Κομβικός ρόλος της Ελλάδας στον ευρωμεσογειακό ενεργειακό διάδρομο

Ενισχύει τη θέση της στην ενεργειακή «Σκακιέρα» η Aθήνα και, μέσα από την ενεργοποίηση του κάθετου διαδρόμου, ανοίγει ο δρόμος ώστε η χώρα να αποτελέσει κόμβο τροφοδοσίας της κεντρικής και ανατολικής ευρώπης με Αμερικανικό Υγροποιημένο φυσικό αέριο. Στην ενεργειακή αυτή αρτηρία, που χαράσσεται από τον Nότο προς τον Bορρά και ειδικότερα από την Eλλάδα μέχρι την Oυκρανία, αναφέρθηκε ο Kυριάκος Mητσοτάκης στη συνάντηση που είχε χθες με τον Bολοντίμιρ Zελένσκι, υπογραμμίζοντας τον ρόλο που αναλαμβάνει η χώρα στο νέο περιφερειακό ενεργειακό τοπίο.

Συγκεκριμένα, η Oυκρανία θα εξασφαλίσει εισαγωγές Αμερικανικού lng από την Ελλάδα για το διάστημα από τον Δεκέμβριο του 2025 μέχρι τον Μάρτιο του 2026, με στόχο την κάλυψη των αυξημένων αναγκών της σε φυσικό αέριο κατά τη διάρκεια του χειμώνα και τη μείωση της εξάρτησης από άλλες, πιο επισφαλείς πηγές. Κυβερνητικές πηγές επισημαίνουν ότι η υπογραφή της δήλωσης προθέσεων μεταξύ της ΔΕΠΑ Εμπορίας και της naftogaz αποτελεί κρίσιμη συνεισφορά στην περιφερειακή και ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια και ανθεκτικότητα, ενώ ταυτόχρονα στηρίζει την Ουκρανία εν μέσω ενός ιδιαίτερα δύσκολου χειμώνα. Όπως τονίζουν, οι κρίσιμες ενεργειακές υποδομές της Ελλάδας – τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου, αγωγοί και διασυνδέσεις – διασφαλίζουν σταθερές ροές φυσικού αερίου κατά μήκος του κάθετου διαδρόμου, από το ελληνικό σύστημα προς τα δίκτυα της Βαλκανικής, της Κεντρικής Ευρώπης και της Ουκρανίας.

Η υπογραφή της συμφωνίας έγινε παρουσία του Πρωθυπουργού, του Προέδρου της Ουκρανίας και της Νέας Αμερικανίδας Πρέσβειρας Κίμπερλι Γκίλφοϊλ, γεγονός που αναδεικνύει και τη διάσταση της τριμερούς συνεργασίας. Σε ανάρτησή της η Γκίλφοϊλ επεσήμανε, μεταξύ άλλων, ότι «η ενεργειακή ασφάλεια είναι εθνική ασφάλεια, είναι τόσο απλό», συνδέοντας ευθέως τις ενεργειακές ροές με τη γεωπολιτική σταθερότητα. Αναφέρθηκε παράλληλα στην «ιστορική υπογραφή» της πρόθεσης συνεργασίας μεταξύ της Αtlantic-See Lng Trade, μιας κοινοπραξίας του ελληνικού ενεργειακού φορέα ΔΕΠΑ και της AKTOR, και της Ουκρανικής naftogaz, υπογραμμίζοντας ότι το επίτευγμα αυτό βασίζεται σε πρόσφατες συμφωνίες που θα φέρουν αμερικανικό φυσικό αέριο στους ευρωπαίους εταίρους, δημιουργώντας τις τόσο αναγκαίες εναλλακτικές λύσεις στη ρωσική ενέργεια.

Το τελευταίο διάστημα έχουν προηγηθεί μια σειρά κινήσεων που ενισχύουν τον ρόλο της Ελλάδας στον νέο ενεργειακό χάρτη της περιοχής και αναβαθμίζουν τη γεωοικονομική και γεωπολιτική της θέση. Μένει βέβαια να φανεί πώς θα κινηθούν τα άλλα κράτη της ευρύτερης περιοχής, μεταξύ των οποίων και η Τουρκία, σε μια περίοδο κατά την οποία έχει «φουντώσει» η συζήτηση για τον τρόπο και το χρονοδιάγραμμα της απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, καθώς και για τον ανταγωνισμό γύρω από τους διαδρόμους μεταφοράς ενέργειας προς την ευρώπη.

Αναφερόμενος στις πρόσφατες εξελίξεις, ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου τόνισε ότι η εξέλιξη αυτή συνιστά «τεράστια ψήφο εμπιστοσύνης» προς τη χώρα. Όπως σημείωσε, «η Aμερική επιλέγει εμάς ως τον αξιόπιστο σύμμαχο για να τροφοδοτήσει με αμερικανικό φυσικό αέριο όλες τις χώρες του κάθετου διαδρόμου» και πρόσθεσε ότι μιλάμε για μια ζώνη περίπου 100 εκατομμυρίων κατοίκων, οι ενεργειακές ανάγκες των οποίων μπορούν να καλυφθούν μέσα από τη νέα αυτή αρχιτεκτονική ροών, στην οποία η ελλάδα κατέχει κεντρική θέση.

