Μεταλληνός: «Η Ορθοδοξία, η Παιδεία και ο Καποδίστριας ως πυλώνες επιβίωσης του Ελληνισμού»

Η παρουσία του Δημήτρη Μεταλληνού, προέδρου του Κέντρου Ερευνών, Μελετών και Μορφώσεως «Ευγένιος Τζιμογιάννης», στην εκπομπή «Προς τη ΝΙΚΗ» αποδείχθηκε μία από τις πλέον περιεκτικές και ουσιαστικές παρεμβάσεις της περιόδου. Με τον ιδιαίτερο λόγο του, βαθιά θεολογικό και ταυτόχρονα ιστορικά τεκμηριωμένο, ο κ. Μεταλληνός ανέδειξε πλήθος κρίσιμων ζητημάτων που αφορούν την Εκκλησία, την ελληνική κοινωνία, την κληρονομιά της Ορθοδοξίας, την κατάσταση του πολιτικού κόσμου και τον ρόλο της παιδείας. Παράλληλα, παρουσίασε τη δράση του Ιδρύματος «Ευγένιος Τζιμογιάννης», καταθέτοντας σκέψεις για το δημογραφικό, τη νεολαία και την πορεία του ελληνικού έθνους.

Από την αρχή της συζήτησης, ο κ. Μεταλληνός δεν απέφυγε το προσωπικό, ζεστό ύφος· υπενθύμισε την επτανησιακή του καταγωγή, τη σχέση του με τη μουσική και τη ρωμαίικη παράδοση του ενικού λόγου, υπογραμμίζοντας πως «οι Ρωμιοί στον ενικό μιλούμε, γιατί έτσι μιλούμε στον Θεό μας». Με αυτή τη φράση έθεσε τον τόνο ενός διαλόγου που κινήθηκε ταυτόχρονα στις δύο διαστάσεις που ο ίδιος εισήγαγε: την «οριζόντια», δηλαδή ιστορική και κοινωνική, και την «κάθετη», δηλαδή θεολογική.

Αφορμή για την ανάλυσή του αποτέλεσε το ζήτημα της παρουσίας του Πάπα στη Νίκαια. Ο κ. Μεταλληνός, αξιοποιώντας την ιδιότητά του ως ιστορικού, υπενθύμισε πως η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος, που πραγματοποιήθηκε πριν από 1700 χρόνια στη Νίκαια της Βιθυνίας, αποτελεί θεμέλιο της Ορθοδοξίας και της συνοδικότητας. Στο ιστορικό επίπεδο, όπως εξήγησε, η πρόσφατη παρουσία θρησκευτικών ηγετών στον τόπο της Συνόδου έχει μια διάσταση «δημοσίων σχέσεων» μεταξύ Εκκλησιών. Ωστόσο, στη θεολογική και κάθετη διάσταση, η Ορθοδοξία και ο Ρωμαιοκαθολικισμός παραμένουν βαθιά χωρισμένοι εξαιτίας «δογματικών κακοδοξιών» όπως το παπικό αλάθητο, το πρωτείο εξουσίας και η άσπιλη σύλληψη της Θεοτόκου. Με παρρησία τόνισε πως «είναι σαν να συναντώνται δύο πρώην σύζυγοι»· η συνάντηση μπορεί να είναι ευγενής, όμως ενότητα δεν μπορεί να υπάρξει όσο δεν υπάρχει κοινή δογματική βάση.

Η ανάλυσή του δεν περιορίστηκε στην κριτική προς τον παπισμό. Με την ίδια αυστηρότητα αναφέρθηκε και στα λάθη του ορθόδοξου κλήρου, λέγοντας πως πολλές φορές ατοπήματα και εγωισμοί μετατρέπονται σε δήθεν «θεολογικές» στάσεις, ενώ στην πραγματικότητα είναι ανθρώπινες αδυναμίες. Υπογράμμισε μάλιστα πως και μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία «δεν λείπουν δεσποτάδες που λειτουργούν σαν να έχουν προσωπικό αλάθητο», επιμένοντας ότι η πραγματική μετάνοια και η πνευματική ζωή αποτελούν προϋπόθεση για οποιαδήποτε ουσιαστική μαρτυρία.

Ιδιαίτερα αιχμηρός υπήρξε όταν μίλησε για τις γεωπολιτικές πιέσεις που ασκούνται στον Οικουμενικό Πατριάρχη. Αναγνώρισε τη δυσκολία της θέσης του ανάμεσα σε υπερδυνάμεις, αλλά τόνισε και τα «μοιραία λάθη» που οδήγησαν σε εκκλησιαστικά σχίσματα, όπως το ουκρανικό. «Όταν ο κλήρος συνομιλεί με πολιτικές ηγεσίες, συχνά μιλά με πολιτική γλώσσα», είπε χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας τη διάβρωση του εκκλησιαστικού λόγου από τις απαιτήσεις της διεθνούς πολιτικής σκηνής.

