Μια αμφιλεγόμενη τροπολογία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία κατατέθηκε αργά το βράδυ της Τρίτης, αλλάζει τα δεδομένα σχετικά με την απαγόρευση συμμετοχής συζύγων πολιτικών προσώπων σε αλλοδαπές εταιρείες. Η τροπολογία, η οποία κατατέθηκε χωρίς προηγούμενη δημόσια συζήτηση, ήρθε να τροποποιήσει τον νόμο που είχε επιβάλει πλήρη απαγόρευση στις συμμετοχές των συζύγων πολιτικών σε τέτοιες εταιρείες, μια κίνηση που είχε σκοπό να περιορίσει τη σύνδεση πολιτικών προσώπων με φορολογικούς παραδείσους και να ενισχύσει τη διαφάνεια.
Αν και αρχικά η απαγόρευση συμμετοχής των συζύγων πολιτικών σε αλλοδαπές εταιρείες είχε επιβληθεί με στόχο την αποτροπή της φορολογικής αποφυγής και της χρηματοδότησης από παράνομες πηγές, η τροπολογία που κατατέθηκε τώρα προσπαθεί να περιορίσει τα υπερβολικά αυστηρά μέτρα, χωρίς ωστόσο να προσφέρει επαρκείς εγγυήσεις για τη διαφάνεια. Στην ουσία, επιτρέπει στους πολιτικούς και τους συγγενείς τους να διατηρούν εταιρείες σε φορολογικούς παραδείσους μέσω των συζύγων τους, χωρίς να τίθεται κάποιος σαφής περιορισμός για τη σύνδεση αυτών των εταιρειών με άλλες offshore εταιρείες.
Πιο συγκεκριμένα, η τροπολογία επιτρέπει σε πολιτικούς, μέσω των συζύγων τους, να αποκτούν εταιρείες οι οποίες μπορούν να συνδέονται με offshore εταιρείες και να αποκρύπτουν περιουσιακά στοιχεία, χωρίς να παραβιάζουν τη νομοθεσία. Το ζητούμενο εδώ είναι ότι μέσω αυτής της «πίσω πόρτας», πολιτικοί μπορούν να έχουν πλήρη έλεγχο σε offshore εταιρείες που είναι εξαιρετικά δύσκολο να ελεγχθούν από τις αρχές, δημιουργώντας έτσι ευνοϊκές συνθήκες για την απόκρυψη μαύρου χρήματος και την φοροδιαφυγή.
Ανοιχτά κενά στον έλεγχο και την διαφάνεια
Η τροπολογία δεν περιλαμβάνει επαρκείς διατάξεις για την υποχρέωση των εταιρειών να δημοσιοποιούν το περιουσιολόγιό τους ή να αναφέρουν τη σύνδεσή τους με offshore εταιρείες. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργείται ένα νομοθετικό κενό που επιτρέπει σε οποιονδήποτε επιθυμεί να αποκρύψει περιουσιακά στοιχεία μέσω τρίτων (όπως είναι οι σύζυγοι πολιτικών) να το πράξει με απόλυτη νομιμότητα. Αυτή η κατάσταση αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο της απόκρυψης χρημάτων σε εξωχώριες εταιρείες χωρίς να υπάρχει αποτελεσματικός μηχανισμός εποπτείας και διαφάνειας.
Εάν η τροπολογία περάσει, το πιθανότερο είναι ότι πολιτικοί που κατέχουν offshore εταιρείες θα μπορούν να τις «κρύβουν» μέσω των συζύγων τους και άλλων συγγενικών προσώπων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μία κατάσταση όπου, για παράδειγμα, η σύζυγος ενός υπουργού ή βουλευτή θα κατέχει μια εταιρεία στη Γαλλία ή την Ελβετία, η οποία με τη σειρά της θα συνδέεται με μια offshore εταιρεία σε φορολογικό παράδεισο. Και όλα αυτά θα θεωρούνται απόλυτα νόμιμα, παρά το γεγονός ότι ενδέχεται να κρύβονται χρήματα που προέρχονται από παράνομες ή αδιαφανείς πηγές.
Η πρακτική αυτή παραπέμπει σε μια κατάσταση όπου, με τη χρήση εταιρειών-βιτρινών, μπορεί να καλυφθεί η πραγματική προέλευση των χρημάτων και η σύνδεση αυτών με πολιτικά πρόσωπα, δημιουργώντας συνθήκες αδιαφάνειας και ανασφάλειας.
Η δικαιολογία της “εξορθολογισμένης” ρύθμισης
Το Υπουργείο Δικαιοσύνης υποστηρίζει ότι στόχος της τροπολογίας είναι να εξασφαλιστεί μια «δίκαιη ισορροπία» ανάμεσα στην προστασία της επιχειρηματικής δραστηριότητας των συγγενών πολιτικών προσώπων και την αποφυγή υπερβολικών περιορισμών. Μάλιστα, η Υπουργική Διακοίνωση αναφέρει ότι η νομοθεσία αποσκοπεί στην «εξασφάλιση της οικονομικής ελευθερίας», όπως αυτή προστατεύεται από το Σύνταγμα και το ενωσιακό δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, η τροπολογία αυτή φαίνεται να ανοίγει τη «χαραμάδα» για τη νομιμοποίηση της κατοχής και της λειτουργίας offshore εταιρειών, χωρίς να υπάρχει κάποιος ουσιαστικός μηχανισμός ελέγχου.
Η βασική κριτική της τροπολογίας αφορά την έλλειψη αυστηρών μέτρων ελέγχου και τη δυνατότητα των πολιτικών να αποκρύπτουν την πραγματική τους περιουσία μέσω υπόγειων διαδρομών. Αν και το Υπουργείο Δικαιοσύνης επιμένει ότι η ρύθμιση είναι απαραίτητη για την αναγκαία ισορροπία μεταξύ περιορισμού και ελευθερίας, η έλλειψη διαφάνειας και περιορισμών στη σύνδεση των εταιρειών με offshore νομικά πρόσωπα ενδέχεται να οδηγήσει σε καταχρήσεις και αθέμιτες πρακτικές.
Αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη για αυστηρότερη νομοθεσία και μηχανισμούς που θα επιτρέπουν τη συνεχιζόμενη παρακολούθηση της δραστηριότητας αυτών των εταιρειών, ώστε να αποφεύγονται φαινόμενα φορολογικής αποφυγής και διαφθοράς.
