Κραυγή απελπισίας από τους κατοίκους της Αχλάδας Φλώρινας

Οι κάτοικοι της Αχλάδας Φλώρινας επαναφέρουν στο προσκήνιο το ζήτημα της μακροχρόνιας περιβαλλοντικής και κοινωνικής επιβάρυνσης που, όπως τονίζουν, έχει προκληθεί από τη λειτουργία του ορυχείου λιγνίτη στην περιοχή τους. Το ορυχείο, που λειτουργεί από το 1936 και ανήκει στο ελληνικό Δημόσιο, εκμεταλλεύεται επί δεκαετίες η εταιρεία «Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας», βάσει αδειών που ανανεώνονταν συνεχώς από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Η ισχύουσα άδεια παραμένει ενεργή έως το 2028.

Το 2002 τέθηκε σε λειτουργία ο ΑΗΣ Μελίτης–Αχλάδας, μονάδα ηλεκτροπαραγωγής που τροφοδοτήθηκε κυρίως από το ορυχείο, για λόγους ενεργειακής επάρκειας της χώρας. Η ανάπτυξη αυτή οδήγησε, σύμφωνα με τους κατοίκους, σε εντατικοποίηση και επέκταση της εξορυκτικής δραστηριότητας στην Αχλάδα, με αποτέλεσμα σημαντικές μεταβολές στο τοπικό περιβάλλον και τη χρήση γης. Η περιοχή, που χαρακτηριζόταν από γη υψηλής παραγωγικότητας, είδε σταδιακά τον πρωτογενή τομέα να συρρικνώνεται, οδηγώντας πολλούς κατοίκους να στηριχθούν επαγγελματικά στη δραστηριότητα του ορυχείου.

Οι κάτοικοι αναφέρουν ότι η καθημερινότητα στο χωριό επηρεάστηκε από τη σκόνη, τους ρύπους και τις αλλαγές στο μικροκλίμα, λόγω της απομάκρυνσης της χλωρίδας και των μεγάλων τεχνικών παρεμβάσεων στο ανάγλυφο της περιοχής. Παράλληλα, η κοίτη του Γεροπόταμου μετατοπίστηκε δύο φορές για λόγους εξόρυξης, ενώ το αρδευτικό δίκτυο του ΤΟΕΒ υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή. Όπως υποστηρίζουν, η περιοχή έχει υποβαθμιστεί λειτουργικά και περιβαλλοντικά, χωρίς αντίστοιχες παρεμβάσεις αποκατάστασης.

Στο διοικητικό επίπεδο, τρία διαφορετικά ΦΕΚ χώρισαν την Αχλάδα σε Τομείς Α, Β και Γ, δημιουργώντας –σύμφωνα με τους κατοίκους– μια τεχνητή διαίρεση στον οικιστικό ιστό, η οποία χρησιμοποιήθηκε για την πρόοδο συγκεκριμένων εξορυκτικών σχεδίων.

Καθώς η παραγωγική γη περιοριζόταν και οι οικίες επηρεάζονταν από την εγγύτητα των έργων, οι κάτοικοι ζήτησαν από την Πολιτεία δύο βασικά μέτρα: την αποκατάσταση των εξορυγμένων εκτάσεων και την εξεταζόμενη μετεγκατάσταση του οικισμού. Μέχρι σήμερα, κανένα από τα δύο αυτά αιτήματα δεν έχει υλοποιηθεί.

Με την εξάντληση των κοιτασμάτων στον Τομέα Γ, η εταιρεία προχώρησε σε εξωδικαστικές συμφωνίες μόνο με κατοίκους του Γιουρουκίου, μιας μικρής συστάδας 11 κατοικιών. Η συμφωνία αυτή επιτεύχθηκε σε συνεργασία με την εταιρεία METLEN (θυγατρική της Mytilineos S.A.). Ωστόσο, σύμφωνα με τους κατοίκους, δεν υπήρξε ανάλογη πρόβλεψη για συνολική λύση για το σύνολο του οικισμού.

Η ανακοίνωση της κυβέρνησης για το κλείσιμο του ΑΗΣ Μελίτης–Αχλάδας δεν ανέκοψε τη λειτουργία του ορυχείου, το οποίο πλέον εξάγει λιγνίτη στη Βόρεια Μακεδονία. Οι κάτοικοι εκφράζουν ανησυχία για τη συνέχιση των ρύπων που επιστρέφουν στην περιοχή, δεδομένης και της εγγύτητας των εγκαταστάσεων καύσης λιγνίτη στη γειτονική χώρα.

Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές μελέτες που είχαν εγκριθεί κατά το παρελθόν, η εταιρεία όφειλε να προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες αποκατάστασης των εξορυγμένων εκτάσεων. Οι κάτοικοι αναφέρουν ότι τέτοιες παρεμβάσεις δεν υλοποιήθηκαν, ενώ αρκετοί εξ αυτών παραμένουν απλήρωτοι για απαλλοτριώσεις που έγιναν προ δεκαετίας ή και περισσότερο.

Στις 4 Φεβρουαρίου 2025, ο πρόεδρος της METLEN, Ευάγγελος Μυτιληναίος, επισκέφθηκε το χωριό μαζί με τοπικούς φορείς, επισημαίνοντας ότι προτίθεται να προχωρήσει σε συνολική λύση για τους Τομείς Β και Γ, με δέσμευση ότι δεν θα υπάρξει νέα εξορυκτική δραστηριότητα χωρίς τη συναίνεση όλων των κατοίκων. Ωστόσο, σύμφωνα με όσα καταγγέλλονται από την πλευρά των κατοίκων, η εταιρεία προχώρησε αργότερα σε απόπειρα διάνοιξης νέου ορυχείου μεταξύ των δύο Τομέων, με αποτέλεσμα αντιδράσεις και φυσική παρεμπόδιση των εργασιών από ομάδα κατοίκων.

Σε συνέχεια των γεγονότων, η METLEN διατύπωσε νέα πρόταση που περιλάμβανε χαμηλότερες τιμές αποζημίωσης για τον Τομέα Γ, κατά 30–40% χαμηλότερες από εκείνες του Τομέα Α, και για τον Τομέα Β προτάθηκαν κυρίως αντισταθμιστικά μέτρα (όπως παροχές σε ρεύμα, αθλητικές εγκαταστάσεις, ενίσχυση θέρμανσης και οικονομική στήριξη για προσωρινή μετοίκηση), χωρίς αποζημίωση των περιουσιών. Η εφαρμογή των μέτρων συνδέθηκε με τη συνέχιση της εξορυκτικής δραστηριότητας σε απόσταση περίπου 130 μέτρων από τις κατοικίες. Επιπλέον, στο κείμενο που παρουσιάστηκε στους κατοίκους αναφέρεται ότι ενδεχόμενη συνολική λύση για τον οικισμό θα εξεταστεί στο μέλλον, υπό προϋποθέσεις που σχετίζονται με τη ζήτηση λιγνίτη από τη Βόρεια Μακεδονία και τη στάση του ΥΠΕΝ ως προς τη μίσθωση μετά το 2028.

Η πρόταση προκάλεσε διαφοροποίηση απόψεων εντός του χωριού. Ένα μέρος των κατοίκων την αποδέχεται, κυρίως όσοι εργάζονται στην εταιρεία, ενώ αρκετοί άλλοι αντιτίθενται στη συνέχιση των εξορύξεων χωρίς συνολική λύση για το χωριό. Η ειρηνική διαμαρτυρία στο σημείο της νέας διάνοιξης ορυχείου οδήγησε σε ασφαλιστικά μέτρα εναντίον συγκεκριμένων κατοίκων, τα οποία κρίθηκαν υπέρ τους από το δικαστήριο. Την ίδια ώρα, ο πρόεδρος και αντιπρόεδρος του τοπικού συμβουλίου διαφοροποίησαν τη στάση τους από την ομάδα που αντιδρά, στηρίζοντας την πρόταση της εταιρείας.

Οι κάτοικοι αναδεικνύουν επίσης μια σειρά από ζητήματα υγείας που αποδίδονται στη μακροετή έκθεση σε ρύπους: αναπνευστικά και καρδιοαγγειακά νοσήματα, αυξημένα περιστατικά καρκίνου και προβλήματα ψυχικής υγείας. Επισημαίνουν ότι η Πολιτεία δεν έχει προβεί σε συστηματική επιδημιολογική ή περιβαλλοντική αξιολόγηση της κατάστασης.

Συνολικά, θεωρούν ότι το κράτος φέρει ευθύνη για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η Αχλάδα, λόγω της έλλειψης ουσιαστικού ελέγχου, της μη ολοκλήρωσης αποκαταστάσεων και της απουσίας σχεδίου μετεγκατάστασης. Ζητούν από την εταιρεία και την Πολιτεία να προχωρήσουν άμεσα σε διαφανή, συνολική και δίκαιη λύση για το μέλλον του οικισμού, με σαφές πλαίσιο αποζημιώσεων και δεσμεύσεων αποκατάστασης.