Η περιβαλλοντική απειλή των Μασκών μίας χρήσης στην εποχή της πανδημίας

Η ευρεία χρήση των μασκών μίας χρήσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 έχει φέρει στο φως ένα νέο, σοβαρό και σύνθετο περιβαλλοντικό πρόβλημα, το οποίο αφορά την απόρριψη και τη μη ανακύκλωση αυτών των προϊόντων. Παρά το γεγονός ότι οι μάσκες αυτές σχεδιάστηκαν ως μέτρο προστασίας της δημόσιας υγείας, η εκτεταμένη χρήση τους έχει δημιουργήσει μεγάλες ανησυχίες λόγω της επίδρασής τους στο περιβάλλον και στην υγεία ανθρώπων και ζώων. Μια πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από την Anna Bogush, επικεφαλής ερευνήτρια στο Centre for Agroecology, Water and Resilience του Coventry University, φωτίζει το μέγεθος του προβλήματος και υπογραμμίζει την ανάγκη επανεξέτασης των τρόπων παραγωγής, χρήσης και διάθεσης των μασκών μίας χρήσης, καθώς οι επιπτώσεις τους μπορεί να αποδειχθούν μακροχρόνιες και σοβαρές.

Κατά την περίοδο αιχμής της πανδημίας, η κατανάλωση μασκών μίας χρήσης εκτιμάται ότι ξεπερνούσε τα 129 δισεκατομμύρια μάσκες ανά μήνα σε παγκόσμια κλίμακα. Οι περισσότερες από αυτές τις μάσκες είναι κατασκευασμένες από πολυπροπυλένιο και άλλα συνθετικά πλαστικά υλικά. Παρά το γεγονός ότι είχαν σχεδιαστεί για την πρόληψη της μετάδοσης του ιού, η ευρεία και αλόγιστη χρήση τους δημιούργησε μια νέα μορφή περιβαλλοντικής ρύπανσης. Η έλλειψη κατάλληλων συστημάτων ανακύκλωσης οδήγησε στην απόρριψή τους σε χωματερές, δημόσιους χώρους και φυσικά περιβάλλοντα, όπως πόλεις, παραλίες και ποτάμια, συμβάλλοντας σημαντικά στη ρύπανση των οικοσυστημάτων.

Η έρευνα που διεξήγαγαν η Anna Bogush και ο συνάδελφός της Ivan Kourtchev στο Coventry University ανέδειξε το γεγονός ότι κατά την αποσύνθεση των μασκών στο περιβάλλον απελευθερώνονται μικροπλαστικά σωματίδια και επικίνδυνες χημικές ουσίες. Αυτά τα μικροπλαστικά, όταν εισέρχονται στο υδάτινο περιβάλλον, μπορούν να επιφέρουν μακροχρόνιες αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογία αλλά και στην υγεία των ανθρώπων. Ειδικότερα, η έρευνα αποκάλυψε ότι όταν οι μάσκες έρχονται σε επαφή με το νερό για χρονικό διάστημα 24 ωρών, αποβάλλουν ποσότητες μικροπλαστικών σωματιδίων που κυμαίνονται από 10 μικρόμετρα έως και 2.082 μικρόμετρα, με την πλειονότητα αυτών να είναι κάτω από 100 μικρόμετρα σε μέγεθος. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι μάσκες τύπου FFP2 και FFP3, που προσφέρουν υψηλότερο επίπεδο προστασίας κατά του ιού, απελευθερώνουν τέσσερις έως έξι φορές περισσότερα μικροπλαστικά από άλλους τύπους μασκών.

Πέρα από τα μικροπλαστικά, η μελέτη εντόπισε την παρουσία και απελευθέρωση χημικών ουσιών όπως η βισφενόλη Β (BPA). Η συγκεκριμένη ουσία είναι γνωστή για τις ενδοκρινικές διαταραχές που προκαλεί, καθώς μπορεί να μιμηθεί τη δράση των οιστρογόνων στο ανθρώπινο και ζωικό σώμα, επηρεάζοντας έτσι αρνητικά τις αναπαραγωγικές και ορμονικές λειτουργίες. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της έρευνας, η συνολική ποσότητα βισφενόλης Β που απελευθερώθηκε από τις μάσκες κατά την περίοδο της πανδημίας εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 128 και 214 κιλών.

Η παρουσία αυτών των μικροπλαστικών και χημικών ουσιών στο περιβάλλον προκαλεί έντονη ανησυχία. Τα μικροπλαστικά μπορούν να εισχωρήσουν στην τροφική αλυσίδα, καθώς θαλάσσιοι οργανισμοί όπως ψάρια και άλλα θαλάσσια πλάσματα τα καταναλώνουν και στη συνέχεια αυτά μπορεί να καταλήξουν στο ανθρώπινο διαιτολόγιο, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία. Επιπλέον, η αποσύνθεση των μασκών στα υδάτινα οικοσυστήματα επηρεάζει αρνητικά τα οικοσυστήματα για πολλά χρόνια, δεδομένου ότι τα μικροπλαστικά παραμένουν στο περιβάλλον για μεγάλα χρονικά διαστήματα, συσσωρεύονται και διασπείρονται δυσκολότερα. Η Anna Bogush επισημαίνει ότι είναι απαραίτητο να αναθεωρηθούν οι πρακτικές παραγωγής, χρήσης και απόρριψης των μασκών, τονίζοντας πως «δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το περιβαλλοντικό κόστος των μασκών μίας χρήσης, ειδικά όταν γνωρίζουμε ότι τα μικροπλαστικά και οι χημικές ουσίες που απελευθερώνουν μπορούν να έχουν αρνητικές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία και τα οικοσυστήματα».

Η ερευνήτρια υπογραμμίζει την ανάγκη για την ανάπτυξη και υιοθέτηση βιώσιμων και φιλικών προς το περιβάλλον εναλλακτικών λύσεων στην παραγωγή μασκών, αλλά και την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με τη χρήση μίας χρήσης πλαστικών προϊόντων. Καλεί τους πολίτες, τις κυβερνήσεις και τις βιομηχανίες να προσανατολιστούν σε οικολογικά υπεύθυνες πρακτικές, υποστηρίζοντας την καινοτομία στην ανάπτυξη ανακυκλώσιμων και πιο φιλικών υλικών για την κατασκευή προστατευτικών μέσων. Στο τέλος, η Bogush επισημαίνει ότι «πρέπει να κάνουμε συνειδητές επιλογές που θα προστατεύουν τόσο την υγεία μας όσο και το περιβάλλον».

Η μελέτη αυτή ανοίγει έναν νέο διάλογο για τους περιβαλλοντικούς κινδύνους που προέκυψαν ακούσια κατά την παγκόσμια υγειονομική κρίση και αναδεικνύει την ανάγκη για υπεύθυνη και βιώσιμη διαχείριση των απορριμμάτων, ώστε να μειωθούν οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον.