Κρίσιμη μάχη για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας

Η διαδικασία ανανέωσης και ενίσχυσης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας εισέρχεται σε καθοριστική φάση, καθώς η κυβέρνηση αποφάσισε να παρατείνει έως το τέλος Οκτωβρίου την προθεσμία υποβολής γραπτών προτάσεων από τους κοινωνικούς εταίρους. Ο δεύτερος γύρος του κοινωνικού διαλόγου αποσκοπεί στη δημιουργία ενός σταθερού και σαφούς πλαισίου που θα επιτρέψει τη σύναψη περισσότερων συλλογικών συμβάσεων, ενισχύοντας ταυτόχρονα την προστασία των εργαζομένων και την ισορροπία στις εργασιακές σχέσεις. Ωστόσο, η πορεία των συζητήσεων δεν είναι ομαλή, καθώς εκτός από την προσπάθεια σύγκλισης σε θεσμικά ζητήματα, όπως το ποσοστό εκπροσώπησης των εργοδοτικών οργανώσεων ή η λειτουργία του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας, αναδύονται βαθιές διαφωνίες που αφορούν τον ίδιο τον πυρήνα των συλλογικών συμβάσεων.

Η μετενέργεια, που καταργήθηκε το 2012, βρίσκεται στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης. Η απουσία της οδήγησε τότε σε σημαντική υποχώρηση μισθών και στην κατάρρευση της ιεραρχίας των συλλογικών συμβάσεων, ειδικά σε κλάδους όπου οι συμβάσεις έληξαν χωρίς να υπογραφούν νέες. Η ΓΣΕΕ ζητά την πλήρη επαναφορά της ώστε να διασφαλίζεται ότι οι εργαζόμενοι θα προστατεύονται μέχρι την υπογραφή νέας συμφωνίας, αποτρέποντας κενά που δημιουργούν ανασφάλεια και ανισότητες.

Σημαντική διαφωνία καταγράφεται και στο ζήτημα της επεκτασιμότητας. Η νομοθεσία του 2021 έθεσε αυστηρούς όρους, καθώς απαιτείται κάλυψη τουλάχιστον του 50% +1 είτε των επιχειρήσεων είτε των απασχολούμενων για να επεκταθεί μια σύμβαση σε ολόκληρο τον κλάδο. Η εργατική πλευρά διεκδικεί μείωση του ποσοστού αυτού και θεσμοθέτηση μόνιμου μηχανισμού επέκτασης, ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα εργαζομένων χωρίς επαρκή προστασία και να ενισχυθεί η καθολικότητα των συμβάσεων.

Ένα ακόμη κρίσιμο σημείο είναι η συρροή συμβάσεων. Σε περιπτώσεις όπου περισσότερες της μίας συλλογικές συμβάσεις ισχύουν ταυτόχρονα για έναν εργαζόμενο, η ΓΣΕΕ ζητά να εφαρμόζεται πάντοτε η πιο ευνοϊκή, τόσο ως προς τις αμοιβές όσο και ως προς τους θεσμικούς όρους. Παράλληλα, η συζήτηση αγγίζει και την καθολικότητα των συλλογικών συμβάσεων, με το συνδικαλιστικό κίνημα να υπογραμμίζει ότι το 86% των εργαζομένων τάσσεται υπέρ της υποχρεωτικής ισχύος τους για όλες τις επιχειρήσεις, επαναφέροντας ουσιαστικά το προ μνημονίων καθεστώς.

Η διάλυση του πλαισίου συλλογικής προστασίας που ακολούθησε τα μνημόνια, η κατάρρευση μισθών και η αποδυνάμωση των θεσμών της μετενέργειας και της επεκτασιμότητας δημιούργησαν νέες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Σήμερα, η πίεση για αποκατάσταση βασικών συλλογικών δικαιωμάτων είναι έντονη και η έκβαση του διαλόγου θα κρίνει αν θα υπάρξει ουσιαστική αναζωογόνηση των συλλογικών συμβάσεων ή αν οι διαφορές θα συνεχίσουν να αποτελούν ανυπέρβλητο εμπόδιο.