Νέα ρήγματα στις διαπραγματεύσεις: Ο Ζελένσκι απορρίπτει σχέδιο αναγνώρισης της Κριμαίας – Οι ΗΠΑ αλλάζουν στάση
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν την αποχώρησή τους από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις που βρίσκονταν σε εξέλιξη σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία, προκαλώντας νέα ένταση στο ήδη εύθραυστο γεωπολιτικό τοπίο της περιοχής. Η απόφαση αυτή συνοδεύτηκε από σαφές τελεσίγραφο του Αμερικανού γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο προς τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, με επίκεντρο το κρίσιμο ζήτημα της Κριμαίας.
Σύμφωνα με τις διπλωματικές πηγές, το Ρούμπιο φέρεται να κατέστη σαφές όπως η παραμονή των Ηνωμένων Πολιτειών στις διαπραγματεύσεις εξαρτάται από την αποδοχή εκ μέρους του Κιέβου μιας «ρεαλιστικής προσέγγισης» ως προς το καθεστώς της Κριμαίας, υπονοώντας ότι ενδέχεται να απαιτηθεί η συμφωνία από την Ουκρανία να αποδεχθεί την de facto ρωσική περιοχή στην περιοχή. Η κίνηση αυτή εκλήφθηκε ως άσκηση έντονης πίεσης προς τον Ζελένσκι, ο οποίος έχει επανειλημμένα δηλώσει πως η επιστροφή της Κριμαίας είναι αδιαπραγμάτευτος στόχος για το Κίεβο.
Η αποχώρηση των ΗΠΑ έρχεται σε μια κρίσιμη φάση των διαπραγματεύσεων, στις οποίες συμμετέχουν και άλλοι διεθνείς δρώντες. Το μήνυμα της Ουάσιγκτον φαίνεται να στοχεύει σε μια επιτάχυνση των διαδικασιών αλλά και στην αναδιάταξη των όρων υπό τους οποίους η Ουκρανία θα συνεχίσει να λαμβάνει στήριξη. Οι αναφορές αυτές προκαλούν αντιδράσεις τόσο εντός της Ουκρανίας όσο και στο ευρύτερο διεθνές περιβάλλον, με τους παρατηρητές να εκφράζουν ανησυχία για ενδεχόμενο αποτροπής της ενότητας της δυτικής συμμαχίας.
Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, φέρεται να απέρριψε κάθε πρόταση που θα μπορούσε να εκληφθεί ως έμμεση αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία, επιμένοντας στην πλήρη αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Ωστόσο, η αποχώρηση των ΗΠΑ δημιουργεί νέα δεδομένα και επηρεάζει καθοριστικά τη διαπραγματευτική ισχύ του Κιέβου.
Η στάση της Ουάσιγκτον μπορεί να σηματοδοτήσει και μια αλλαγή προτεραιοτήτων στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, καθώς πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές και αυξάνονται οι πιέσεις στο εσωτερικό των ΗΠΑ για περιορισμό της εμπλοκής στο εξωτερικό. Παράλληλα, ανοίγει τη συζήτηση για το ποιος θα αναλάβει πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στην προώθηση μιας πιθανής ειρηνευτικής λύσης, με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Κίνα να παρακολουθεί στενά τις προτάσεις.
Σε κάθε περίπτωση, η αποχώρηση των ΗΠΑ από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων περιπλέκει περαιτέρω την ήδη σύνθετη εξίσωση του πολέμου και φέρνει την Ουκρανία αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις στο πεδίο της διεθνούς διπλωματίας.
Σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκονται οι διεθνείς προσπάθειες για την επίτευξη ειρηνευτικής λύσης στην Ουκρανία, μετά την απόφαση αιφνιδιών των Ηνωμένων Πολιτειών να αποσυρθούν από τις προγραμματισμένες συνομιλίες στο Λονδίνο. Η εξέλιξη αυτή φέρνει νέα δεδομένα στο τραπέζι, με την Ουάσιγκτον να στείλει ξεκάθαρο μήνυμα δυσαρέσκειας προς το Κίεβο, εξαιτίας της αδιάλλακτης στάσης του στο ζήτημα της Κριμαίας.
