Χωρίς εκπλήξεις, χωρίς ειλικρινείς απαντήσεις και με εμφανή επικοινωνιακό σχεδιασμό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίστηκε για ακόμη μια φορά στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ως ένας πρωθυπουργός που προσπαθεί να συντηρήσει το πολιτικό του αφήγημα, όχι να το ανανεώσει. Η παρουσία του στη ΔΕΘ –ομιλία και συνέντευξη Τύπου– επιβεβαίωσε για πολλοστή φορά πως η σχέση του με την κοινωνία είναι όχι διαλεκτική, αλλά μονόδρομη, εντός ενός αυστηρά ελεγχόμενου πλαισίου.
Από τη στιγμή της ανόδου του στο βήμα, ήταν σαφές ότι ο στόχος δεν ήταν η ουσία, αλλά η εικόνα. Μια καλοσκηνοθετημένη προβολή ηγεσίας, μέσα από παροχές περιορισμένης εμβέλειας και υποσχέσεις που δεν απαντούν στα μεγάλα ζητήματα που καίνε την κοινωνία.
Η συνέντευξη Τύπου δεν έφερε καμία έκπληξη – και πώς να φέρει; Όλα ήταν τακτοποιημένα, απόλυτα ελεγχόμενα, όπως επιβάλλει η νέα κανονικότητα του «επιτελικού κράτους». Το ερώτημα δεν ήταν ποια ερωτήματα θα τεθούν, αλλά ποια δεν θα επιτραπεί να ακουστούν. Η εφημερίδα «Δημοκρατία» για ακόμη μία χρονιά δεν έλαβε τον λόγο, παρόλο που η παρουσία της ήταν δεδομένη και θεσμικά κατοχυρωμένη. Το γεγονός αυτό από μόνο του συνιστά πρόβλημα δημοκρατίας.
Αντιθέτως, επιλέχθηκαν πρόθυμοι ερωτώντες, κυρίως από περιφερειακά και φιλοκυβερνητικά μέσα – κάποια εκ των οποίων σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό. Οι ερωτήσεις, σε πολλές περιπτώσεις, έμοιαζαν περισσότερο με πάσες για προβολή των κυβερνητικών θέσεων, παρά με προσπάθειες ελέγχου της εξουσίας. Ο Πρωθυπουργός, μάλιστα, προετοιμασμένος με ταξινομημένες σημειώσεις, φαινόταν να γνωρίζει εκ των προτέρων τις θεματικές που θα τεθούν.
Δεν έλειψαν και οι παρουσίες δημοσιογράφων της κρατικής ΕΡΤ, οι οποίοι εμφανίστηκαν ως εκπρόσωποι ιδιωτικών μέσων για να υποβάλουν ερωτήσεις στον… εργοδότη τους, επιβεβαιώνοντας τη συγχώνευση κυβερνητικής γραμμής και δημόσιας ενημέρωσης.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εμφανίστηκε πλήρως εναρμονισμένος με το αφήγημα που χρόνια τώρα οικοδομεί: η Ελλάδα «προοδεύει», «μεταρρυθμίζεται», «εκσυγχρονίζεται». Την ίδια στιγμή, όμως, η οικονομική καθημερινότητα των πολιτών, η συστημική ακρίβεια, η θεσμική δυσανεξία στην κριτική, τα σκάνδαλα που συγκαλύπτονται και οι καταγγελίες για παρακολουθήσεις και διαφθορά, συνθέτουν μια διαφορετική, πιο σκοτεινή εικόνα.
Το success story που προβάλλεται δεν είναι απλώς αποσπασμένο από την πραγματικότητα. Είναι οικοδομημένο πάνω στην αποσιώπηση των προβλημάτων. Οι φορολογικές ελαφρύνσεις που εξαγγέλθηκαν ή η κατάργηση της προσωπικής διαφοράς στους συνταξιούχους μπορεί να ανακουφίζουν πρόσκαιρα, όμως δεν αντισταθμίζουν τη συνολική φτωχοποίηση, τη διαρκή αύξηση του κόστους ζωής και την καθήλωση των μισθών.
Η επιλογή να μην υπάρξει καμία σοβαρή συζήτηση για μείωση του ΦΠΑ, ειδικά σε βασικά αγαθά, δεν είναι τεχνική αδυναμία – είναι πολιτική επιλογή. Το αφήγημα της «δημοσιονομικής ευθύνης» μοιάζει να λειτουργεί ως άλλοθι για τη διατήρηση ενός άδικου συστήματος φορολόγησης, που επιβαρύνει δυσανάλογα τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.
Από «Μωυσής» σε πολιτικά απομονωμένος
Η επικοινωνιακή στρατηγική Μητσοτάκη τον θέλει ακόμη ως ηγέτη «σταθερότητας», «σοβαρότητας», και «ευθύνης». Ωστόσο, η εικόνα που εκπέμπεται πλέον είναι μιας κυβέρνησης που αναζητεί στηρίγματα σε μια κοινωνία που απομακρύνεται. Η πανηγυρική ρητορική περί «επανεκκίνησης» μοιάζει παράταιρη με το κλίμα αμφισβήτησης και δυσαρέσκειας που κυριαρχεί.
