Την ώρα που η ευρώπη στρέφεται συστηματικά στις βιώσιμες μετακινήσεις και ενισχύει τις σιδηροδρομικές μεταφορές, η Ελληνική Κυβέρνηση, ενώ διακηρύσσει ότι προωθεί ένα ολιστικό σχέδιο για τις ελληνικές ράγες, εξετάζει παράλληλα τη μετατροπή μεγάλου τμήματος του μετρικού δικτύου της Πελοποννήσου σε ποδηλατόδρομο και πεζόδρομο συνολικού μήκους που προσεγγίζει τα τριακόσια χιλιόμετρα. Παρότι οι αρμόδιοι φορείς διαβεβαιώνουν ότι η όποια παρέμβαση θα γίνει με διατήρηση της σιδηροδρομικής υποδομής, η ανάρτηση από το τεχνικό επιμελητήριο ελλάδας για λογαριασμό του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας διπλής προκήρυξης προμελετών και τευχών δημοπράτησης για διαμόρφωση ποδηλατικής διαδρομής από τα Μέγαρα έως την Καλαμάτα, χωρίς προηγούμενη διαβούλευση με τις τοπικές κοινωνίες, προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις στους φορείς και στον σιδηροδρομικό κόσμο.
Στο επίκεντρο βρίσκεται το τμήμα Κόρινθος–Τρίπολη–Καλαμάτα, το οποίο δεν έχει χαρακτηριστεί καταργημένο αλλά βρίσκεται σε προσωρινή αναστολή λειτουργίας από το 2011 για δημοσιονομικούς λόγους, με ανοιχτή πάντως την προοπτική επαναχρησιμοποίησής του. Επιπλέον έχουν δαπανηθεί στο δίκτυο άδδεκες εκατομμύρια ευρώ από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, με τον κίνδυνο εκμηδένισης αυτών των επενδύσεων σε περίπτωση μη αναστρέψιμων παρεμβάσεων και με την πιθανότητα ευρωπαϊκών επιπτώσεων εφόσον τεθεί ζήτημα ασυμβατότητας με χρηματοδοτικά πλαίσια. Στο πολιτικό επίπεδο ο Bουλευτής Mεσσηνίας της Nέας Δημοκρατίας Περικλής Μαντάς κατέθεσε ερώτηση προς τα συναρμόδια υπουργεία, καταγγέλλοντας έλλειψη διαφάνειας και απουσία συμμετοχής των τοπικών φορέων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και υποστηρίζοντας ότι η μετατροπή της γραμμής σε ποδηλατικό άξονα συνιστά de facto απαξίωση και ακύρωση επενδύσεων χωρίς τεκμηριωμένα κοινωνικά ή περιβαλλοντικά οφέλη.
Την ίδια ώρα η επίσημη τεκμηρίωση αναγνωρίζει ότι στα χρόνια της αδράνειας το δίκτυο εγκαταλείφθηκε, υπέστη συνεχιζόμενη φθορά και λειτουργεί ως σημείο απόθεσης μπαζών και απορριμμάτων, παράγοντας που περιγράφεται ως υποβάθμιση του αστικού και αγροτικού περιβάλλοντος. Παρά ταύτα η διακήρυξη του τεε σημειώνει ρητά ότι το μετρικό σιδηροδρομικό δίκτυο πελοποννήσου παραμένει ενεργό σε προσωρινή αναστολή, περιλαμβανομένων των τμημάτων Μέγαρα–Κόρινθος, Κιάτο–Διακοπτό και Αίγιο–Ρίο, έστω κι αν μικρά αποσπασματικά τμήματα έχουν αποξηλωθεί ή καταστραφεί από σύγχρονα έργα υποδομής διακόπτοντας τη συνέχεια του παλαιού άξονα. Στο σκεπτικό των προκηρύξεων αναφέρεται ότι η γραμμική αυτή ζώνη θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κοινόχρηστος υπαίθριος θύλακας με ποικίλες δραστηριότητες για την εκτόνωση των κατοίκων και τη σύνδεση των περιοχών που τέμνει, αξιοποιώντας καλές ευρωπαϊκές πρακτικές, ποδηλατοδρεζίνες και διαδρομές του δικτύου eurovelo, υπό την προϋπόθεση σύμφωνης γνώμης ΟΣΕ και Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών.
Πηγές του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας διευκρινίζουν ότι πρόκειται για προμελέτες που δεν προβλέπουν αποξήλωση γραμμών και δεν ανατρέπουν τον προγραμματισμό πιθανής επιστροφής του τρένου, επισημαίνοντας πως θα διερευνηθούν τεχνικές λύσεις, ζητήματα ασφάλειας, συνέργειες και πραγματικά κόστη πριν ληφθούν αποφάσεις, ενώ οι ίδιες πηγές υπενθυμίζουν ότι η διαδικασία πιστώσεων και προγραμματικής συμφωνίας είχε εκκινήσει ήδη από το 2023. Από την πλευρά του Υπουργείου Μεταφορών σημειώνεται ότι η προμελέτη θα παραδοθεί στον ΟΣΕ, αφορά ενδεχόμενη δημιουργία ποδηλατόδρομου χωρίς ξήλωμα σιδηροτροχιάς και θα εξετάσει εναλλακτικές διατάξεις, ενώ το κόστος των προμελετών ανέρχεται σε τρία κόμμα πέντε εκατομμύρια ευρώ, χρηματοδοτείται από το πράσινο ταμείο και περιλαμβάνει φπα και απρόβλεπτα δεκαπέντε τοις εκατό, με την εκτίμηση ότι θα κατατεθούν προσφορές με εκπτώσεις.