Η αποχώρηση των ΗΠΑ φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με την κατηγορηματική άρνηση της ουκρανικής κυβέρνησης να αναγνωρίσει, έστω και άτυπα, την Κριμαία ως ρωσικό έδαφος, κάτι που η Ουάσιγκτον πλέον αντιμετωπίζει ως εμπόδιο για τη συνέχιση ουσιαστικού διαλόγου. Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, επρόκειτο να συμμετάσχει στη συνάντηση με υψηλόβαθμους αξιωματούχους από την Ουκρανία, τη Βρετανία και την Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως ακύρωσε την παρουσία του λίγο πριν την έναρξη, επικαλούμενος επισήμως «ζητήματα προγραμματισμού». Ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Τάμι Μπρους, απέφυγε να συνδέσει ανοιχτά την ακύρωση με πολιτικές διαφωνίες, όμως οι συγκλίνουσες δείχνουν ότι η ουσία της απόφασης σχετίζεται άμεσα με τις αναφορές της Ουάσιγκτον για πιο “ρεαλιστική” στάση του Κιέβου ως προς την Κριμαία.
Το Υπουργείο Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου επιβεβαίωσε την αναβολή της συνάντησης, προσθέτοντας ότι οι επαφές θα συνεχιστούν σε τεχνικό επίπεδο, χωρίς δημόσια παρουσία και σε κλειστές διαδικασίες, κάτι που ερμηνεύεται ως υποβάθμιση του πολιτικού βάρους των διαπραγματεύσεων. Παράλληλα, από την Ινδία όπου βρίσκεται, ο Αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Τζ. Ντ. Ο Μπανς, δήλωσε ξεκάθαρα πως η αμερικανική πλευρά έχει ήδη καταθέσει συγκεκριμένη πρόταση προς τη Ρωσία και την Ουκρανία και πως πλέον ήρθε η ώρα για σαφείς αποφάσεις. «Τώρα είναι η στιγμή να πουν ‘ναι’ ή να αποχωρήσουμε από τη διαδικασία. Κάναμε ό,τι μπορούσαμε», δήλωσε χαρακτηριστικά, υπονοώντας πως η υπομονή της Ουάσιγκτον έχει εξαντληθεί.
Η στάση αυτή των Ηνωμένων Πολιτειών εκλαμβάνεται ως προσπάθεια να πιεστεί το Κίεβο να αποδεχθεί μια λύση που, αν όχι να αναγνωρίσει τη ρωσική κυριαρχία στην Κριμαία, τουλάχιστον να αποδεχθεί την παραμονή του θέματος εκτός της παρούσας διαπραγματευτικής ατζέντας. Η ουκρανική ηγεσία, ωστόσο, συνεχίζει να διαμηνύει πως δεν πρόκειται να κάνει καμία παραχώρηση που θα θίξει την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, θεωρώντας την επιστροφή της Κριμαίας αναπόσπαστο κομμάτι οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας.
Το επόμενο διάστημα γενικό, κρίσιμο, καθώς η απόσυρση των ΗΠΑ αφενός αποδυναμώνει τις διεθνείς πρωτοβουλίες, αφετέρου ανοίγει το ενδεχόμενο ανάληψης μεσολαβητικού ρόλου από άλλες δυνάμεις όπως η Κίνα ή η Ε.Ε. Η αλλαγή στάσης της Ουάσιγκτον εγείρει και ερωτήματα για τις μακροπρόθεσμες προθέσεις της όσον αφορά τη συνέχιση της στρατηγικής στήριξης προς την Ουκρανία, ιδίως καθώς πλησιάζουν οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ και η εξωτερική πολιτική επαναπροσδιορίζεται με γνώμονα εσωτερικές πιέσεις.
Την εκπροσώπηση των Ηνωμένων Πολιτειών στις ειρηνευτικές συνομιλίες που πραγματοποιούνται στο Λονδίνο ανέλαβε τελικά ο Κιθ Κέλογκ, ειδικός απεσταλμένος του Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία. Η αμερικανική παρουσία στις διαπραγματεύσεις συνεχίζεται μεν, αλλά σε τελείως διαφορετικό ύφος, καθώς η συμμετοχή Κέλογκ αντικατοπτρίζει την αλλαγή γραμμής που προωθεί η νέα πολιτική ηγεσία στην Ουάσιγκτον. Οι συνομιλίες αυτές αποτελούν συνέχεια εκείνων που διεξήχθησαν πρόσφατα στο Παρίσι, όπου οι ΗΠΑ παρουσίασαν προσχέδιο ειρηνευτικής συμφωνίας με σημεία που φέρνουν τα πάνω-κάτω σε ό,τι μέχρι τώρα θεωρεί αδιαπραγμάτευτο.
