Η γραμμή που έκοψε την Κύπρο στα δύο: Από το πράσινο μολύβι στη μόνιμη πληγή

Η λεγόμενη «Πράσινη Γραμμή», το ορατό σύνορο που χωρίζει τις ελεύθερες από τις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρος, παραμένει μέχρι σήμερα το πιο ισχυρό και αδιαμφισβήτητο σύμβολο του Κυπριακού. Εκτεινόμενη σε μήκος περίπου 180 χιλιομέτρων —ή σχεδόν 300 αν συνυπολογιστούν οι ιδιομορφίες του εδάφους— καθιστά τη Λευκωσία την τελευταία διχοτομημένη πρωτεύουσα στον κόσμο.

Η απαρχή του διαχωρισμού δεν τοποθετείται στο 1974, αλλά έντεκα χρόνια νωρίτερα. Τη νύχτα της 21ης Δεκεμβρίου 1963, οι αιματηρές δικοινοτικές συγκρούσεις στη Λευκωσία έδωσαν στη Βρετανία την ευκαιρία να εφαρμόσει σχέδια εδαφικού διαχωρισμού που είχαν ωριμάσει ήδη από την αποικιακή περίοδο. Στις 30 Δεκεμβρίου 1963 υπογράφηκε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός από τους Μακάριο, Κιουτσούκ, Κληρίδη και Ντενκτάς, με τη διαχωριστική γραμμή να χαράσσεται σχεδόν πρόχειρα πάνω στον χάρτη της πόλης από τον Βρετανό υποστράτηγο Πίτερ Γιανγκ, χρησιμοποιώντας ένα πράσινο μολύβι — μια κίνηση που έδωσε και το όνομά της στη γραμμή.

Στα πρώτα της χρόνια, η γραμμή λειτουργούσε ως μηχανισμός εκτόνωσης της έντασης εντός της πρωτεύουσας και ως μέσο προστασίας των τουρκοκυπριακών θυλάκων. Παρά τα σημάδια σχετικής εξομάλυνσης που εμφανίστηκαν το 1968 με το άνοιγμα των οδών Λήδρας και Ερμού, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και η τουρκική εισβολή που ακολούθησε ανέτρεψαν οριστικά το τοπίο. Μετά τη δεύτερη φάση της εισβολής, τον λεγόμενο «Αττίλα 2», η γραμμή επεκτάθηκε σε όλο το πλάτος του νησιού, μετατρεπόμενη σε μια εκτεταμένη αποστρατιωτικοποιημένη Νεκρή Ζώνη υπό την επιτήρηση των Ηνωμένα Έθνη.

Η Πράσινη Γραμμή συνδέθηκε και με τις πιο σκοτεινές στιγμές της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Το καλοκαίρι του 1996, στη Δερύνεια, ο 24χρονος Τάσσος Ισαάκ λιντσαρίστηκε μέχρι θανάτου εντός της Νεκρής Ζώνης από Τουρκοκύπριους και μέλη των «Γκρίζων Λύκων». Τρεις ημέρες αργότερα, ο εξάδελφός του Σολωμός Σολωμού έπεσε νεκρός από πυρά κατοχικών δυνάμεων, την ώρα που επιχειρούσε να κατεβάσει την τουρκική σημαία από φυλάκιο, σε μια σκηνή που συγκλόνισε τη διεθνή κοινή γνώμη.

Η απόλυτη ακαμψία του διαχωρισμού άρχισε να υποχωρεί μόλις τον Απρίλιο του 2003, όταν επετράπησαν για πρώτη φορά διελεύσεις πολιτών. Έκτοτε, άνοιξαν συνολικά εννέα σημεία διέλευσης κατά μήκος της γραμμής. Ιδιαίτερο συμβολισμό απέκτησε η κατεδάφιση του οδοφράγματος της οδού Λήδρας τον Μάρτιο του 2007 από την Κυπριακή Δημοκρατία, μια κίνηση που ανέδειξε την πάγια επιδίωξη για επανένωση της πόλης και του νησιού, χωρίς όμως να σβήσει τη γραμμή που εξακολουθεί να χωρίζει την Κύπρο εδώ και δεκαετίες.