Νέα εποχή στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις: Η Ελλάδα κόμβος ενέργειας και ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο

Σε νέα εποχή μπαίνουν οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις μετά τη χθεσινή ανακοίνωση-σταθμό για την πρώτη, μετά από σαράντα χρόνια, γεώτρηση σε θαλάσσιο οικόπεδο βορειοδυτικά της Κρήτης, από κοινοπραξία με επικεφαλής τον αμερικανικό κολοσσό ExxonMobil. Η εξέλιξη αυτή δεν περιορίζεται σε ένα ακόμη ενεργειακό έργο, αλλά σηματοδοτεί τη στρατηγική ανάδειξη της Ελλάδας σε βασικό διαμετακομιστικό κόμβο για τη μεταφορά του αμερικανικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Από τους τερματικούς σταθμούς της Ρεβυθούσας και της Αλεξανδρούπολης, το αέριο θα διοχετεύεται μέσω διασυνδετικών αγωγών προς τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, φτάνοντας στη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία, στο πλαίσιο του τελικού στρατηγικού στόχου των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ε.Ε.: την πλήρη ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία.

Η παράλληλη παρουσία της Exxon και της Chevron και στα θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης δείχνει το έντονο ενδιαφέρον των αμερικανικών συμφερόντων όχι μόνο σε οικονομικό, αλλά και σε γεωπολιτικό επίπεδο. Το ενδιαφέρον αυτό επισφραγίστηκε θεαματικά με την παρουσία τεσσάρων Αμερικανών υπουργών στην Ελλάδα, σε μια άτυπη «τελετή» υπογραφών που συνοδεύτηκε από πανηγυρικές δηλώσεις περί «ιστορικής συμφωνίας», επιβεβαιώνοντας ότι η Ουάσιγκτον βλέπει πλέον την Αθήνα ως πυλώνα σταθερότητας και ενεργειακής ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο.

Την τελευταία περίοδο, οι εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα επιταχύνθηκαν υπό το νέο δόγμα Τραμπ, το οποίο συνδέει την ειρήνη και τη σταθερότητα σε μια περιοχή με την ανάπτυξη επιχειρηματικών συμφωνιών. Ο πρώην πρόεδρος είχε επιχειρήσει να εφαρμόσει αυτό το δόγμα στη Ρωσία και την Ουκρανία, προσπαθώντας να τερματίσει τον πόλεμο μέσω οικονομικών δεσμών· η ίδια λογική φαίνεται να επεκτείνεται τώρα και στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου μπορεί να μην υπάρχει ανοιχτή σύγκρουση, αλλά υφίστανται χρόνιες και δυσεπίλυτες διαφορές.

Σε αυτό το πλαίσιο, η νέα πρέσβης των Ηνωμένων Πολιτειών στην Αθήνα, Κίμπερλι Γκιλφοϊλ, κατά την πρώτη επίσημη συνάντησή της με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, συνέδεσε ρητά την ενεργειακή συνεργασία με τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις ειρήνης, ασφάλειας, κυριαρχίας και ευημερίας στην περιοχή. Το μήνυμά της ήταν σαφές: η αμερικανική διπλωματία βλέπει πλέον την Ελλάδα ως βασικό κρίκο ενός συστήματος σταθερότητας που εξυπηρετεί ταυτόχρονα οικονομικά και γεωστρατηγικά συμφέροντα.

Η ενεργειακή συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ επανέρχεται στο προσκήνιο υπό την άτυπη «ομπρέλα» των Ηνωμένων Πολιτειών, μετά από μήνες αβεβαιότητας και καθυστερήσεων. Το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης των τριών χωρών είχε παγώσει το καλοκαίρι του 2024, ύστερα από την παρεμπόδιση της έρευνας του ιταλικού σκάφους Ievoli Relume από τουρκικά πλοία ανοιχτά της Κάσου και τις μετέπειτα εντάσεις μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας σχετικά με τη χρηματοδότηση. Σήμερα, ωστόσο, φαίνεται πως μια νέα εξέλιξη δρομολογείται: η εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στο έργο, αν και δεν κατονομάζεται ρητά, θεωρείται βέβαιη και μπορεί να ξεμπλοκάρει συνολικά το εγχείρημα.

Η κοινή ανακοίνωση των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και ΗΠΑ ήταν αποκαλυπτική: «Οι υπουργοί επαναβεβαίωσαν τη στήριξή τους σε ευρύτερα έργα διασυνδεσιμότητας, τόσο σε αυτά που βρίσκονται σε εξέλιξη, όσο και σε μελλοντικά, στο πλαίσιο του διαδρόμου Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης (IMEC), στην ανάπτυξη της ενέργειας και στη συνεργασία για την προστασία των ενεργειακών υποδομών». Η συγκεκριμένη αποστροφή επανέφερε στο προσκήνιο τις συζητήσεις για την ένταξη του ενεργειακού έργου Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ στο ευρύτερο σχέδιο του IMEC, το οποίο φιλοδοξεί να ενώσει οικονομικά την Ινδία με τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη.

Ο διάδρομος Ινδίας–Μέσης Ανατολής–Ευρώπης, που ανακοινώθηκε στη Σύνοδο των G20 το 2023, προβλέπει τη δημιουργία ενός δικτύου σιδηροδρόμων, λιμανιών και αγωγών ενέργειας, που θα ενώνει την Ινδία με τον Αραβικό Κόλπο και την Ευρώπη. Το έργο αυτό έχει τεράστια γεωστρατηγική σημασία για τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς λειτουργεί ως αντίβαρο στην κινεζική πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» και ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ των συμμάχων της Ουάσιγκτον, από την Ινδία μέχρι τη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Στο πλαίσιο αυτό, το Ισραήλ αποκτά κομβικό ρόλο, αποτελώντας το κρίσιμο γεωπολιτικό πέρασμα ανάμεσα στη Μέση Ανατολή και τη Δύση.

Ο υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, σε δηλώσεις του στην εφημερίδα Jerusalem Post μετά τη συνάντηση, αποκάλυψε ότι επανήλθε στο τραπέζι η ιδέα κατασκευής αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει το Ισραήλ με την Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας — ένα σχέδιο που είχε εγκαταλειφθεί στο παρελθόν λόγω κόστους και υψηλού ρίσκου, αλλά τώρα φαίνεται να αποκτά νέα δυναμική υπό την ενισχυμένη αμερικανική υποστήριξη.

Η Αθήνα βλέπει στις εξελίξεις αυτές μια ευκαιρία πολλαπλής σημασίας. Μέσω του ενεργειακού αυτού πλέγματος, η Ελλάδα επιδιώκει όχι μόνο να αναβαθμίσει τον ρόλο της στο νέο υπό διαμόρφωση ενεργειακό χάρτη της Ευρώπης, αλλά και να εξασφαλίσει ενεργό συμμετοχή στις παγκόσμιες τεκτονικές μεταβολές που διαμορφώνουν τη γεωοικονομία του 21ου αιώνα. Η στρατηγική της επιλογή είναι σαφής: να καταστεί ενεργειακός κόμβος και ταυτόχρονα πυλώνας σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, ενισχύοντας την ασφάλεια, την αυτονομία και τη γεωπολιτική της επιρροή μέσα από συμμαχίες που θα έχουν διάρκεια και θεσμικό βάθος.