Στον τομέα των υδρογονανθράκων είχε προηγηθεί, πριν από δέκα ημέρες, η συμφωνία ανάμεσα στην Εxxonmobil, την Εnergean και τη Ηelleniq Εnergy για τη συμμετοχή του αμερικανικού ομίλου στην παραχώρηση του θαλάσσιου οικοπέδου Βlock 2 στο Ιόνιο. Με έντονο γεωπολιτικό και επενδυτικό αποτύπωμα, η συμφωνία αυτή φέρνει τη χώρα πιο κοντά στην προοπτική να αποκτήσει, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της, ρόλο παραγωγού φυσικού αερίου, εφόσον οι έρευνες επιβεβαιώσουν εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα και προχωρήσει το επενδυτικό σχέδιο.

Παράλληλα, υπεγράφη συμφωνία με σημαντική γεωοικονομική και ενεργειακή βαρύτητα, καθώς η Atlantic-See Lng Trade Α.Ε.., κοινοπραξία των AKTOR και ΔΕΠΑ, προχώρησε σε συμφωνία με την αμερικανική Venture Global για την προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου και τη διανομή του στην ανατολική ευρώπη. Ουσιαστικά, το Lng που θα φτάνει στους ελληνικούς τερματικούς σταθμούς θα κατευθύνεται μέσω του κάθετου διαδρόμου προς αγορές της νοτιοανατολικής και κεντρικής ευρώπης, καθιστώντας την ελλάδα αφενός ενεργειακό κόμβο διακίνησης και εμπορίας φυσικού αερίου και αφετέρου πάροχο ενεργειακής ασφάλειας για την ευρύτερη περιοχή, καθώς θα λειτουργεί ως πύλη εισόδου και ανακατανομής ποσοτήτων σε τρίτες χώρες.

Κυβερνητικά στελέχη υπενθυμίζουν ότι το 2020 η Ελλάδα εισήγαγε περίπου 6 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και ουσιαστικά δεν εξήγαγε σχεδόν τίποτα, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του καυσίμου προοριζόταν για την κάλυψη των εσωτερικών αναγκών, κυρίως στην ηλεκτροπαραγωγή. Το 2024 η εικόνα αυτή έχει αντιστραφεί, με τις εισροές να υπερβαίνουν τα 17 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα και τις εκροές να προσεγγίζουν τα 11 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Με άλλα λόγια, το μεγαλύτερο ποσοστό του φυσικού αερίου που εισέρχεται στην Ελλάδα δεν παραμένει στη χώρα, αλλά αποστέλλεται μέσω διασυνδέσεων σε τρίτες αγορές, επιβεβαιώνοντας στην πράξη τον ρόλο της ως περιφερειακού διαμετακομιστικού κόμβου.

Οι τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία βρέθηκαν στο επίκεντρο της χθεσινής συνάντησης του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όπου η ενεργειακή συνεργασία συνδέθηκε με το ευρύτερο πλαίσιο ασφάλειας και σταθερότητας. Ο Πρωθυπουργός τόνισε ότι για την Ελλάδα το απαραβίαστο των συνόρων είναι αδιαπραγμάτευτο και ότι κάθε παράνομο τετελεσμένο «θα μας βρίσκει πάντα στην αντίθετη πλευρά», επαναλαμβάνοντας τη στήριξη της χώρας στην Ουκρανία. Στο κοινό ανακοινωθέν αναφέρεται ότι κατά την επίσκεψη συζητήθηκαν τρόποι ενίσχυσης της συνεργασίας με σκοπό την αποκατάσταση μιας συνολικής, δίκαιης και διαρκούς ειρήνης στην Ουκρανία, καθώς και η διασφάλιση της σταθερότητας και της Ασφάλειας στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα, στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και στην ευρύτερη Ευρωατλαντική Περιοχή.

Όπως έγινε γνωστό, στο τραπέζι βρέθηκε και η αμυντική συνεργασία των δύο χωρών, με ιδιαίτερη έμφαση στα αυτόνομα συστήματα και στη διερεύνηση πιθανοτήτων συνεργασίας στον τομέα των θαλασσίων drones, τα οποία θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για την Ελλάδα, ενώ η Ουκρανία διαθέτει σημαντική τεχνογνωσία και εμπειρία στη χρήση και ανάπτυξή τους. Το ενεργειακό και το αμυντικό σκέλος της συνεργασίας παρουσιάζονται ως δύο παράλληλοι άξονες που ενισχύουν το διμερές πλαίσιο σχέσεων.

Η επίσκεψη του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Αθήνα διήρκεσε περίπου έξι ώρες και περιελάμβανε, πέρα από τη συνάντηση με τον Πρωθυπουργό, επαφές με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Τασούλα και με τον Πρόεδρο της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη, ολοκληρώνοντας έτσι ένα πυκνό πρόγραμμα πολιτικών συζητήσεων με επίκεντρο την ασφάλεια, την ενέργεια και τη στρατηγική συνεργασία στην περιοχή.