Μία από τις πιο ουσιαστικές αλλαγές των τελευταίων ετών στον τρόπο που γίνονται οι κατασχέσεις απαιτήσεων «εις χείρας τρίτου» δρομολογείται για τους επόμενους μήνες, με το υπουργείο Δικαιοσύνης να προωθεί νέο σύστημα που φιλοδοξεί να κάνει τη διαδικασία απλούστερη, ασφαλέστερη και σημαντικά ταχύτερη. Το σχετικό νομοσχέδιο βρίσκεται στο τελικό στάδιο και αναμένεται να φτάσει προς ψήφιση στη Βουλή μέσα στις επόμενες εβδομάδες, εισάγοντας ένα πιο διαφανές μοντέλο διαχείρισης, σε ευθυγράμμιση με ευρωπαϊκές πρακτικές.
Η κατάσχεση «εις χείρας τρίτου» αφορά περιπτώσεις όπου τα χρήματα που διεκδικεί ένας πιστωτής δεν βρίσκονται στα χέρια του ίδιου του οφειλέτη, αλλά σε τρίτο πρόσωπο ή φορέα που τα οφείλει ή τα διαχειρίζεται. Στην πράξη, ο πιστωτής δεσμεύει ποσά που προορίζονται για τον οφειλέτη μέσω της τράπεζας, του εργοδότη ή άλλου οργανισμού. Έτσι, για παράδειγμα, μια τράπεζα καλείται να δεσμεύσει κατασχέσιμα ποσά από λογαριασμό, ένας εργοδότης να παρακρατεί μέρος μισθού και να το αποδίδει στον πιστωτή, ή ένας φορέας να δεσμεύει μέρος σύνταξης, επιδόματος ή άλλης παροχής. Πρόκειται για έναν από τους πιο συνηθισμένους μηχανισμούς αναγκαστικής είσπραξης, καθώς ο πιστωτής στρέφεται απευθείας σε εκείνον που κρατά ή καταβάλλει τα χρήματα.
Σήμερα, ωστόσο, οι κατασχέσεις που αφορούν μισθούς, συντάξεις, τραπεζικούς λογαριασμούς ή απαιτήσεις από τρίτους στηρίζονται συχνά σε χειρόγραφες πράξεις, επιδόσεις, φυσική παρουσία και ανταλλαγή εγγράφων, με αποτέλεσμα καθυστερήσεις, επιπλοκές και, σε ορισμένες περιπτώσεις, θολό τοπίο ως προς τη διαφάνεια. Το νέο πλαίσιο επιδιώκει να αλλάξει ριζικά αυτή την εικόνα, μεταφέροντας σχεδόν όλη τη διαδικασία σε πλήρως ηλεκτρονικό και αυτοματοποιημένο περιβάλλον.
Κεντρική καινοτομία αποτελεί το γεγονός ότι η δήλωση του «τρίτου» –δηλαδή της τράπεζας, του εργοδότη ή οποιουδήποτε φορέα κρατά το ποσό– θα γίνεται αποκλειστικά μέσω Διαδικτύου. Μια ειδική ψηφιακή πλατφόρμα θα επιτρέπει την άμεση καταχώριση όλων των στοιχείων, καταργώντας τη χρήση χαρτιού, τις επιδόσεις εγγράφων και την ανάγκη προσέλευσης σε δικαστήρια ή υπηρεσίες. Στο νέο περιβάλλον δεν θα απαιτούνται χειρόγραφες δηλώσεις ούτε φυσική κατάθεση κατασχετηρίων, όπως συνέβαινε έως σήμερα.
Παράλληλα, εισάγεται πρόβλεψη ώστε τα έξοδα εκτέλεσης να είναι γνωστά εξαρχής: οφειλέτης και πιστωτής θα ενημερώνονται από την αρχή για το συνολικό κόστος, περιορίζοντας αιφνιδιασμούς και ασαφείς χρεώσεις, με τη διαφάνεια να αναδεικνύεται σε βασικό στοιχείο της νέας διαδικασίας.
Ιδιαίτερο βάρος δίνεται και στη θωράκιση της ασφάλειας των πράξεων. Σήμερα, μια κατάσχεση εις χείρας τρίτου μπορεί να εκδίδεται χωρίς άμεση εμπλοκή δικαστικού επιμελητή, επιτρέποντας σε δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς να συντάσσουν κατασχετήρια, κάτι που δεν διασφαλίζει πάντα ουδέτερο χειρισμό. Με τις νέες ρυθμίσεις, το κατασχετήριο θα εκδίδεται υποχρεωτικά από δικαστικό επιμελητή, ο οποίος λειτουργεί ως ανεξάρτητος εγγυητής της νομιμότητας και της τήρησης των κανόνων. Με αυτόν τον τρόπο, η κατάσχεση απαιτήσεων εξισώνεται σε επίπεδο ασφάλειας με τις κατασχέσεις κινητών ή ακινήτων, όπου η παρουσία επιμελητή είναι ήδη προαπαιτούμενο.
Η μεταρρύθμιση φιλοδοξεί να φέρει όλες τις μορφές αναγκαστικής εκτέλεσης σε ένα ενιαίο, τυποποιημένο σύστημα, μειώνοντας λάθη, περιορίζοντας αμφισβητήσεις και καθιστώντας την εφαρμογή του νόμου πιο σταθερή και προβλέψιμη. Για τους οφειλέτες, η μετάβαση σε ψηφιακή διαδικασία σημαίνει λιγότερη ταλαιπωρία και σαφέστερη ενημέρωση σε κάθε στάδιο, ενώ ειδικά σε περιπτώσεις μισθών και συντάξεων εκτιμάται ότι μπορεί να ενισχυθεί αποτελεσματικότερα ο έλεγχος και η προστασία των ακατάσχετων ποσών, περιορίζοντας αδικαιολόγητες αφαιρέσεις.
Απλούστευση αναμένεται και για τους «τρίτους», όπως τράπεζες και εργοδότες, που σήμερα επιβαρύνονται με πλήθος έγχαρτων διαδικασιών και επικοινωνιών. Η πλατφόρμα και η αυτοματοποίηση υπόσχονται εξοικονόμηση χρόνου και πόρων, λιγότερες καθυστερήσεις και μικρότερο κίνδυνο σφαλμάτων. Αντίστοιχα, για το κράτος, η ηλεκτρονική διαχείριση εκτιμάται ότι θα αποσυμφορήσει τις δικαστικές υπηρεσίες από μεγάλο όγκο εγγράφων, ενώ η υποχρεωτική συμμετοχή επιμελητών προσθέτει ένα ακόμη φίλτρο θεσμικής προστασίας.
Σε ευρύτερο επίπεδο, το νέο πλαίσιο παρουσιάζεται ως βήμα ψηφιακού εκσυγχρονισμού, ιδιαίτερα σε σύνθετες υποθέσεις με πολλούς πιστωτές ή πολλαπλές απαιτήσεις, όπου η κεντρική καταγραφή των πράξεων σε ενιαία πλατφόρμα μπορεί να μειώσει τις τριβές, να περιορίσει τις καθυστερήσεις και να διαμορφώσει πιο λειτουργικό και διαφανές πεδίο για πολίτες και επιχειρήσεις ως προς τις οικονομικές τους υποχρεώσεις.