Ο ίδιος επιχειρεί να μεταθέσει τις ευθύνες αλλού: σε «συμφέροντα» που –όπως υπαινίχθηκε– επιδιώκουν την πολιτική του αποδυνάμωση. Το να εμφανίζεται ως θύμα, την ώρα που έχει στηρίξει τη διακυβέρνησή του σε στενές σχέσεις με τα οικονομικά κέντρα εξουσίας, δεν πείθει. Αντιθέτως, προσβάλλει τη νοημοσύνη των πολιτών που βιώνουν τις επιπτώσεις των πολιτικών του επιλογών.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δείχνει να αντιλαμβάνεται πως ο χρόνος δεν είναι πια σύμμαχός του. Δεν κυβερνά για να παράγει πολιτικό έργο, αλλά για να παραμείνει στην εξουσία, πιθανώς για να διασφαλίσει την πολιτική και προσωπική του επιβίωση. Η κοινωνική εμπιστοσύνη έχει διαρραγεί. Η ελπίδα έχει χαθεί. Η πολιτική φθορά είναι εμφανής όχι μόνο στις ποιοτικές μετρήσεις, αλλά και στη γλώσσα του σώματος, στον πανικό πίσω από τα χαμόγελα και τις υποσχέσεις.
Το αφήγημα της κυβέρνησης δεν είναι πλέον πειστικό. Οι δημοσκοπήσεις ίσως δείξουν προσωρινά σημάδια ανάκαμψης, με τη βοήθεια πρόθυμων μηχανισμών. Όμως η φθορά δεν αντιστρέφεται με παροχές ή δημοσκοπικές φούσκες. Αντιστρέφεται μόνο με ανάκτηση εμπιστοσύνης – και αυτή έχει χαθεί.
Η κοινωνία δεν έχει ανάγκη από νέες υποσχέσεις. Έχει ανάγκη από αποκατάσταση της θεσμικής τάξης, επιστροφή στη λογοδοσία και ουσιαστικό πολιτικό ήθος. Αν κάτι φάνηκε ξεκάθαρα από τη φετινή ΔΕΘ, είναι ότι το μοντέλο διακυβέρνησης Μητσοτάκη έχει εξαντλήσει τα πολιτικά του καύσιμα.
Η συνέχεια δεν αφορά πλέον το αν ο Πρωθυπουργός θα μπορέσει να διατηρήσει τον έλεγχο της εικόνας του. Αφορά το αν η χώρα θα αντέξει την παραμονή του στην εξουσία, με το πολιτικό και θεσμικό κόστος που αυτό συνεπάγεται.
Τα πέντε ψέματα της ΔΕΘ
Η Ελλάδα εκσυγχρονίζεται. Την ώρα που η τεχνολογική και θεσμική υστέρηση γίνεται ολοένα και πιο αισθητή, παρουσιάζεται ένα αφήγημα «εκσυγχρονισμού» που δεν ανταποκρίνεται στην καθημερινότητα των πολιτών, ούτε στον διεθνή δείκτη διαφάνειας και λειτουργίας των θεσμών.
Η ακρίβεια αντιμετωπίζεται. Η πραγματικότητα διαψεύδει την κυβερνητική αισιοδοξία. Οι τιμές σε βασικά αγαθά παραμένουν ανεξέλεγκτες, ενώ ο ΦΠΑ δεν μειώνεται ούτε για λόγους κοινωνικής συνοχής. Οι ελαφρύνσεις σε φόρο εισοδήματος δεν ανακουφίζουν τους χαμηλόμισθους που έχουν ήδη εξανεμισμένα εισοδήματα.
Υπάρχει σταθερότητα. Σταθερότητα χωρίς κοινωνική στήριξη, διαφάνεια και λογοδοσία δεν υπάρχει. Τα σκάνδαλα, οι υποκλοπές και η συγκάλυψη δημιουργούν μια εικόνα πολιτικής αυθαιρεσίας, όχι θεσμικής σταθερότητας.
Οι νέοι είναι προτεραιότητα. Η εξαγγελία για μηδενική φορολόγηση των νέων έως 25 ετών έρχεται να καλύψει μια βαθιά αλήθεια: η νεολαία της χώρας εργάζεται με μισθούς πείνας, χωρίς προοπτική, με υψηλό ποσοστό ανεργίας και μαζική φυγή στο εξωτερικό.
Η κυβέρνηση είναι στο πλευρό της κοινωνίας. Η διαρκής απομάκρυνση από τα πραγματικά προβλήματα, η στοχοποίηση των μέσων που ασκούν κριτική και η επιλεκτική διαχείριση της ενημέρωσης δείχνουν το αντίθετο. Η εξουσία ακούει μόνο τον εαυτό της.
