Ορατός ο κίνδυνος ταπείνωσης για την Ευρώπη στον 21ο αιώνα
Σε μια κρίσιμη συγκυρία που αναδεικνύει την αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διατηρήσει τον ρόλο της ως παγκόσμια δύναμη, η ανάλυση του Politico καταγράφει τον κίνδυνο γεωπολιτικής υποβάθμισης της Γηραιάς Ηπείρου, με αναφορές ακόμη και σε ιστορικούς παραλληλισμούς με την Κίνα του 19ου αιώνα και τη δυναστεία των Τσινγκ – μια αυτοκρατορία που σύρθηκε σε ταπεινωτικές συμφωνίες λόγω τεχνολογικής και στρατιωτικής υστέρησης.
Το ταξίδι της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη Σκωτία τον Ιούλιο και η συνάντησή της με τον Ντόναλντ Τραμπ, με στόχο την αποτροπή ενός εμπορικού πολέμου, είχε ως κατάληξη την αποδοχή δασμών 15% σε μεγάλο μέρος των ευρωπαϊκών εξαγωγών. Η συμφωνία αυτή, που χαρακτηρίστηκε από αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ως άνιση, προκάλεσε έντονες ανησυχίες για το αν η ΕΕ έχει πλέον απολέσει την ισχύ που θεωρούσε ότι διέθετε στο παγκόσμιο εμπορικό σκηνικό.
Ursula von der Leyen’s dash to Donald Trump’s golf resort in Scotland last month to seal an unbalanced trade deal has raised fears among politicians and analysts that Europe has lost the leverage that it once thought it had as a leading global trade power. https://t.co/HPljZblzkc
Λίγες ημέρες μετά, η Ουάσιγκτον έστειλε νέο μήνυμα: κάθε προσπάθεια της Ευρώπης να ρυθμίσει την ισχύ των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών μπορεί να έχει αντίποινα, με απειλές ακόμη και για αναστολή εξαγωγών στρατηγικής σημασίας μικροτσίπ προς την ΕΕ. Οι δηλώσεις Τραμπ ακύρωσαν την αρχική αίσθηση «διπλωματικής επιτυχίας», επιβεβαιώνοντας ότι η ΕΕ βρίσκεται σε ιδιαίτερα ευάλωτη θέση απέναντι στην αμερικανική υπεροχή.
Η ΕΕ, σύμφωνα με το Politico, παραμένει παγιδευμένη σε δύο βασικές εξαρτήσεις: από τις ΗΠΑ στον τομέα της ασφάλειας, όσο η ρωσική απειλή παραμένει ενεργή, και από την τεχνολογική κυριαρχία της Ουάσιγκτον σε πεδία όπως οι ημιαγωγοί, η τεχνητή νοημοσύνη και τα λογισμικά αιχμής. Πρόκειται για δομικές αδυναμίες που εδραιώθηκαν μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, όταν τα κράτη μέλη περιόρισαν τις αμυντικές δαπάνες και δεν προχώρησαν στη δημιουργία ενιαίας κεφαλαιαγοράς ή βαθύτερης ψηφιακής ενοποίησης.
Η Σαμπίνε Βεγιάν, γενική διευθύντρια εμπορίου της Κομισιόν, παραδέχτηκε με ειλικρίνεια ότι η Ευρώπη «αγνόησε το καμπανάκι» που χτύπησε κατά την πρώτη θητεία Τραμπ, παραμένοντας θεσμικά αδρανής ακόμη και όταν οι ανταγωνιστές της επένδυαν μαζικά σε στρατηγικούς τομείς. Η νέα εμπορική συμφωνία, την οποία η Ουάσιγκτον προβάλλει ως «σύστημα Τέρνμπερι» – από το σκωτσέζικο γήπεδο γκολφ όπου επετεύχθη –, επιβεβαιώνει τη μετατόπιση του κέντρου λήψης αποφάσεων μακριά από τις Βρυξέλλες.
Οι διαπραγματεύσεις για το χάλυβα και το αλουμίνιο, όπως και οι εκκρεμότητες στις κλαδικές εξαιρέσεις, ενδέχεται να πυροδοτήσουν νέα ρήγματα, οδηγώντας σε αναβολές και σε άλλες κρίσιμες εμπορικές συνομιλίες, όπως επισημαίνουν οι αναλυτές του Bruegel. Το μήνυμα είναι σαφές: η Ευρώπη χάνει το έδαφος που κάποτε θεωρούσε δεδομένο.
Η ανάλυση καταλήγει σε μια σειρά από στρατηγικές επιταγές: η ΕΕ πρέπει επειγόντως να αναπτύξει κοινές αμυντικές δυνατότητες και να μειώσει την εξάρτησή της από το ΝΑΤΟ, να ενισχύσει τις επενδύσεις σε τεχνητή νοημοσύνη, κβαντικούς υπολογιστές, πράσινες τεχνολογίες και κρίσιμες υποδομές ημιαγωγών, καθιστώντας τα ζητήματα αυτά κορυφαία πολιτική προτεραιότητα. Παράλληλα, οφείλει να αξιοποιήσει πλήρως τη δυναμική της ενιαίας αγοράς και να επιταχύνει την υπογραφή νέων εμπορικών συμφωνιών με χώρες όπως η Ινδία και οι εταίροι του Mercosur.
Η Ευρώπη βρίσκεται πλέον μπροστά σε ένα ιστορικό δίλημμα: ή θα συνεχίσει να πορεύεται αντιδραστικά, εγκλωβισμένη στον ρόλο του ρυθμιστή χωρίς στρατηγική ισχύ, ή θα τολμήσει να μετατραπεί σε αυτόνομο γεωπολιτικό ον με όραμα και επιρροή.
