Καθώς οι εξελίξεις γύρω από το πολύκροτο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ κινούνται πλέον σε αμιγώς πολιτική τροχιά, η κυβέρνηση επιχειρεί με διαδοχικά επικοινωνιακά τεχνάσματα να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη και να θολώσει τα νερά για τις πραγματικές ευθύνες. Η πρόταση για σύσταση εξεταστικής επιτροπής, την οποία παρουσιάζει ως δήθεν πράξη διαφάνειας, ερμηνεύεται από πολιτικούς αναλυτές και νομικούς κύκλους ως ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα της συγκάλυψης.
Ωστόσο, η παράμετρος της ευρωπαϊκής Εισαγγελίας παραμένει σιωπηλή αλλά κομβική. Οι Βρυξέλλες μπορεί να μη μιλούν δημοσίως — ακόμη — όμως, όπως επισημαίνουν πληροφορημένες πηγές, αυτό δε συνεπάγεται αδράνεια. Αντιθέτως, όσο περισσότερο σιωπηλή είναι η στάση της Λάουρα Κοβέσι, τόσο περισσότερο θα έπρεπε το Μέγαρο Μαξίμου να ανησυχεί.
Η τακτική του χρόνου είναι γνωστή στην πολιτική. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επενδύει στη φθορά της είδησης, στην αποδυνάμωση της θεσμικής μνήμης και, κυρίως, στη νομική παραγραφή. Μεθοδεύει την αποσύνδεση πολιτικής ευθύνης από τη δικαστική διερεύνηση, προσπαθώντας να διασφαλίσει ένα τοπίο απονευρωμένο από κινδύνους για το πολιτικό της προσωπικό. Όμως, όπως αποδεικνύει το ευρωπαϊκό θεσμικό οπλοστάσιο, δεν είναι όλα στο χέρι της ελληνικής κυβέρνησης.
Το ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο
Η ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) έχει συσταθεί ακριβώς για να διασφαλίζει ότι τα οικονομικά εγκλήματα που βλάπτουν τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης διερευνώνται με διαφάνεια, ανεξαρτησία και χωρίς «εθνικά φίλτρα». Η Οδηγία 2017/1371 και ο Κανονισμός 2017/1939 — που συγκροτούν τον θεσμικό πυρήνα του μηχανισμού αυτού — περιγράφουν ρητά τη δυνατότητα της EPPO να υπερκεράσει τις εθνικές δικαστικές αρχές, όταν διαπιστώνει ότι αυτές δεν πράττουν τα δέοντα.
Το Άρθρο 25 του Κανονισμού αναφέρει χαρακτηριστικά ότι η ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει «υπερισχύουσα αρμοδιότητα» στα αδικήματα που πλήττουν τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η EPPO μπορεί να αφαιρέσει μια υπόθεση από την εθνική δικαιοσύνη (το λεγόμενο takeover of the case) ή ακόμα και να την αναλάβει μονομερώς, χωρίς τη συναίνεση του εγχώριου εισαγγελέα (evocation), εφόσον κρίνει ότι υπάρχουν ενδείξεις σκοπιμότητας ή συγκάλυψης.
Αν και η EPPO δεν έχει άμεση δικαιοδοσία για την άσκηση δίωξης σε πολιτικά πρόσωπα — καθώς αυτό εξακολουθεί να ρυθμίζεται από τα εθνικά Συντάγματα και νομικά πλαίσια — μπορεί ωστόσο να συνεχίσει την έρευνα σε βάθος, να συλλέξει κρίσιμα τεκμήρια και να τα διοχετεύσει αρμοδίως. Η δυνατότητα έμμεσης τεκμηρίωσης εμπλοκής πολιτικών είναι μια διαδικασία που στο ευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργεί αθόρυβα, αλλά αποτελεσματικά. Η σιωπή, εν προκειμένω, δεν είναι έλλειψη δράσης – είναι μέρος της μεθόδου.
Οι δημόσιες τοποθετήσεις κυβερνητικών στελεχών και η επιθετική ρητορική ορισμένων, όπως του Άδωνι Γεωργιάδη, που υποστηρίζουν ότι η ευρωπαϊκή Εισαγγελία «δεν έχει πλέον ρόλο», αποκαλύπτουν περισσότερο την αμηχανία και λιγότερο την πραγματικότητα. Ούτε η διαδικασία έχει λήξει, ούτε η έρευνα έχει κλείσει. Αντιθέτως, φαίνεται πως μόλις τώρα περνά σε επόμενο στάδιο.
Στο παρασκήνιο, οι εμπλεκόμενοι με την υπόθεση – τόσο στις Βρυξέλλες όσο και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες – έχουν ήδη εντρυφήσει σε κρίσιμες λεπτομέρειες του ελληνικού φακέλου. Οι επιτροπές και τα νομικά επιτελεία της Ε.Ε. εξετάζουν κάθε στοιχείο, κάθε απόπειρα συγκάλυψης και κάθε παρατυπία που σχετίζεται με τη διαχείριση ευρωπαϊκών κονδυλίων από ελληνικά υπουργεία.
Κρίσιμοι οι επόμενοι μήνες
Η υπόθεση ΟΠΕΚΕΠΕ δεν είναι μόνο ελληνική – είναι ευρωπαϊκή. Και ως τέτοια, δεν μπορεί να «ταφεί» σε επιτροπές που λειτουργούν ως άλλοθι, ούτε να ξεθυμάνει σε εσωτερικά μικροκομματικά παίγνια. Η Ε.Ε. έχει επενδύσει θεσμικά και πολιτικά στην πάταξη της διαφθοράς και της κακοδιαχείρισης κονδυλίων. Το πολιτικό κόστος για τις Βρυξέλλες από ενδεχόμενη αδράνεια είναι μεγαλύτερο απ’ όσο μπορεί να υπολογίσει μια κυβέρνηση σε πίεση.
Η επόμενη κίνηση δεν ανήκει στην ελληνική Βουλή ούτε στο κυβερνητικό επιτελείο. Ανήκει στη Λάουρα Κοβέσι και την ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Και όταν εκείνη μιλήσει, η πολιτική ρητορική εντός συνόρων ίσως αποδειχθεί εξαιρετικά φτωχή για να αντέξει το βάρος της αλήθειας.
Εν αναμονή, λοιπόν, όχι μόνο της επόμενης πράξης, αλλά και της τελικής ετυμηγορίας. Καλά ξεμπερδέματα, κύριοι της κυβέρνησης…