Η συζήτηση επεκτάθηκε στη σύγχρονη ηθική και κοινωνική κρίση που διατρέχει την Ελλάδα. Ο κ. Μεταλληνός υπενθύμισε ότι η χώρα μας δεν ήταν η πρώτη ορθόδοξη χώρα που νομιμοποίησε τον γάμο ομοφίλων, αλλά η Σερβία, ωστόσο εξέφρασε την βαθιά του λύπη για το γεγονός ότι η Εκκλησία της Ελλάδος δεν αντέδρασε συλλογικά με την αποφασιστικότητα που επιβάλλεται. «Οι κόκκινες γραμμές μας είναι το Ευαγγέλιο», δήλωσε χωρίς περιστροφές, τονίζοντας πως όταν κληρικοί λειτουργούν περισσότερο ως «δημόσιες σχέσεις» και λιγότερο ως πνευματικοί πατέρες, τότε οι πνευματικοί νόμοι ενεργοποιούνται και οι συνέπειες είναι αναπόφευκτες.

Αναφερόμενος στην παιδεία, ο κ. Μεταλληνός παρουσίασε μια οξυδερκή διάγνωση της κατάστασης στα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Σύμφωνα με τον ίδιο, η κρίση είναι πάνω απ’ όλα πνευματική. Αν ο «πονηρός», ο «κλεφτάκος» και ο «κουρτοπόνηρος» γίνονται ήρωες της τάξης, αν ο δάσκαλος φοβάται να μιλήσει από τον φόβο μήπως στιγματιστεί ως «συντηρητικός», τότε η κοινωνία ακυρώνει το αξιακό της υπόβαθρο. Υπενθύμισε πως ο Δημήτρης Νατσιός, μετέπειτα Πρόεδρος της ΝΙΚΗΣ, υπήρξε δάσκαλος που μίλησε με παρρησία επί δεκαετίες, χωρίς να υπολογίσει προσωπικό κόστος. «Γι’ αυτό ο Νατσιός είναι η ΝΙΚΗ και η ΝΙΚΗ είναι ο Νατσιός», είπε χαρακτηριστικά.

Στο ζήτημα της νεολαίας, ο κ. Μεταλληνός μίλησε με αγωνία αλλά και ελπίδα. Η φοβερή στατιστική ότι 4,5 εκατομμύρια Έλληνες ζουν μόνοι τους σε παραγωγικές ηλικίες αποτελεί, όπως είπε, τραγικό δείγμα μιας κοινωνίας διαλυμένης από την κουλτούρα της μοναξιάς και της αποξένωσης. Εξήγησε όμως πως η λύση δεν είναι τα οικονομικά «κίνητρα», αλλά η βαθύτερη πνευματική στροφή. «Αν δεν αγαπήσουν τον Θεό, αν δεν αγαπήσουν την οικογένεια, δεν θα κάνουν ούτε δύο παιδιά», τόνισε, προσθέτοντας πως το δημογραφικό δεν είναι απλώς πρόβλημα μείωσης πληθυσμού, αλλά υπαρξιακή απειλή για την επιβίωση των Ελλήνων.

Σε αυτό το σημείο ανέλυσε και τη δράση του Ιδρύματος «Ευγένιος Τζιμογιάννης», που αποτελεί το επιστημονικό κέντρο της ΝΙΚΗΣ. Αναφέρθηκε στο πρόσωπο του Ευγένιου Τζιμογιάννη, ενός «σύγχρονου ήρωα» που πρωτοστάτησε στον αγώνα κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών και έφυγε πρόωρα σε ύποπτο τροχαίο. Το Ίδρυμα, όπως εξήγησε, τιμά το όνομά του με δράσεις σε όλη την Ελλάδα, εστιάζοντας σε δύο κορυφαία ζητήματα: το Βορειοηπειρωτικό και το δημογραφικό. Στην Πρέβεζα και στον Βόλο πραγματοποιήθηκαν ημερίδες υψηλού επιπέδου, με τη συμμετοχή ειδικών, πανεπιστημιακών και βουλευτών της ΝΙΚΗΣ. Ο κ. Μεταλληνός υπογράμμισε ότι το δημογραφικό «δεν λύνεται με ασπιρίνες και επιδόματα», αλλά με αποκατάσταση της οικογένειας, του πολιτισμού και της πίστης.

