Όταν ο «ωμός ρεαλισμός» γίνεται ακαδημαϊκός τίτλος
Χθες ανακοινώθηκε μια είδηση που φωτίζει, με τον τρόπο της, την κατεύθυνση που φαίνεται να ακολουθεί το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα. Η Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών και Βιώσιμου Σχεδιασμού του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου γνωστοποίησε ότι θα αναγορεύσει σε επίτιμο διδάκτορα τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο Γιάννη Οικονομίδη, σε εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στις 31 Ιανουαρίου 2026 στο Αμφιθέατρο του ΕΑΠ στην Πάτρα.
Ο Γιάννης Οικονομίδης είναι γνωστός από ταινίες όπως το «Σπιρτόκουτο», «Η ψυχή στο στόμα», «Το μικρό ψάρι» και ο «Μαχαιροβγάλτης». Όσοι έχουν παρακολουθήσει έστω και μία από αυτές δύσκολα αγνοούν το έντονο και εκτεταμένο υβρεολόγιο, που διατρέχει σχεδόν κάθε σκηνή και κάθε διάλογο. Η συστηματική χρήση βωμολοχιών αποτελεί βασικό γνώρισμα της κινηματογραφικής του γραφής και συχνά αιφνιδιάζει θεατές που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με το έργο του.
Ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει τοποθετηθεί δημόσια για το ζήτημα. Σε συνέντευξή του στην εκπομπή «Στούντιο 4» της κρατικής τηλεόρασης, υποστήριξε ότι αυτό που πολλοί αποκαλούν «μπινελίκι» ο ίδιος το αντιλαμβάνεται ως «σκληρή γλώσσα». Τόνισε ότι δεν λειτουργεί με λογική υπερβολής, αλλά με κριτήριο την πιστότητα στην αναπαράσταση του πραγματικού κόσμου, θεωρώντας πως κάθε σκηνή απαιτεί τη γλώσσα που της αναλογεί.
Η άποψη αυτή, ωστόσο, εγείρει εύλογες αντιρρήσεις. Η διαρκής και σχεδόν καθολική παρουσία συγκεκριμένων χυδαίων εκφράσεων στους διαλόγους πρωταγωνιστών, δευτεραγωνιστών και κομπάρσων δύσκολα μπορεί να εκληφθεί ως ρεαλιστική αποτύπωση της καθημερινότητας. Η κοινωνική ζωή εξελίσσεται σε γειτονιές, αγορές, χώρους εργασίας, καφετέριες, γήπεδα και σταθμούς μεταφοράς, χωρίς να χαρακτηρίζεται από μια τέτοια γλωσσική μονοκαλλιέργεια. Η πραγματικότητα, όσο σκληρή κι αν είναι, δεν μιλά παντού με τον ίδιο τρόπο.
Κάπου σφάλλει ο κ. Οικονομίδης. Το να υπάρχουν οι λέξεις μαλ@κ@ς, πούσ#ης, @ρχίδι, πουτ@ν@ και άλλες παρόμοιες σε κάθε διάλογο των πρωταγωνιστών και στις ατάκες των δευτεραγωνιστών και των κομπάρσων δεν είναι πιστή αναπαράσταση του πραγματικού κόσμου. Όλοι γυρνάμε δώθε κείθε σε πόλεις και χωριά. Πάμε σε λαϊκές αγορές, συνεργεία, καφετέριες, γήπεδα, σταθμούς τρένων, οπουδήποτε κινείται ο κόσμος. Ε, τόσο «μπινελίκι» σαν αυτό που δεσπόζει στις ταινίες του Οικονομίδη δεν υπάρχει στην πλάση.
Μάλλον πρόκειται για πιστή αναπαράσταση του κόσμου, τον οποίο έχει κατά νου ο σκηνοθέτης. Και καθώς φαίνεται, αυτός ο κόσμος αρέσει στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, που θα αναγορεύσει σε επίτιμο διδάκτορα τον κ. Οικονομίδη…
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ίδιο το δελτίο Τύπου του ΕΑΠ. Σε αυτό επισημαίνεται ότι η εκδήλωση θα δώσει την ευκαιρία στην ακαδημαϊκή κοινότητα και στην τοπική κοινωνία να έρθουν σε επαφή με ένα έργο που χαρακτηρίζεται από «ωμό ρεαλισμό», από την αποτύπωση της σύγχρονης ελληνικής μικροαστικής κοινωνίας μέσω του δράματος και της υποδόριας σάτιρας, καθώς και από τη θεματική της συναισθηματικής και σωματικής βίας που διαπερνά πολλές εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής. Στην ίδια παρουσίαση, το έργο του σκηνοθέτη τοποθετείται και υπό το πρίσμα ενός «ουσιαστικού ανθρωπισμού», ολοκληρώνοντας έτσι το πλαίσιο μέσα στο οποίο το πανεπιστήμιο επιλέγει να αποδώσει την τιμητική διάκριση.
