Δημογραφική βόμβα έτοιμη να εκραγεί

Τα νέα στοιχεία της πανελλαδικής έρευνας της Metron Analysis για λογαριασμό του ΕΕΑ αποκαλύπτουν με απόλυτη σαφήνεια και ανησυχητική ένταση τις συνθήκες μέσα στις οποίες προσπαθούν να ισορροπήσουν σήμερα τα ελληνικά νοικοκυριά: ένα περιβάλλον διαρκούς οικονομικής πίεσης, αβεβαιότητας και φόβου για το άμεσο μέλλον.

Το γεγονός ότι το 71% των πολιτών αναφέρει το υψηλό κόστος ζωής ως το σημαντικότερο κοινωνικό πρόβλημα δείχνει ότι δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια προσωρινή δυσκολία. Αντιθέτως, πρόκειται για μια κατάσταση που έχει πλέον «ριζώσει» στην καθημερινότητα, καθορίζοντας επιλογές, περιορίζοντας δυνατότητες και επηρεάζοντας κάθε προσπάθεια σχεδιασμού για το αύριο. Η ακρίβεια έχει μετατραπεί από απλή αστάθεια σε σταθερό παράγοντα που φθείρει την κοινωνική συνοχή και υπονομεύει την οικονομική αντοχή.

Εξίσου αποκαλυπτικό είναι το πώς αυτή η οικονομική πίεση συνδέεται με το δημογραφικό αδιέξοδο. Το 70% όσων συμμετείχαν στην έρευνα δηλώνουν ότι η οικονομική και στεγαστική αβεβαιότητα λειτουργεί αποτρεπτικά στη δημιουργία οικογένειας. Αν οι περισσότεροι νέοι αντιμετωπίζουν την απόκτηση παιδιού ως ένα μεγάλο και επισφαλές βήμα, πώς μπορεί να ανακοπεί η συνεχιζόμενη δημογραφική συρρίκνωση;

Ακόμη πιο δυσοίωνη είναι η εικόνα που προκύπτει από τις στάσεις της νεότερης γενιάς. Μόλις το 24% θέτει ως προτεραιότητα τη δημιουργία παιδιών, ενώ ο γάμος περιορίζεται σε ένα οριακό 9%. Δεν μιλάμε για μια απλή μεταβολή κοινωνικών προτύπων, αλλά για ένα βαθύ αίσθημα ανασφάλειας. Σε μια ζωή όπου κυριαρχεί η προσπάθεια κάλυψης βασικών αναγκών, τα επόμενα βήματα μετατίθενται επ’ αόριστον.

Την ίδια ώρα, το 68% —κυρίως άνδρες νεότερων ηλικιών— έχει εξετάσει το ενδεχόμενο μετανάστευσης για εργασία. Η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει ακριβώς εκείνες τις ηλικίες που μπορούν να στηρίξουν την παραγωγή, την τεχνολογική ανανέωση και την πληθυσμιακή ισορροπία.

Οι συνέπειες αυτής της πορείας είναι προφανείς. Μια χώρα που γερνά δεν μπορεί να διαμορφώσει ένα ισχυρό αναπτυξιακό μοντέλο, ούτε να διατηρήσει βιώσιμο ασφαλιστικό σύστημα. Ούτε να εξασφαλίσει την επάρκεια εργατικού δυναμικού που χρειάζεται για να αναπτυχθεί.

Γι’ αυτό τα ευρήματα δεν πρέπει να μείνουν σε επίπεδο διαπιστώσεων. Οφείλουν να σημάνουν συναγερμό για την πολιτεία, τα κόμματα και τους θεσμούς. Απαιτούνται άμεσες και ουσιαστικές παρεμβάσεις: πραγματικά μέτρα ενίσχυσης των νέων γονιών, πολιτικές πρόσβασης στη στέγη, ουσιαστική αναβάθμιση των εισοδημάτων και μια σταθερή αναπτυξιακή προοπτική.

Αν δεν υπάρξει άμεση δράση, η κατεύθυνση είναι δεδομένη. Και οι συνέπειες θα είναι δύσκολες για το σύνολο της κοινωνίας. Το δημογραφικό δεν είναι μια ψυχρή στατιστική πρόκληση. Είναι ζήτημα βιωσιμότητας της χώρας. Και η απάντηση απαιτεί σχέδιο, τόλμη και αποφασιστικότητα — τώρα.