Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα μπροστά σε μια κρίσιμη πραγματικότητα που επηρεάζει την εθνική της ταυτότητα, τη δημόσια τάξη και την κοινωνική της συνοχή: την παράνομη μετανάστευση. Το φαινόμενο δεν είναι καινούργιο, ωστόσο η έκταση που έχει λάβει τα τελευταία χρόνια, με χιλιάδες αφίξεις ετησίως, θέτει πλέον σε κίνδυνο τη σταθερότητα της χώρας και τις αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε το ελληνικό κράτος. Κάτω από το προσωπείο του ανθρωπισμού, κρύβονται συχνά προβλήματα που δεν είναι ούτε προσωρινά ούτε μεμονωμένα. Είναι βαθιά, συστημικά και σταδιακά υπονομεύουν τον χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας.
Πίσω από τις αριθμητικές καταγραφές κρύβονται πληθυσμοί που έρχονται από περιοχές με διαφορετικά πολιτισμικά πρότυπα, εντελώς ξένα προς τις ευρωπαϊκές αξίες και τις αρχές του ελληνικού πολιτισμού. Η πλειοψηφία όσων εισέρχονται παρανόμως στη χώρα είναι νεαροί άνδρες, χωρίς έγγραφα, χωρίς δυνατότητα ταυτοποίησης και χωρίς πρόθεση ένταξης. Σε πολλές περιπτώσεις, οι άνθρωποι αυτοί προέρχονται από περιοχές με έντονη ριζοσπαστικοποίηση, ενώ φέρουν μαζί τους πρακτικές και αντιλήψεις που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις θεμελιώδεις ελευθερίες και το δημοκρατικό ήθος της Ελλάδας.
Η πίεση που ασκείται στις υποδομές είναι τεράστια. Νοσοκομεία, σχολεία, δημοτικές υπηρεσίες και δίκτυα πρόνοιας λειτουργούν ήδη στα όριά τους. Οι τοπικές κοινωνίες καλούνται να διαχειριστούν καταστάσεις για τις οποίες δεν ήταν ούτε προετοιμασμένες ούτε ερωτήθηκαν ποτέ. Χωριά που ερημώνουν αντικαθίστανται από δομές φιλοξενίας, σε μια σιωπηρή διαδικασία πληθυσμιακής αντικατάστασης, η οποία, αν και αποφεύγεται να ειπωθεί επίσημα, είναι πλέον εμφανής με γυμνό μάτι.
Την ίδια ώρα, η ανεργία διογκώνεται, οι μισθοί πιέζονται, ενώ η μικροεγκληματικότητα αυξάνεται σε πολλές περιοχές όπου παρατηρείται μεγάλη συγκέντρωση μεταναστών. Οι κάτοικοι αισθάνονται ανασφαλείς, ενώ οι αρχές δηλώνουν μονίμως «υπό πίεση». Η δημιουργία άτυπων «γκέτο», η διακίνηση ναρκωτικών, οι βίαιες συγκρούσεις και οι καταγγελίες για παραβατική συμπεριφορά είναι πια καθημερινό φαινόμενο σε αστικά κέντρα και νησιά. Η ανοχή δείχνει να εξαντλείται, όχι μόνο γιατί οι αντοχές έχουν ξεπεραστεί, αλλά και γιατί δεν διαφαίνεται σαφές σχέδιο από την Πολιτεία για μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της κατάστασης.
Η αντικατάσταση πληθυσμού και η δημογραφική πρόκληση
Παράλληλα, εγείρεται ένα σοβαρό δημογραφικό ερώτημα. Η Ελλάδα γερνάει, και αντί η απάντηση να έρθει με στοχευμένες πολιτικές ενίσχυσης των νέων ελληνικών οικογενειών, επιλέγεται, σιωπηρά ή και συνειδητά, η δημογραφική αναπλήρωση μέσω της παράνομης μετανάστευσης. Πρόκειται για μια λύση που όχι μόνο δεν απαντά στις εθνικές προτεραιότητες, αλλά και ανατρέπει την πολιτισμική ταυτότητα της χώρας.
