Κάτι δείχνει να κινείται ολοένα και πιο έντονα τις τελευταίες εβδομάδες γύρω από τα Ελληνοτουρκικά, με δηλώσεις, επαφές, ευρωπαϊκές αναφορές και νέες πρωτοβουλίες να επαναφέρουν στο προσκήνιο το ενδεχόμενο μιας πιο ουσιαστικής προσέγγισης ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα. Παρότι καμία από αυτές τις διεργασίες δεν έχει ακόμη αποκρυσταλλωθεί σε συγκεκριμένες αποφάσεις ή συμφωνίες, είναι πλέον φανερό ότι υπάρχει κινητικότητα και ότι κάτι εξυφαίνεται στο παρασκήνιο των σχέσεων των δύο χωρών, σε ένα περιβάλλον γεωπολιτικής ρευστότητας και αυξημένων ενεργειακών διακυβευμάτων.
Αφορμή για τον νέο γύρο συζητήσεων γύρω από το μέλλον των Ελληνοτουρκικών σχέσεων αποτέλεσαν καταρχάς οι πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Χακάν Φιντάν, ο οποίος άφησε για πρώτη φορά τόσο καθαρά ανοιχτό το ενδεχόμενο άρσης του casus belli, της επίσημης δηλαδή απειλής πολέμου που έχει υιοθετήσει η τουρκική εθνοσυνέλευση σε βάρος της χώρας μας, σε περίπτωση που η Ελλάδα ασκήσει το δικαίωμά της για επέκταση των χωρικών υδάτων. Οι αναφορές αυτές δεν είναι μεμονωμένες ούτε τυχαίες, καθώς διατυπώθηκαν λίγο πριν από την εξέταση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, του τουρκικού αιτήματος συμμετοχής στο αμυντικό πρόγραμμα safe και ερμηνεύτηκαν από πολλούς ως συνειδητό σήμα για πιθανή αναπροσαρμογή της στάσης της άγκυρας, τουλάχιστον σε επίπεδο ρητορικής και τακτικής.
Την ίδια στιγμή, η ελληνική πρόταση για πενταμερή διάσκεψη στην Ανατολική Μεσόγειο δείχνει να κερδίζει σταδιακά έδαφος. μέσα από διπλωματικές επαφές και παρασκηνιακές ζυμώσεις, η Αθήνα επιχειρεί να αναδείξει ένα σχήμα πολυμερούς διαλόγου, στο οποίο θα αποτυπώνονται οι ευρύτερες ισορροπίες της περιοχής, ενώ από την πλευρά των Βρυξελλών καταγράφονται όλο και συχνότερα θετικές αναφορές για τη διατήρηση και ενίσχυση του διαλόγου ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. ευρωπαίοι αξιωματούχοι υπογραμμίζουν ότι η επικοινωνία ανάμεσα στις δύο χώρες είναι κρίσιμη προϋπόθεση για τη σταθερότητα στην ανατολική μεσόγειο, ειδικά σε μια περίοδο που η περιοχή αποκτά αυξανόμενη σημασία στον ενεργειακό χάρτη της ευρώπης και λειτουργεί ως κόμβος ασφαλείας και μεταφορών.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, μιλώντας στο athens security forum 2025, επιχείρησε να περιγράψει με σαφήνεια το στίγμα της ελληνικής στάσης. όπως τόνισε, ο δίαυλος επικοινωνίας με την Τουρκία παραμένει ανοιχτός, παρά το γεγονός ότι οι επαφές των τελευταίων μηνών είναι περιορισμένες και το ανώτατο συμβούλιο συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας, που είχε προγραμματιστεί να πραγματοποιηθεί στην Άγκυρα, έχει αναβληθεί επανειλημμένα. διευκρίνισε ότι αυτό δεν σημαίνει παγωμένο κλίμα ή απλή διαχείριση χρόνου στα Ελληνοτουρκικά, υπενθυμίζοντας πως μόλις δύο χρόνια έχουν περάσει από τη διακήρυξη των αθηνών, με την οποία οι δύο πλευρές δεσμεύτηκαν να εργαστούν για σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας.
