Η αμυντική σύμπλευση Ιταλίας και Τουρκίας δοκιμάζει τα όρια του ευρωπαϊκού επανεξοπλισμού – Παράξενη σιωπή από Αθήνα και Λευκωσία

Σε μια υπόθεση που αποκαλύπτει τις σκοτεινές διαδρομές πίσω από το σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης, η αμυντική συνεργασία Ιταλίας – Τουρκίας έρχεται αντιμέτωπη με σοβαρά θεσμικά, νομικά και ηθικά εμπόδια, παρά τις δημόσιες φιλοφρονήσεις και τις «χαρούλες» που καταγράφονται σε κάθε συνάντηση της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Στο επίκεντρο βρίσκεται το πρόγραμμα Rearm Europe, με προϋπολογισμό 150 δισ. ευρώ, από το οποίο προβλέπεται ότι έως και το 35% μπορεί να κατευθυνθεί σε χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Άγκυρα εμφανίζεται να διεκδικεί μερίδιο από αυτή τη «χρηματοδοτική πίτα», μέσω συνεργασιών με ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες. Ωστόσο, πίσω από τις επίσημες δηλώσεις, οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εκφράζουν ξεκάθαρα και επανειλημμένα σοβαρές επιφυλάξεις.

Όπως τονίζεται εντός της Κομισιόν, συνεργασία με την Τουρκία δεν μπορεί να προχωρήσει, καθώς η εταιρία που προβάλλεται ως βασικός εταίρος, η Baykar, ανήκει στον γαμπρό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και κατηγορείται για κατάφωρη παραβίαση διεθνών κυρώσεων σε σχέση με τον εμφύλιο πόλεμο στο Σουδάν. Το ζήτημα δεν είναι απλώς πολιτικό, αλλά άμεσα νομικό και θεσμικό.

Σε επίσημη απάντηση που απέστειλε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, επισημαίνεται ρητώς ότι εταιρία η οποία ελέγχεται από τρίτη χώρα, όπως η Τουρκία, δεν μπορεί να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά κονδύλια. Η επισήμανση αυτή αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αν συνδυαστεί με το γεγονός ότι η ιταλική Piaggio Aero έχει ήδη εξαγοραστεί από την Baykar, μια εξαγορά που πραγματοποιήθηκε πριν από περίπου 11 μήνες.

Σύμφωνα με τις καταγγελίες, η τουρκική πλευρά προχώρησε στην εξαγορά έχοντας εσωτερική πληροφόρηση για την επικείμενη πρωτοβουλία της Κομισιόν για τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης. Ωστόσο, η επιλογή της Baykar —μιας εταιρίας με βαρύ ιστορικό παραβίασης κυρώσεων— φαίνεται πως αποτέλεσε στρατηγικό λάθος, καθώς προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η εφημερίδα «Washington Post» αποκάλυψε ότι η Baykar κατηγορείται για παραβίαση τόσο των κυρώσεων της Ε.Ε. όσο και εκείνων των ΗΠΑ στον εμφύλιο του Σουδάν. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η εταιρία υπέγραψε συμβόλαιο ύψους 120 εκατ. δολαρίων με σουδανικές αρχές και φέρεται να προμήθευσε όπλα, τροφοδοτώντας ενεργά τη σύγκρουση, παρά το διεθνές καθεστώς κυρώσεων.

Το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στην Baykar. Τουρκικές στρατιωτικές εταιρίες φέρονται να έχουν συνεργαστεί και με τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές του εμφυλίου. Ενώ η Baykar εξόπλιζε τον τακτικό στρατό του Σουδάν, άλλη τουρκική εταιρία, η Arca Defense, επικοινωνούσε με εκπροσώπους των παραστρατιωτικών δυνάμεων RSF, τις οποίες οι ΗΠΑ κατηγορούν για εγκλήματα πολέμου και εθνοκάθαρση. Ήδη η αμερικανική κυβέρνηση έχει επιβάλει κυρώσεις στον σουδανικό οργανισμό στρατιωτικών προμηθειών Defense Industries System, που υπέγραψε τη σύμβαση με την Baykar.

Ο απολογισμός του εμφυλίου πολέμου στο Σουδάν είναι τραγικός: τουλάχιστον 150.000 νεκροί και εκατομμύρια εκτοπισμένοι. Υπό αυτό το βάρος, η ιδέα ότι μια εταιρία με τέτοιο ιστορικό θα μπορούσε να καταστεί δικαιούχος ευρωπαϊκών κονδυλίων προκαλεί έντονες αντιδράσεις ακόμη και εντός των θεσμών.

Στο πλαίσιο αυτό, είχε επισημανθεί προς την πρόεδρο της Κομισιόν ότι το πακέτο επανεξοπλισμού της Ευρώπης σχεδιάστηκε για να ενισχύσει τις αμυντικές βιομηχανίες της Ε.Ε. και όχι για να χρηματοδοτήσει, με χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων, τον γαμπρό του Τούρκου προέδρου. Επιπλέον, υπενθυμίζεται ότι η Τουρκία δεν εφάρμοσε καμία κύρωση κατά της Ρωσίας, σε αντίθεση με την Ελλάδα και την Κύπρο, οι οποίες συμμορφώθηκαν πλήρως, υπομένοντας σημαντικό οικονομικό κόστος.

Το ερώτημα που τίθεται πλέον ανοιχτά είναι πολιτικό και άμεσο: γιατί οι κυβερνήσεις Μητσοτάκη και Χριστοδουλίδη καθυστερούν να τοποθετηθούν ξεκάθαρα; Γιατί δεν δηλώνουν ρητά ότι Ελλάδα και Κύπρος δεν πρόκειται να «κάνουν πλάτη» στην Τζόρτζια Μελόνι για συνεργασίες με εταιρίες που καταπατούν διεθνείς κυρώσεις και συνδέονται με εγκλήματα πολέμου;

Η σιωπή όσο παρατείνεται, τόσο ενισχύεται η αίσθηση ότι πίσω από τις μεγάλες ευρωπαϊκές εξαγγελίες για «αξίες» και «κανόνες» κρύβονται πολιτικοί συμβιβασμοί που απειλούν να ακυρώσουν την ίδια τη θεσμική αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.