Λαύριο: Βόμβα 220 τόνων ΤΝΤ απειλεί να ισοπεδώσει την περιοχή

Σοκαριστικά ερωτήματα γεννά η ύπαρξη 220 τόνων εκρηκτικών υλών τύπου TNT που βρίσκονται θαμμένοι στις εγκαταστάσεις των Ελληνικών Αμυντικών Συστημάτων (ΕΑΣ) στο Λαύριο, μόλις 750 μέτρα από κατοικημένη περιοχή. Οι συγκρίσεις με την καταστροφή της Βηρυτού, όταν 2.700 τόνοι νιτρικής αμμωνίας προκάλεσαν βιβλική έκρηξη, μοιάζουν όχι μόνο επίκαιρες, αλλά και δυσοίωνες.

Η πιθανότητα ένα παρόμοιο ή και χειρότερο σενάριο να εκτυλιχθεί εντός ελληνικού εδάφους, στο κέντρο μιας πόλης 25.000 κατοίκων, δεν είναι πλέον θεωρητική. Η ποσότητα των εκρηκτικών είναι τέτοια που μπορεί να ισοπεδώσει ολόκληρη την περιοχή προκαλώντας ανυπολόγιστες ανθρώπινες και υλικές απώλειες. Το σκάνδαλο αφορά τη διαχείριση αυτών των υλικών και την απουσία ουσιαστικής πολιτικής βούλησης για την εξουδετέρωση του κινδύνου.

Το πρόβλημα ξεκίνησε το 2017, όταν η τότε διοίκηση των ΕΑΣ, που είχε διοριστεί από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, υπέγραψε συμφωνία με ιδιωτική εταιρεία για την καταστροφή αποθεμάτων ναρκών κατά προσωπικού, σε εφαρμογή της συνθήκης της Οτάβα. Η συμφωνία ήταν απαραίτητη, καθώς η Ελλάδα καθυστερούσε να εκπληρώσει τις διεθνείς υποχρεώσεις της για την καταστροφή τέτοιων ναρκών.

Ωστόσο, η εργολαβία ανατέθηκε σε ιδιώτη ο οποίος προσέφερε τιμή ιδιαίτερα χαμηλή, σχεδόν υποδεκαπλάσια από τον διεθνή μέσο όρο για εξειδικευμένες εργασίες τέτοιας φύσεως. Κανένας έλεγχος δεν πραγματοποιήθηκε για τη συμμόρφωσή του με τις προδιαγραφές ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας, ενώ ο ιδιώτης έλαβε άδεια να δραστηριοποιηθεί εντός του εργοστασίου των ΕΑΣ Λαυρίου, της μοναδικής μονάδας παραγωγής πυρομαχικών στη χώρα.

Χωρίς ουσιαστική εποπτεία, προχώρησε όχι μόνο στην καταστροφή των ναρκών που όριζε η σύμβαση, αλλά και σε αδιευκρίνιστες ποσότητες άλλων εκρηκτικών υλών, γεγονός που περιπλέκει τη δυνατότητα εκτίμησης των συνολικών ποσοτήτων που διαχειρίστηκε και κυρίως εκείνων που κατέληξαν στο υπέδαφος. Πριν εντοπιστεί η παρανομία, ο ιδιώτης είχε ήδη απορρίψει στο έδαφος εκατοντάδες τόνους επικίνδυνων υλικών.

Η δικαστική παρέμβαση ήρθε κατόπιν εορτής, όταν είχαν ήδη δημιουργηθεί συνθήκες υψηλότατου κινδύνου. Το πρόβλημα έγινε πιο εμφανές το 2019, όταν η νέα διοίκηση των ΕΑΣ εντόπισε παρόμοια επικίνδυνη κατάσταση στο πρώην εργοστάσιο Ελευσίνας, όπου εισβολή Ρομά στις εγκαταστάσεις κατέληξε σε φονικό ατύχημα. Οι δράστες διαμελίστηκαν πατώντας λίγα μόνο γραμμάρια πρωτογενών εκρηκτικών, εν αγνοία τους.

Η σοβαρότητα της κατάστασης στην Ελευσίνα κινητοποίησε τις αρχές και οδήγησε σε δημοπράτηση έργου απορρύπανσης που σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη. Αντιθέτως, για το Λαύριο, όπου η ποσότητα των εκρηκτικών είναι πολλαπλάσια, ο διαγωνισμός για καθαρισμό ξεκίνησε μόλις τον Ιανουάριο του 2024. Ωστόσο, δύο ημέρες μετά την προκήρυξή του, η κυβέρνηση αντικατέστησε τη διοίκηση των ΕΑΣ. Νέος Διευθύνων Σύμβουλος ανέλαβε ο Χριστόφορος-Εμμανουήλ Μπουτσικάκης, στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας και Αναπληρωτής Γραμματέας της Πολιτικής Επιτροπής του κόμματος, χωρίς προηγούμενη εμπειρία στον αμυντικό τομέα. Με επαγγελματικό υπόβαθρο στον τουρισμό και την εστίαση, ακύρωσε τον διαγωνισμό, αφήνοντας το πρόβλημα να διαιωνίζεται. Η εγκατάσταση παραμένει γεμάτη με ιδιαίτερα ευαίσθητα εκρηκτικά μείγματα, ανάλογα με εκείνα που οδήγησαν στην τραγωδία της Ελευσίνας.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών και μελέτες του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, σε περίπτωση τυχαίας διέγερσης –όπως από έναν κεραυνό ή φωτιά– ενδέχεται να προκληθούν επιπτώσεις σε ακτίνα έως και 4 χιλιομέτρων. Η έκρηξη τέτοιας ποσότητας TNT θα ισοδυναμούσε με ολοκληρωτική καταστροφή της περιοχής, ενώ σε ακτίνα 500 μέτρων δεν θα υπήρχε καμία ελπίδα επιβίωσης.

Το Πολυτεχνείο εξέτασε τρία σενάρια. Το πρώτο, το χειρότερο δυνατό, προϋποθέτει την πλήρη έκρηξη των 205 τόνων υλικών, προκαλώντας μέγιστες ενεργειακές εκπομπές. Το δεύτερο σενάριο υπολογίζει τις συνέπειες εάν αφαιρεθούν τα πυρομαχικά που βρίσκονται σε εμπορευματοκιβώτια, και απομένουν 162 τόνοι στο έδαφος. Το τρίτο προβλέπει μερική έκρηξη 32,4 τόνων μετά από χημική επεξεργασία.

Και τα τρία σενάρια επιβεβαιώνουν το μέγεθος του κινδύνου. Η απειλή είναι παρούσα, η έκρηξη δεν είναι απίθανο ενδεχόμενο και η απουσία πολιτικής δράσης καθιστά την κατάσταση εξαιρετικά επικίνδυνη. Το Λαύριο ζει καθημερινά πάνω σε μια χημική βόμβα, την ώρα που οι πολίτες αγνοούν το εύρος της απειλής και η πολιτεία αποφεύγει να λάβει αποφάσεις. Μετά τις τραγωδίες στο Μάτι και στα Τέμπη, η πιθανότητα μιας νέας εθνικής καταστροφής φαίνεται πλέον υπαρκτή και εν δυνάμει ακόμη πιο φονική.