Ο Γιώργος Γεραπετρίτης σημείωσε ότι η Ελλάδα, όπως χαρακτηριστικά είπε, οφείλει έναντι της ιστορίας και των επόμενων γενεών να επιδιώξει την ομαλοποίηση των σχέσεών της με την Τουρκία και να την αντιμετωπίζει ως μια κανονική γειτονική χώρα, με όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο. Παράλληλα, παραδέχθηκε ότι πέρα από τη λεγόμενη θετική ατζέντα, δηλαδή τις συνεργασίες σε τομείς όπως η οικονομία, το εμπόριο, οι μεταφορές και η πολιτική προστασία, δεν έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος στα δύσκολα ζητήματα που διαχρονικά χωρίζουν τις δύο πλευρές.
Επεσήμανε μάλιστα ότι η αλήθεια είναι πως δεν έχει ανοίξει ακόμα πραγματικά η συζήτηση στην καρδιά των διαφορών, που δεν είναι άλλη από την οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης και της υφαλοκρηπίδας, εκεί δηλαδή όπου εδράζεται ο κύριος πυρήνας της αντιπαράθεσης στο αιγαίο και την ανατολική μεσόγειο. πρόσθεσε ότι η έλλειψη σαφούς οριοθέτησης, βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, αποτελεί μόνιμη εστία έντασης και παράγοντα αστάθειας, διατηρώντας πάντοτε ανοιχτό το ενδεχόμενο κρίσεων. παρ’ όλα αυτά, εξέφρασε την εκτίμηση ότι εξακολουθεί να υπάρχει δυνατότητα να βρεθεί κατάλληλος τρόπος, ώστε αυτά τα ζητήματα να τεθούν οργανωμένα στο τραπέζι και να συζητηθούν σε πιο ουσιαστικό βάθος.
Οι τοποθετήσεις αυτές διατυπώνονται σε μία συγκυρία κατά την οποία οι διεθνείς ισορροπίες μεταβάλλονται και η ευρωπαϊκή ένωση εμφανίζει ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για ηρεμία και σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, προκειμένου να προχωρήσουν οι νέοι σχεδιασμοί στον τομέα της ενέργειας και των υποδομών. Η τελευταία έκθεση της ευρωπαϊκής επιτροπής, αν και επαναλαμβάνει τις επισημάνσεις για τουρκικές προκλητικές πρακτικές απέναντι σε ελλάδα και κύπρο, αναγνωρίζει ως θετική τη συνεχή προσπάθεια διατήρησης του διαλόγου ανάμεσα στις δύο χώρες και χαρακτηρίζει τη διαρκή διαμάχη για την υφαλοκρηπίδα ως βασικό εμπόδιο για την περαιτέρω εμβάθυνση των διμερών σχέσεων, σημειώνοντας ότι η απουσία λύσης επιβαρύνει συνολικά το πεδίο των ευρωτουρκικών σχέσεων.
Σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον εγγράφεται και η συνάντηση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη, στο πλαίσιο της τρίτης διακυβερνητικής συνόδου Ελλάδας – Κύπρου. Οι δύο ηγέτες επιβεβαίωσαν για άλλη μια φορά ότι Αθήνα και Λευκωσία συνεχίζουν να πορεύονται με κοινό βηματισμό, στηριζόμενες στους κανόνες του διεθνούς δικαίου και ειδικότερα στο δίκαιο της θάλασσας, το οποίο αντιμετωπίζουν ως θεμελιώδες πλαίσιο αναφοράς για κάθε διεθνή διαφορά στην περιοχή. Ο Πρωθυπουργός υπογράμμισε ότι οι δύο χώρες αποτελούν πυλώνες σταθερότητας και αξιοπιστίας στην ευρύτερη περιοχή, σε μια συγκυρία πολλαπλών αβεβαιοτήτων και γεωπολιτικών πιέσεων.
Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο Κυριάκος Μητσοτάκης και στις ενεργειακές συμφωνίες με αμερικανικές εταιρείες, σημειώνοντας ότι οι συμφωνίες αυτές συμβάλλουν όχι μόνο στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας ολόκληρης της ευρώπης, αλλά και στη διαμόρφωση ενός ισχυρού εθνικού αποτυπώματος για την Ελλάδα. Αποκάλυψε μάλιστα ότι έπειτα από σαράντα χρόνια προετοιμασιών, σχεδιασμών και καθυστερήσεων, ετοιμάζεται να ξεκινήσει τις εργασίες του το πρώτο ερευνητικό γεωτρύπανο στο Ιόνιο, κίνηση που συνδέεται άμεσα με την προσπάθεια αξιοποίησης των εγχώριων ενεργειακών πόρων. Διευκρίνισε ότι η χώρα επιθυμεί την πράσινη μετάβαση και την ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αλλά θα ήταν, όπως είπε, μεγάλο σφάλμα αν δεν επιχειρούσε ταυτόχρονα να αξιοποιήσει τους δικούς της φυσικούς πόρους, όπως ακριβώς έχει πράξει η κύπρος στον δικό της θαλάσσιο χώρο.
Σημαντική θέση στην ανάλυση του Πρωθυπουργού κατέλαβε και το σχήμα 3+1, δηλαδή η τριμερής συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ με τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών. Όπως τόνισε, το σχήμα αυτό επανενεργοποιήθηκε πρόσφατα με στόχο την εμβάθυνση της συνεργασίας σε ζητήματα ενέργειας και ασφάλειας, προσφέροντας ένα πρόσθετο πλαίσιο συνεννόησης και κοινών σχεδιασμών για την ανατολική μεσόγειο. ήταν αναμενόμενο, σε αυτό το πλαίσιο, στο επίκεντρο των συνομιλιών μητσοτάκη και χριστοδουλίδη να βρεθεί και το κυπριακό, με τον πρωθυπουργό να επαναλαμβάνει ότι οι ελληνικές και κυπριακές θέσεις παραμένουν απολύτως ξεκάθαρες.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υπογράμμισε ότι η Αθήνα στηρίζει αταλάντευτα τις προσπάθειες για επανένωση του νησιού σύμφωνα με τις αποφάσεις του οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και το συμφωνημένο πλαίσιο λύσης. Σημείωσε ότι οι δύο υπουργοί εξωτερικών εργάστηκαν συστηματικά για την επαναφορά του Κυπριακού στην ατζέντα του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, επιδιώκοντας τη δημιουργία των προϋποθέσεων για επανεκκίνηση της διαπραγματευτικής διαδικασίας. πρόσθεσε ότι πλέον είναι στο χέρι άλλων πλευρών να αποδείξουν αν πράγματι επιθυμούν την επανέναρξη ουσιαστικών συνομιλιών, στο πλαίσιο πολύ σαφών κατευθύνσεων, οι οποίες καθορίζονται τόσο από τα ψηφίσματα του συμβουλίου ασφαλείας όσο και από το ευρύτερο πλαίσιο των ευρωτουρκικών σχέσεων.
Όλα αυτά τα δεδομένα, από τις δηλώσεις του Χακάν Φιντάν για το casus belli μέχρι τις πρωτοβουλίες του Κυριάκου Μητσοτάκη και τις παρεμβάσεις του Γιώργου Γεραπετρίτη στο πεδίο της διπλωματίας, συγκροτούν την εικόνα μιας κατάστασης που απέχει πολύ από το να θεωρηθεί στάσιμη. Αντίθετα, διαμορφώνεται σταδιακά ένα νέο περιβάλλον, στο οποίο οι δύο πλευρές, υπό την πίεση αλλά και με τη συμμετοχή της ευρώπης, δείχνουν διατεθειμένες να αναζητήσουν τρόπους μετάβασης από τα λόγια στην πράξη, γνωρίζοντας ότι η προοπτική μιας οργανωμένης συζήτησης για τα μεγάλα ανοιχτά ζητήματα είναι ταυτόχρονα ευκαιρία και ρίσκο. Το αν οι επόμενοι μήνες θα οδηγήσουν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις ή αν θα καταλήξουν σε ένα ακόμα αδιέξοδο μένει να αποδειχθεί στην πράξη. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η διπλωματική σκακιέρα στην Ανατολική Μεσόγειο έχει αρχίσει ξανά να κινείται και όλοι παρακολουθούν με προσοχή την επόμενη κίνηση, γνωρίζοντας ότι μπορεί να αποδειχθεί καθοριστική για τις ισορροπίες της επόμενης ημέρας.