Αντί να στηριχθούν οι τοπικές κοινωνίες, επιλέγεται η φιλοξενία πληθυσμών άγνωστης προέλευσης με ασαφές νομικό καθεστώς. Οι πολίτες παρακολουθούν αμήχανα τη δημιουργία νέων δομών, ενίοτε χωρίς καμία διαβούλευση, την ώρα που οι ίδιοι αδυνατούν να καλύψουν βασικές ανάγκες. Η αίσθηση αδικίας είναι διάχυτη: οι ίδιοι που πληρώνουν φόρους, που υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις και στηρίζουν την εθνική οικονομία, βλέπουν ότι η κρατική μέριμνα στρέφεται πρωτίστως αλλού.
Το πιο επικίνδυνο, όμως, είναι πως το μεταναστευτικόέχει μετατραπεί σε πολιτικό εργαλείο. Κόμματα και οργανισμοί επενδύουν στην ανοχή ή στην ενοχοποίηση του φαινομένου, ανάλογα με τα εκλογικά τους συμφέροντα. Ο δημόσιος διάλογος συρρικνώνεται σε ανούσιες γενικεύσεις: όποιος επισημαίνει τον κίνδυνο, στοχοποιείται ως «ακραίος»· όποιος σιωπά, γίνεται συνένοχος στην απαξίωση της εθνικής κυριαρχίας.
Η χώρα δεν μπορεί επ’ αόριστον να λειτουργεί ως πύλη εισόδου της Ευρώπης χωρίς αντίκρισμα. Η υπομονή της κοινωνίας δεν είναι ανεξάντλητη. Η φιλανθρωπία δεν είναι άλλοθι για τη διάλυση της εθνικής συνοχής, ούτε μπορεί να αντικαθιστά τις υποχρεώσεις των κρατών απέναντι στους πολίτες τους. Όσο συνεχίζεται η σημερινή κατάσταση, η Ελλάδα διατρέχει τον κίνδυνο να χάσει τον έλεγχο όχι μόνο των συνόρων της, αλλά και της ίδιας της κοινωνικής της δομής.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ούτε η βία ούτε ο ανορθολογισμός. Αλλά η άρνηση να δούμε την πραγματικότητα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη διάβρωση της χώρας εκ των έσω. Είναι καιρός να σταματήσει η ωραιοποίηση και να αρχίσει η εφαρμογή μιας αυστηρής, ρεαλιστικής μεταναστευτικής πολιτικής με σαφή όρια, εθνική στόχευση και σεβασμό προς τον Έλληνα πολίτη.
Αλλαγές
Νέες ρυθμίσεις που σφίγγουν τον κλοιό γύρω από την παράνομη μετανάστευση και επιχειρούν να θέσουν όρια στην ανεξέλεγκτη εισροή αλλοδαπών στη χώρα φέρνει το νομοσχέδιο του Υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Στο επίκεντρο, η επαναφορά του δελτίου διαμονής και μόνιμης διαμονής για τα μέλη οικογένειας Ελλήνων πολιτών, μια διάταξη που αποσκοπεί στη διασφάλιση της νομιμότητας των οικογενειακών δεσμών και στην αποτροπή κατάχρησης του πλαισίου προστασίας.
Ταυτόχρονα, θεσπίζεται σαφής και αυστηρή πρόβλεψη: σε περίπτωση που αλλοδαπός κάτοχος άδειας διαμονής παρέχει υποστήριξη ή διευκολύνει παράνομο μετανάστη, η άδειά του θα ανακαλείται αυτόματα. Η ρύθμιση αυτή έρχεται να αντιμετωπίσει τις περιπτώσεις όπου νόμιμοι διαμένοντες μετατρέπονται σε «οχήματα» παράκαμψης του μεταναστευτικού ελέγχου, δημιουργώντας δίκτυα διευκόλυνσης παραμονής αλλοδαπών που εισέρχονται ή διαμένουν παρανόμως στη χώρα.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται επίσης στη στόχευση μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης. Εισάγονται νέες κατηγορίες θεωρήσεων (tech visa, talent visa, med visa, θεώρηση επισκέπτη καθηγητή) με σκοπό την προσέλκυση αλλοδαπών με εξειδικευμένα προσόντα, σε αντίθεση με τα μέχρι σήμερα μαζικά και αδιακρίτως αποδεκτά κύματα παράνομων αφίξεων. Παράλληλα, αυξάνεται η διάρκεια ισχύος της ευρωπαϊκής «μπλε κάρτας» για εξειδικευμένους εργαζόμενους και απλοποιείται η διαδικασία συνέντευξης στις ελληνικές προξενικές αρχές για ταχύτερη χορήγηση θεωρήσεων, ιδίως για περιπτώσεις επενδύσεων στον τομέα των φαρμάκων.