Από την ανάλυσή του δεν έλειψε και η επισήμανση για την υπονόμευση της εθνικής μας ταυτότητας από την πολιτική και πνευματική παρακμή. Επιστρέφοντας στις δηλώσεις πολιτικών που ισχυρίζονται ότι «η Ελλάδα είναι έθνος 200 ετών», σχολίασε πως τέτοιες θέσεις δεν αρμόζουν ούτε σε μαθητή δημοτικού. «Όταν ο πρωθυπουργός δεν μπορεί να γράψει μια αφιέρωση στο Άγιο Όρος, καταλαβαίνεις ότι δεν έχει μητρική ελληνική γλώσσα· άρα ούτε ιστορική συνείδηση», σημείωσε, ασκώντας καθαρή κριτική στο πολιτικό προσωπικό που προωθείται χωρίς βαθιά σχέση με τον ελληνισμό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η εκτεταμένη αναφορά του στον Ιωάννη Καποδίστρια, με αφορμή την επικείμενη εκδήλωση του Ιδρύματος «Ευγένιος Τζιμογιάννης» στο Μαρούσι, καθώς και την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή που πρόκειται να προβληθεί στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα. Ο κ. Μεταλληνός μίλησε για τον Καποδίστρια με όρους σχεδόν αγιολογικούς – «άγιος της πολιτικής» τον χαρακτήρισε –, αναλύοντας την προσωπικότητα του Κυβερνήτη: την ανιδιοτέλεια, την αυστηρότητα στον εαυτό του, την απόλυτη ταύτιση λόγων και έργων. Σχολίασε σκωπτικά πως γι’ αυτό το ελληνικό κοινοβούλιο δεν έχει άγαλμα του Καποδίστρια: γιατί «ελέγχει» με το παράδειγμά του το σύγχρονο πολιτικό σύστημα.

Επεσήμανε ότι η ταινία του Σμαραγδή έγινε χωρίς κρατική βοήθεια – «ευτυχώς», όπως είπε, «για να είναι ελεύθερη» – και περιέγραψε τις δυσκολίες των γυρισμάτων. Ανέφερε επίσης τη συμμετοχή απογόνων της οικογένειας Καποδίστρια, όπως την ηθοποιό Ναταλία Καποδίστρια, και προανήγγειλε την ημερίδα για τον Κυβερνήτη με τη συμμετοχή κορυφαίων προσωπικοτήτων όπως ο Γιώργος Κοντογιώργης, ο Πολυχρόνης Καρσαμπάς και η Αφροδίτη Μάνου. Ανέλυσε τη σύγχρονη σημασία της πολιτικής παρακαταθήκης του Καποδίστρια, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί πρότυπο πολιτικής αρετής, διαφάνειας και εθνικής ανεξαρτησίας, στοιχεία που λείπουν δραματικά από το σημερινό πολιτικό σύστημα.

Τοποθετούμενος για την Ευρώπη, ο κ. Μεταλληνός εξέφρασε μια βαθιά ανησυχία για την πνευματική αποσύνθεση της ηπείρου. Υποστήριξε ότι η Ευρώπη έχει αποκοπεί από τις χριστιανικές της ρίζες και βαδίζει σε παρακμή, ενώ παράλληλα το Ισλάμ προελαύνει δημογραφικά και πολιτισμικά. «Η Ευρώπη πεθαίνει», είπε χωρίς ωραιοποιήσεις, αλλά πρόσθεσε ότι η ιστορία δείχνει πως όποιοι παραμένουν κοντά στον Χριστό τελικά νικούν. Αυτή η φράση αποτέλεσε και έναν πυρήνα της κοσμοθεωρίας του: η πεποίθηση ότι η ιστορία κατευθύνεται από πνευματικούς νόμους και ότι ο Χριστός είναι «ο νικητής της ιστορίας».

Ολοκληρώνοντας, ο κ. Μεταλληνός μίλησε για τη διάσταση της προσωπικής μαρτυρίας. Όπως είπε, κανείς στην ΝΙΚΗ δεν είναι επαγγελματίας πολιτικός· όλοι υπηρετούν με πνεύμα θυσίας και ευθύνης. Το Ίδρυμα «Ευγένιος Τζιμογιάννης» λειτουργεί με αυτό τον προσανατολισμό: να αναδεικνύει την αλήθεια, την ιστορία, την παράδοση και τα μεγάλα πρότυπα του έθνους. Τόνισε ότι η πολιτική χωρίς πνευματική ρίζα μετατρέπεται σε μηχανισμό, ενώ ο λαός χρειάζεται ηγέτες με ελληνική και ορθόδοξη ψυχή· ανθρώπους που δεν φοβούνται να συγκρουστούν, να ομολογήσουν, να σταθούν όρθιοι απέναντι στην ισοπέδωση.

Κάλεσε τους ακροατές να μη φοβούνται, να εμπιστευθούν την πρόνοια του Θεού και να στηρίξουν εκείνους που κρατούν ψηλά την ιστορική, πνευματική και πολιτιστική ταυτότητα του γένους. «Στοιχηματίστε στον Χριστό», είπε χαμογελώντας, «διότι αυτός κερδίζει πάντα».