Η σκιά της διαφθοράς πέφτει στον ευρωπαίο Επίτροπο: Η έρευνα της Kövesi στην Κεντρική Μακεδονία

Η αποκάλυψη πως η Ευρωπαία Εισαγγελέας στην Ελλάδα, Laura Kövesi, έχει ανοίξει φάκελο που αφορά σκάνδαλα και κακοδιαχείριση στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας την περίοδο διοίκησης του Απόστολου Τζιτζικώστα, προκαλεί πολιτικό σεισμό τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Οι πληροφορίες για επικείμενη έφοδο των Αρχών στα γραφεία της Περιφέρειας, με σκοπό την κατάσχεση εγγράφων και παραστατικών σχετικά με έργα που χρηματοδοτήθηκαν από ευρωπαϊκά κονδύλια — όπως τα συσσίτια και η ανακύκλωση — πυροδοτούν ένα εκρηκτικό κλίμα, το οποίο δεν αφορά πια μόνο την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά αγγίζει τον πυρήνα της ελληνικής εκπροσώπησης στους ευρωπαϊκούς θεσμούς.

Η χρονική συγκυρία είναι εξαιρετικά αρνητική για την Ελλάδα. Μετά τα διαδοχικά χτυπήματα στην αξιοπιστία της χώρας σε διεθνές επίπεδο — από υποθέσεις τηλεφωνικών παρακολουθήσεων μέχρι χρηματοδοτικά σκάνδαλα — τώρα προστίθεται και η πιθανότητα να ερευνηθεί ποινικά ένας εν ενεργεία Ευρωπαίος Επίτροπος. Το γεγονός ότι η υπόθεση αφορά διαχείριση ευρωπαϊκών πόρων ενισχύει τη βαρύτητα της έρευνας και δικαιώνει πλήρως τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, η οποία δημιουργήθηκε ακριβώς για να διερευνά τέτοιες υποθέσεις διαφθοράς σε κράτη-μέλη που πλήττουν τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.

Η περίπτωση Τζιτζικώστα έχει τη δική της ιδιαιτερότητα. Δεν πρόκειται για έναν τυχαίο περιφερειάρχη, αλλά για τον άνθρωπο που κατάφερε να αξιοποιήσει την περιφερειακή του εξουσία ώστε να βρεθεί στην κορυφή της εκπροσώπησης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όμως οι φιλοδοξίες του, όπως φαίνεται, δεν έπεισαν ποτέ το σύνολο του πολιτικού κόσμου ούτε τον επιχειρηματικό κύκλο της Βόρειας Ελλάδας. Πολλοί έβλεπαν πίσω από την ανέλιξή του την ισχύ του επωνύμου και την κληρονομιά της οικογένειας. Πολιτικός καριέρας, χωρίς όμως ουσιαστική πολιτική διαδρομή, ο Τζιτζικώστας επιχειρούσε μέχρι πρότινος να χτίσει και ένα πατριωτικό αφήγημα ηγεσίας, το οποίο σήμερα φαίνεται να θρυμματίζεται.

Η έρευνα της Εισαγγελίας δεν επικεντρώνεται μόνο στον ίδιο, αλλά και σε στενότατο συνεργάτη του, γνωστό ως «ταμία» της Περιφέρειας. Ο συγκεκριμένος φέρεται να είχε τον έλεγχο επί των διαγωνισμών, των συμβάσεων και της διοχέτευσης κονδυλίων. Θα κληθεί επίσης να λογοδοτήσει για το πού κατευθύνθηκαν οι ευρωπαϊκοί πόροι και με ποια κριτήρια. Οι πληροφορίες κάνουν λόγο για συμβάσεις με υπερκοστολογήσεις, απευθείας αναθέσεις και παρακάμψεις διαδικασιών που είχαν ως αποτέλεσμα να θολώσουν τη διαφάνεια.

Το ζήτημα, πέρα από τις πιθανές ποινικές συνέπειες, δημιουργεί μείζονα θεσμική κρίση. Πόσο θεσμικά ανεκτό είναι να παραμένει σε ευρωπαϊκό αξίωμα πολιτικό πρόσωπο το οποίο διερευνάται για διαχείριση πόρων της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Τι μήνυμα στέλνει αυτό στους εταίρους, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην κοινή γνώμη; Η ελληνική κυβέρνηση τηρεί προς το παρόν σιγή ιχθύος, όπως και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ωστόσο η βαρύτητα των εξελίξεων ίσως την αναγκάσει σύντομα να πάρει θέση.

Εξίσου χαρακτηριστική είναι η αμηχανία που προκαλείται στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας. Ο Τζιτζικώστας υπήρξε για χρόνια ένας εν δυνάμει δελφίνος της γαλάζιας παράταξης, με βάσεις στη Βόρεια Ελλάδα και συμπάθειες από τον δεξιό και “πατριωτικό” χώρο. Η σημερινή του θέση, ωστόσο, εκθέτει το κόμμα, καθώς η πολιτική του διαδρομή υπήρξε ενταγμένη στο σύστημα εξουσίας του κυβερνώντος κόμματος. Αν αποδειχθούν τα στοιχεία περί κακοδιαχείρισης και παρατυπιών, η ζημιά για τη ΝΔ δεν θα είναι απλώς συγκυριακή – θα είναι θεσμική και μακροπρόθεσμη.

Η εικόνα της χώρας στο εξωτερικό πλήττεται εκ νέου. Ενώ η Ελλάδα προσπαθεί να παρουσιαστεί ως ένας σύγχρονος, ευρωπαϊκός, ευνομούμενος κράτος, οι θεσμοί της δείχνουν να αποτυγχάνουν στο βασικό τους καθήκον: τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Η εμπλοκή ενός επιτρόπου, μάλιστα, αναβαθμίζει το πρόβλημα σε ευρωπαϊκή υπόθεση. Αν δεν υπάρξει σαφής πολιτική τοποθέτηση και επίσημη διερεύνηση, ο θεσμός της Επιτροπής θα βρεθεί αντιμέτωπος με κρίση εμπιστοσύνης.

Αυτό που απομένει να φανεί είναι αν η υπόθεση αυτή θα φτάσει μέχρι τέλους ή αν θα θαφτεί κάτω από το βάρος της πολιτικής αλληλεγγύης. Η EPPO δεν είναι ελληνική δικαιοσύνη. Και αυτό ίσως αποδειχθεί καθοριστικό στην εξέλιξη του φακέλου. Αν όντως η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία προχωρήσει σε απαγγελία κατηγοριών, δεν θα πρόκειται για μια ακόμη υπόθεση που θα ξεχαστεί στα συρτάρια. Θα είναι μια ρωγμή στον τοίχο της πολιτικής υποκρισίας και ίσως το πρώτο πραγματικό τεστ για την ηθική νομιμοποίηση του πολιτικού προσωπικού της χώρας στον 21ο αιώνα.