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει και ευνοϊκές ρυθμίσεις για αλλοδαπούς φοιτητές, ανοίγοντας το δρόμο για διεύρυνση της παραμονής τους στη χώρα. Προβλέπονται άδειες διαμονής αντίστοιχες της διάρκειας σπουδών, παραμονή για μεταπτυχιακά ή διδακτορικά, καθώς και δικαίωμα παραμονής ενός επιπλέον έτους μετά τη λήξη των σπουδών για εύρεση εργασίας. Επιπλέον, όλοι οι σπουδαστές θα μπορούν να εργάζονται μερικώς κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, ενώ επισπεύδεται η διαδικασία εισόδου φοιτητών στο πλαίσιο διμερών συμφωνιών με ιδρύματα του εξωτερικού.
Σε ό,τι αφορά την αγορά εργασίας, το σχέδιο νόμου προβλέπει ότι εργοδότες μπορούν να είναι και εταιρείες μίσθωσης προσωπικού, με τη λειτουργία τους να ρυθμίζεται με ΚΥΑ. Οι διαδικασίες μετακλήσεων απλοποιούνται σε όλα τα στάδια, ενώ δίνεται έμφαση στην ανάπτυξη διμερών συμφωνιών με χώρες που συνεργάζονται στις επιστροφές παράνομων μεταναστών. Στόχος είναι η εισαγωγή εργατικού δυναμικού μέσω fast track διαδικασιών αποκλειστικά για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και μόνο για συγκεκριμένες στρατηγικές επενδύσεις – περιορίζοντας έτσι την ανεξέλεγκτη και μονιμοποιούμενη παραμονή μη απαραίτητου εργατικού δυναμικού.
Στο πλαίσιο της πολιτικής αυστηροποίησης, οι δικαιούχοι ασύλου θα υποχρεούνται πλέον να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Παράλληλα, προχωρά η περικοπή των επιδομάτων, ενώ θα προσφέρονται προγράμματα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας και επαγγελματικής κατάρτισης σε τομείς με ανάγκες. Σημειώνεται ότι, παρά τη δημόσια εντύπωση, οι περισσότεροι δικαιούχοι ασύλου στην Ελλάδα δεν λαμβάνουν επιδόματα, γεγονός που οδηγεί σε μαζική έξοδο προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες και αποτελεί επανειλημμένα αντικείμενο κριτικής από την Ε.Ε.
Το συνολικό πνεύμα του νομοσχεδίου επιχειρεί να μετατοπίσει τη μεταναστευτική πολιτική από την άκριτη αποδοχή στη στοχευμένη διαχείριση. Με σαφείς περιορισμούς για όσους παρανομούν, ενίσχυση των πλαισίων για εξειδικευμένο δυναμικό και περιορισμό της παρασιτικής μεταναστευτικής παρουσίας, επιχειρείται να αποκατασταθεί η ισορροπία ανάμεσα στην εθνική ασφάλεια, τη νόμιμη εργασία και την ορθολογική δημογραφική πολιτική. Η Ελλάδα, μετά από χρόνια ανοχής και ατολμίας, δείχνει να συνειδητοποιεί ότι η διατήρηση της κοινωνικής σταθερότητας και της εθνικής συνοχής απαιτεί έλεγχο, όχι παθητικότητα. Έπρεπε όμως να είχαμε φτάσει σε αυτό το σημείο…;