Το αντικείμενο των δύο προμελετών περιγράφεται αναλυτικά, με την πρώτη να αφορά τη διαμόρφωση ποδηλατικής διαδρομής Μέγαρα–Κόρινθος συνολικού μήκους σαράντα τεσσάρων χιλιομέτρων και στόχο μελέτης εκατόν πέντε χιλιάδων εξακοσίων τετραγωνικών μέτρων μελλοντικού ποδηλατόδρομου πλάτους δύο κόμμα τεσσάρων μέτρων και ογδόντα πέντε χιλιάδων πεντακοσίων εβδομήντα δύο κόμμα μηδέν εννέα έξι τετραγωνικών μέτρων πεζόδρομου, ενώ η δεύτερη αφορά τη διαδρομή Κόρινθος–Καλαμάτα μήκους διακοσίων σαράντα τεσσάρων χιλιομέτρων με μελλοντικό ποδηλατόδρομο εξακοσίων δέκα χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων και πεζόδρομο τριακοσίων ενενήντα εννέα χιλιάδων ογδόντα επτά κόμμα επτακόσια δεκαπέντε τετραγωνικών μέτρων.
Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις στοχεύουν στη δημιουργία δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, στην ενσωμάτωση υφιστάμενης εξυπηρέτησης οχημάτων στις αναπλάσεις, στη διαμόρφωση ζωνών φύτευσης και σημείων στάσης, στη βελτίωση υφιστάμενων οδικών υποδομών για αρμονική ένταξη στη ζώνη της γραμμής με κάθετες συνδέσεις, στη δημιουργία διαβάσεων για απρόσκοπτη προσπέλαση και συνένωση οικισμών, καθώς και στην προσθήκη καθιστικών και περιπτέρων αναψυχής για να αποκτήσει ζωή όλο το μήκος της διαδρομής, με το συνοδευτικό κείμενο να μιλά για αναζωογόνηση της σιδηροδρομικής γραμμής και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου μέσω δημόσιου χώρου που ενώνει κοινότητες. Η αιφνιδιαστική προοπτική ενεργοποίησε σφοδρές αντιδράσεις, με τον σύλλογο φίλων του σιδηροδρόμου να προειδοποιεί ότι ο άξονας κορίνθου–άργους ή ναυπλίου–τρίπολης–καλαμάτας ανήκει στην εθνική σιδηροδρομική υποδομή, χαρακτηρίζεται ενεργό δίκτυο σε προσωρινή αναστολή στη δήλωση δικτύου οσε 2024–25, εντάσσεται στο αναλυτικό δίκτυο των διευρωπαϊκών σιδηροδρομικών δικτύων και στο εθνικό χωροταξικό σχέδιο ως προαστιακός–περιφερειακός άξονας, ενώ η αναβάθμιση και επαναλειτουργία του τμήματος Kόρινθος–;Aργος–Nαύπλιο περιλαμβάνεται στο εγκεκριμένο εθνικό στρατηγικό σχέδιο μεταφορών και τεκμηριώθηκε με μελέτη σκοπιμότητας το 2022 για λογαριασμό του ΟΣΕ.
Υπενθυμίζεται επίσης ότι την περίοδο 2004–2009 επενδύθηκαν μέσω ΠΕΠ Πελοποννήσου περίπου ογδόντα εκατομμύρια ευρώ για ριζική ανακαίνιση επιδομής με βαριά στοιχεία και πρόβλεψη ταχυτήτων έως εκατόν είκοσι χιλιόμετρα την ώρα προς επαναλειτουργία, ενώ η περαιτέρω αναβάθμιση του άξονα κορίνθου–τρίπολης–καλαμάτας είχε ενταχθεί στον επιχειρησιακό σχεδιασμό 2024–2044 της προηγούμενης ηγεσίας του υπουργείου μεταφορών για την ανάπτυξη των ελληνικών σιδηροδρόμων. Παράλληλα η τοπική αυτοδιοίκηση αργολίδας, αρκαδίας και μεσσηνίας έχει ζητήσει την ανάταξη και επαναλειτουργία στα τμήματα Κόρινθος–Άργος–Ναύπλιο, Καλαμάτα–Μελιγαλάς–Διαβολίτσι ή Κυπαρισσία και Καλαμάτα–Μεσσήνη ως προαστιακού δικτύου, ο Δήμος Μεγαλόπολης έχει προτείνει τουριστική αξιοποίηση της γραμμής, ενώ οι υφιστάμενοι σιδηροδρομικοί πάροχοι Hellenic Train και Levante Trains έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για εκμετάλλευση τμημάτων της, με τον σύλλογο να επισημαίνει ότι κατά μήκος του άξονα υφίστανται σταθμοί ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής αξίας που από το 1986 έχουν κηρυχθεί νεότερα διατηρητέα μνημεία εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και να προειδοποιεί ότι μια μη αναστρέψιμη αλλαγή χρήσης θα εγείρει ευθύνες ενώπιον των ελληνικών και ευρωπαϊκών δικαστικών αρχών.