Σύμφωνα με αποκαλύψεις του CNN, το σχέδιο περιλαμβάνει την κατάληψη του πυρός κατά μήκος των υφιστάμενων γραμμών του μετώπου, αλλά και – το πλέον αμφιλεγόμενο σημείο – αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία. Εάν υιοθετηθεί, αυτό το πλαίσιο θα σήμαινε θεμελιώδη ανατροπή της αμερικανικής πολιτικής που, από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 μέχρι σήμερα, υποστήριζε τη μη αναγνώριση της ρωσικής ενέργειας και τη διατήρηση των κυρώσεων κατά της Μόσχας.
Η αντίδραση από την πλευρά της Ουκρανίας ήταν άμεση και κατηγορηματική. Ο Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε με αυστηρό τόνο ότι η Ουκρανία δεν πρόκειται ποτέ να αποδεχθεί νομικά την απώλεια της Κριμαίας. «Δεν υπάρχει κανένα περιθώριο για τέτοια συζήτηση. Η αναγνώριση της κατοχής είναι αντισυνταγματική και ενάντια στην εθνική μας κυριαρχία», ξεκαθάρισε, βάζοντας φρένο σε ενδεχόμενο παραχώρησης που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως ντε φάκτο αναγνώριση της ρωσικής παρουσίας στη χερσόνησο.
Την ίδια ώρα, το πεδίο των μαχών συνεχίζει να φλέγεται. Η προσωρινή πασχαλινή εκεχειρία αποδείχθηκε εύθραυστη, με τις εχθροπραξίες να αναζωπυρωθούν. Την Τετάρτη, εννέα άμαχοι σκοτώθηκαν και περισσότεροι από τριάντα τραυματίστηκαν σε ρωσική επίθεση με drone κατά λεωφορείου κοντά στη Μαρχανέτς, στην επαρχία Δνιπροπετρόφσκ, υπενθυμίζοντας πως ο πόλεμος δεν έχει ακόμη δραματικές συνέπειες για τον άμαχο πληθυσμό.
Παρά τις διαφωνίες, η Ουάσιγκτον συνεχίζει να πιέζει για πρόοδο, με την πολιτική ηγεσία του Τραμπ να επιχειρεί να φέρει τις πλευρές στο τραπέζι, έστω και με σκληρούς όρους. Ο ίδιος ο Τραμπ έχει ήδη προειδοποιήσει πως οι ΗΠΑ δεν σκοπεύουν να παραμείνουν επ’ αόριστον στη διαπραγματευτική διαδικασία, εάν δεν υπάρχει πραγματική διάθεση για συμβιβασμό. «Δεν θα μείνουμε σε αυτή τη διαδικασία για πάντα, αν δεν υπάρχει θέληση για ειρήνη», φέρεται να δήλωσε σε στενούς συνεργάτες του, σε μια προσπάθεια να μεταφέρει την πίεση προς το Κίεβο αλλά και τη Μόσχα.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Στιβ Γουίτκοφ, ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή, πρόκειται να μεταφερθεί σύντομα στη Μόσχα για επαφές με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Στόχος του είναι να κρατήσει ανοιχτό τον διάυλο επικοινωνίας, παρά τις επιπλοκές, και να διερευνήσει πιθανότητες ουσιαστικής επανέναρξης του διαλόγου.
Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η προοπτική ειρήνης μοιάζει μακρινή. Οι στρατιωτικές εντάσεις παραμένουν υψηλές, οι διπλωματικοί δίαυλοι εμφανίζουν ρωγμές και οι θέσεις των δύο πλευρών στο ζήτημα της Κριμαίας παραμένουν αγεφύρωτες. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, το ενδεχόμενο μιας βιώσιμης συμφωνίας φαντάζει, προς το παρόν, περισσότερο ως στόχος μακρινός παρά ως ρεαλιστικό ενδεχόμενο.
