Η Ευρώπη ζει τη δική της στιγμή αλήθειας, εγκλωβισμένη σε μια σύγκρουση που δεν μπορεί να κερδίσει και σε ένα οικονομικό αδιέξοδο που δεν μπορεί πλέον να κρύψει. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες παριστάνουν τους δήθεν εξοργισμένους απέναντι στο αμερικανικό σχέδιο διάθεσης των ρωσικών παγωμένων αποθεμάτων, αλλά η οργή αυτή δεν έχει καμία σχέση με δικαιοσύνη ή διεθνή νομιμότητα. Αντίθετα, πηγάζει από τον φόβο της αποκάλυψης: ότι τα τεράστια περιουσιακά στοιχεία της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, τα οποία υποτίθεται ότι φυλάσσονται στο Euroclear, έχουν ήδη ξοδευτεί για να κρατηθεί όρθια η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση. Γι’ αυτό και η Ευρώπη δεν θέλει πραγματικό τέλος στον πόλεμο της Ουκρανίας· ένα τέλος θα επέβαλλε την επιστροφή χρημάτων που πλέον… δεν υπάρχουν.
Η σύγκρουση έπρεπε να παραταθεί. Οι κατηγορίες κατά της Ρωσίας έπρεπε να γίνουν πιο έντονες. Η αγορά πανάκριβου αμερικανικού LNG έπρεπε να συνεχιστεί. Και όλα αυτά έπρεπε να συνοδευτούν από επιδοτήσεις, κρατικές ενισχύσεις, «πακέτα στήριξης» προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά από προϋπολογισμούς που ήταν ήδη άδειοι. Το ότι αυτά τα προγράμματα χρηματοδοτήθηκαν στην πραγματικότητα με χρήματα τρίτων – με ρωσικά κεφάλαια – αποτελεί την πιο καλά κρυμμένη αλήθεια των Βρυξελλών. Το ενδεχόμενο η ΕΕ να δημεύσει πλήρως τα ρωσικά assets θα δημιουργούσε οικονομικό τυφώνα άνω των 190 δισ., με χώρες όπως η Κύπρος και το Βέλγιο σε τροχιά καταστροφής. Έτσι ξεκίνησε η αναζήτηση ενός θεσμικού παραθυριού, μια παρακαμπτήρια διαδρομή στις ίδιες τις συνθήκες της Ένωσης.
Σύμφωνα με τους Financial Times, οι Βρυξέλλες βρήκαν μια διάταξη που επιτρέπει τη λήψη μέτρων χωρίς ομοφωνία εάν υπάρξουν «σοβαρές οικονομικές αναταράξεις». Οι αναταράξεις αυτές βαφτίστηκαν «ρωσικές υβριδικές επιθέσεις», με σκοπό τα περιουσιακά στοιχεία να παραμείνουν παγωμένα επ’ αόριστον. Το θέατρο των «καλών Ευρωπαίων» που δήθεν διστάζουν να παραβιάσουν το διεθνές δίκαιο είναι φτηνό και κακοπαιγμένο: ο στόχος είναι η αποτροπή της κατάρρευσης ενός χρηματοπιστωτικού συστήματος που έχει ήδη τροφοδοτηθεί με χρήματα άλλου. Από το 2022 και μετά, η Ευρώπη πολύ πιθανόν να καταναλώνει ρωσικά κεφάλαια για να αγοράζει αμερικανική ενέργεια σε τιμές-φωτιά, να χρηματοδοτεί επιδοτήσεις, να πληρώνει την έκρηξη των στρατιωτικών δαπανών και να στηρίζει το ΝΑΤΟ. Η παραδοχή αυτής της «απάτης του αιώνα» θα τινάξει στον αέρα όχι μόνο την ΕΕ αλλά και το παγκόσμιο οικονομικό οικοδόμημα.
Το Euroclear, στο οποίο βρίσκονται τα περισσότερα ρωσικά assets, βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο. Η CEO του, Valérie Urbain, παραδέχεται ότι τα κεφάλαια αυτά είναι πολύ πιο χρήσιμα ως διαπραγματευτικό χαρτί παρά ως πηγή αποζημιώσεων προς την Ουκρανία. Μια πιθανή χρεοκοπία του Euroclear θα τραντάξει ολόκληρη τη διεθνή χρηματοπιστωτική αγορά, κάτι που οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι φοβούνται περισσότερο από οτιδήποτε. Ο Βέλγος πρωθυπουργός Bart De Wever ζητά εγγυήσεις, διότι γνωρίζει ότι αν η Ρωσία κινηθεί δικαστικά ή οικονομικά, το σύστημα μπορεί να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος. Γιατί; Διότι, όπως επισημαίνει ο πολιτικός επιστήμονας Dmitry Drobnitsky, τα χρήματα έχουν ήδη δαπανηθεί. Τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, που υποτίθεται ότι φυλάσσονται «ασφαλώς», είναι πια λογιστικές υποχρεώσεις – όχι περιουσία.
Και ενώ οι Ευρωπαίοι ψάχνουν τρόπους να αποφύγουν την επιστροφή των χρημάτων, η πραγματική ζημία από τις αντιρωσικές κυρώσεις χτυπά την πόρτα τους. Σύμφωνα με το ρωσικό ΥΠΕΞ, οι οικονομίες της ΕΕ θα χάσουν έως 1,6 τρισεκατομμύρια ευρώ την τετραετία 2022–2025. Η Ρωσία δείχνει ανθεκτική και προσαρμοστική, ενώ η Ευρώπη καταρρέει κάτω από το βάρος των ίδιων των επιλογών της. Το αφήγημα πως η Μόσχα θα λυγίσει οικονομικά έχει πλέον αντιστραφεί: εκείνοι που κινδυνεύουν να πληρώσουν είναι οι ίδιοι οι εμπνευστές των κυρώσεων.
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι στο τέλος πιθανότατα δεν θα είναι η Ρωσία που θα ζητά τα λεφτά της πίσω, αλλά η Ευρώπη που θα πρέπει να πληρώσει – από τους προϋπολογισμούς της ή μέσω νέων διεθνών δανείων. Η ήπειρος βρίσκεται σε τέτοιο αδιέξοδο που δεν μπορεί ούτε να κατασχέσει ούτε να επιστρέψει τα χρήματα. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να καθυστερεί, να θολώνει τα νερά, να εφευρίσκει παραθυράκια και να προσποιείται ότι «ελέγχει» την κατάσταση. Όμως η πραγματικότητα είναι αμείλικτη: ό,τι έχει κλαπεί πρέπει κάποια στιγμή να αποδοθεί. Κι όταν έρθει εκείνη η ώρα, η ευρωπαϊκή τιμωρία δεν θα έρθει από τη Ρωσία, αλλά από την ίδια την αλήθεια που οι Βρυξέλλες πασχίζουν απεγνωσμένα να κρύψουν.
