορίες:
Ποια είναι η θυγατρική;
Ποιος είναι ο μειοψηφικός μέτοχος;
Ποια είναι η τιμή πώλησης;
Γιατί αναλαμβάνει η ΔΕΗ τον κίνδυνο ανατιμήσεων για 15 χρόνια;
Ποιοι εξασφάλισαν τη συμφωνία και με ποιες διαδικασίες;
Εφόσον η τιμή είναι «μεταβλητή», ο αγοραστής μπορεί να εξασφαλίζει φθηνότερη ενέργεια σε σχέση με την αγορά, χωρίς να αναλαμβάνει τον κίνδυνο των διακυμάνσεων. Η ΔΕΗ όμως αναλαμβάνει τον κίνδυνο – και άρα τελικά οι καταναλωτές.
Αν ο μειοψηφικός μέτοχος ανήκει σε επενδυτικό fund που δραστηριοποιείται στην ελληνική αγορά, τότε η αποκάλυψη είναι ακόμη πιο προβληματική.
Τα μεγάλα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις από την κυβέρνηση
Οι βουλευτές της ΝΙΚΗΣ ζητούν από τα Υπουργεία να απαντήσουν σε μία σειρά τεχνικών, λογιστικών και πολιτικών ερωτημάτων:
Πώς χρησιμοποιήθηκαν τα παράγωγα;
Έγιναν λάθη ή υπερβολές;
Ποιοι ευθύνονται για ζημιές δεκάδων εκατομμυρίων;
Γιατί δεν υπάρχουν ευρωπαϊκού τύπου δικλείδες προστασίας;
Σχεδιάζεται έκτακτη φορολόγηση των υπερκερδών;
Ποιος υπέγραψε το μυστικό PPA των 15 ετών;
Πού εμφανίζονται οι πραγματικές θέσεις παραγώγων στους ισολογισμούς;
Πώς προέκυψαν τεράστια κέρδη από αντισταθμίσεις το 2021 και αντίστοιχες ζημιές το 2022 και το 2025;
Η ΝΙΚΗ κάνει λόγο για «χρυσωρυχείο εις βάρος του ελληνικού λαού» και υποστηρίζει ότι η αγορά ενέργειας λειτουργεί ως κερδοσκοπικό σύστημα που δεν επιβαρύνει τους πραγματικούς παίκτες αλλά τους καταναλωτές.
Το πολιτικό διακύβευμα – Η ενέργεια ως ζήτημα δημοκρατίας
Η συζήτηση για τους λογαριασμούς ρεύματος δεν είναι τεχνική λεπτομέρεια ούτε «ειδικό θέμα των ειδικών». Αποτελεί πλέον κοινωνικό και δημοκρατικό ζήτημα.
Με τα νοικοκυριά να πληρώνουν τιμές που δεν ανταποκρίνονται στο πραγματικό κόστος παραγωγής και με την αγορά να εμφανίζει φαινόμενα που θυμίζουν χρηματοοικονομικά τρικ, η πολιτεία καλείται να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να ανέχεται αυτό το μοντέλο.
Οι απαντήσεις που θα δώσουν τα υπουργεία δεν θα είναι απλώς υπηρεσιακές. Θα κρίνουν αν η Ελλάδα θα παραμείνει μια χώρα όπου η ενέργεια λειτουργεί ως αγαθό ή ως πεδίο ανεξέλεγκτης κερδοσκοπίας.
Η κοινωνική πίεση αυξάνεται. Η ενεργειακή φτώχεια βαθαίνει. Και το ερώτημα παραμένει: Ποιος προστατεύει τελικά τον πολίτη όταν ο λογαριασμός του ρεύματος έχει μετατραπεί σε μηχανισμό χρηματοδότησης κερδών που δεν μπορεί καν να ελέγξει;
