Η Ελλάδα στον «κόσμο» της ψηφιακής αυταπάτης: Ο υπερυπολογιστής «Pharos» ως καπνογόνο εντυπωσιασμού

Στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, ο Πρωθυπουργός παρουσίασε με ενθουσιασμό την εγκατάσταση του υπερυπολογιστή Pharos στο Λαύριο, θέλοντας να δώσει την εικόνα μιας χώρας που μπαίνει στην πρώτη γραμμή της Τεχνητής Νοημοσύνης. Η αφήγηση αυτή προβάλλει την Ελλάδα ως τεχνολογικό πρωταγωνιστή, αξιοποιώντας ευρωπαϊκά κονδύλια και συμμετέχοντας σε διεθνείς συνεργασίες υψηλού επιπέδου.

Ωστόσο, η πραγματικότητα δεν είναι τόσο φωτεινή και απλή όσο η κυβερνητική επικοινωνία επιχειρεί να την παρουσιάσει. Η χώρα μας, με σοβαρά προβλήματα θεσμικής οργάνωσης και διαφάνειας, κινδυνεύει να παγιδευτεί σε μια κατάσταση αβεβαιότητας και εξάρτησης από ξένα συμφέροντα και μεγάλες εταιρείες.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη αναγνωρίζεται διεθνώς και κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως τεχνολογία με υψηλό βαθμό κινδύνου. Γι’ αυτό και το 2024 τέθηκε σε εφαρμογή το AI Act, ο πρώτος ολοκληρωμένος κανονισμός που επιβάλλει αυστηρούς κανόνες διαφάνειας, λογοδοσίας και προστασίας θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Επιπλέον, ήδη από το 2019, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε τις Κατευθυντήριες Γραμμές για μια Αξιόπιστη Τεχνητή Νοημοσύνη, θέτοντας στο επίκεντρο την ανάγκη για δικαιοσύνη, ανθρώπινη εποπτεία και σεβασμό της ιδιωτικότητας. Αυτές οι δεσμεύσεις απαιτούν ισχυρά θεσμικά πλαίσια και διαρκή έλεγχο.

Παρότι το Pharos παρουσιάζεται ως το μεγάλο τεχνολογικό βήμα για τη χώρα, οι δημόσιες ανακοινώσεις της κυβέρνησης αφήνουν πολλά βασικά ερωτήματα αναπάντητα. Ποιος ακριβώς θα έχει τον έλεγχο αυτού του υπερυπολογιστή; Θα είναι ανοιχτός στην ερευνητική κοινότητα και τα δημόσια πανεπιστήμια, ή θα παραμείνει κλειστός και ελεγχόμενος από λίγους;

Ποια θα είναι τα κριτήρια πρόσβασης και σε ποιους θα δοθεί; Και κυρίως, πώς θα προστατευτούν τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα των πολιτών από κακόβουλη χρήση ή εκμετάλλευση; Αυτά τα κρίσιμα ζητήματα, που αφορούν την ίδια τη δημοκρατική διακυβέρνηση και τα θεμελιώδη δικαιώματα, παραμένουν στην αφάνεια.

Η κυβέρνηση προωθεί παράλληλα μέτρα όπως ο Προσωπικός Αριθμός, ο οποίος συγκεντρώνει τεράστιο όγκο προσωπικών δεδομένων, και το ψηφιακό ευρώ, που ουσιαστικά σηματοδοτεί την σταδιακή κατάργηση των μετρητών. Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι αυτή μιας δυστοπικής κοινωνίας, όπου η παρακολούθηση και ο έλεγχος εντείνονται χωρίς ουσιαστική διαβούλευση ή έγκριση των πολιτών. Αυτές οι εξελίξεις δεν είναι αποτέλεσμα δημοκρατικού διαλόγου, αλλά επιβολής από πάνω προς τα κάτω.

Η ΝΙΚΗ δεν αρνείται την τεχνολογική πρόοδο· αντιθέτως, υπογραμμίζει την ανάγκη να προχωρήσουμε με όρους διαφάνειας, θεσμικών εγγυήσεων και συμμετοχής της κοινωνίας. Η αδιαφάνεια και η έλλειψη σαφών θεσμικών πλαισίων για το Pharos και τις νέες τεχνολογίες δεν αποτελούν προοδευτική πολιτική, αλλά επικίνδυνη παράδοση της χώρας σε πειράματα που εκθέτουν τον ελληνικό λαό σε κινδύνους.

Χωρίς ρυθμιστικούς μηχανισμούς, χωρίς ανεξάρτητους ελεγκτές και χωρίς προστασία των πολιτών, η χώρα κινδυνεύει να μετατραπεί σε πεδίο πειραματισμού ξένων συμφερόντων.

Η επένδυση στον Pharos μπορεί να αποτελεί τεχνολογική υποδομή υψηλού επιπέδου, όμως η πρόοδος δεν είναι μόνο τεχνολογία ή οικονομικοί πόροι. Η πραγματική πρόοδος απαιτεί θεσμική ωριμότητα, διαφάνεια, λογοδοσία και εγγυήσεις ότι η τεχνολογία θα υπηρετεί την κοινωνία και όχι μικροπολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα.

Χωρίς αυτά, η κυβέρνηση απλώς δημιουργεί μια ψευδή εικόνα «πρωτοπορίας» που κρύβει κάτω από το χαλί τους πραγματικούς κινδύνους για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα των πολιτών.

Η Ελλάδα έχει το επιστημονικό δυναμικό και τα εργαλεία για να ηγηθεί σε μια δίκαιη, διαφανή και υπεύθυνη ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, όμως αυτό προϋποθέτει θεσμικές αλλαγές και διαρκή κοινωνικό διάλογο.

Μέχρι τότε, ο Pharos κινδυνεύει να παραμείνει ένας πανάκριβος αστερίσκος στο ψηφιακό τοπίο της χώρας, σύμβολο όχι της ανεξαρτησίας αλλά της εξάρτησης και της αβεβαιότητας.