Πώς οι ανεμογεννήτριες καταστρέφουν ανεπανόρθωτα τη φύση

Οι ανεμογεννήτριες και οι γεννήτριες σύγχρονων ενεργειακών υποδομών βασίζονται σε πανίσχυρους μόνιμους μαγνήτες, με τους μαγνήτες νεοδυμίου να κυριαρχούν στην τεχνολογία αιχμής των ανανεώσιμων πηγών. Κατασκευασμένοι από νεοδύμιο, σίδηρο και βόριο, αυτοί οι μαγνήτες θεωρούνται οι ισχυρότεροι εμπορικά διαθέσιμοι μόνιμοι μαγνήτες. Η χρήση τους στις ανεμογεννήτριες έχει καθιερωθεί για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης, την ελαχιστοποίηση του κόστους και τη μείωση των αναγκών για συντήρηση. Ωστόσο, η εξάρτηση από σπάνιες γαίες εγείρει κρίσιμα ερωτήματα τόσο για το περιβάλλον όσο και για την κοινωνική βιωσιμότητα των τεχνολογιών αυτών.

Η ραγδαία αυξανόμενη ζήτηση για μαγνήτες νεοδυμίου, που περιλαμβάνουν νεοδύμιο, πρασεοδύμιο, δυσπρόσιο και τέρβιο, προβλέπεται να αυξηθεί κατά 48% έως το 2050, αποτελώντας βασικό παράγοντα στις παγκόσμιες ενεργειακές στρατηγικές για τις ανανεώσιμες πηγές. Τα στοιχεία αυτά χαρακτηρίζονται ως «κρίσιμα μέταλλα», αλλά η εξόρυξή τους συνδέεται με σοβαρές περιβαλλοντικές και ανθρωπογενείς επιπτώσεις. Στην Εσωτερική Μογγολία, στην πόλη Baotou, η εκτεταμένη εξορυκτική δραστηριότητα έχει δημιουργήσει μια τεράστια λίμνη τοξικών αποβλήτων κοντά στον αστικό ιστό, με 1 στους 7 κατοίκους να έχει διαγνωστεί με καρκίνο. Χημικά όπως το φθόριο και το αρσενικό, υποπροϊόντα της εξόρυξης, έχουν συσχετιστεί με επιπτώσεις όπως μειωμένη γονιμότητα και σκελετικές παραμορφώσεις.

Η κυριαρχία της Κίνας στην αγορά σπάνιων γαιών είναι αδιαμφισβήτητη, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 60% της παγκόσμιας παραγωγής, με καταγγελίες για χρήση καταναγκαστικής εργασίας. Στη Μιανμάρ, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 2021, παρατηρήθηκε έκρηξη στην παράνομη εξόρυξη υπό την εποπτεία ενόπλων πολιτοφυλακών. Σε περιοχές όπως η Pangwa και η Chipwe, περισσότερα από 100 ορυχεία λειτουργούν ανεξέλεγκτα, με τους κατοίκους να καταγγέλλουν ότι το τοξικό υγρό που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή των μεταλλευμάτων αφήνεται σε ανοιχτές τρύπες, οι οποίες μετατρέπονται σε παγίδες θανάτου όταν ξεσπούν βροχοπτώσεις.

Η καταστροφή, όμως, δεν περιορίζεται στο υπέδαφος. Η υπεράκτια και χερσαία αιολική ενέργεια προκαλεί πλέον αυξανόμενη ανησυχία για τη θανάτωση άγριας ζωής, συμπεριλαμβανομένων απειλούμενων ειδών. Μελέτες δείχνουν ότι οι αποδημητικές ροές πτηνών επηρεάζονται έντονα από την παρουσία ανεμογεννητριών, ειδικά σε περιοχές μεταναστευτικής διέλευσης.

Η Βρετανική Οικολογική Εταιρεία εντόπισε «καυτά σημεία» θανάτων πτηνών, ενώ η ραγδαία αύξηση του μεγέθους των πύργων και των πτερυγίων —που φτάνουν τα 280 μέτρα ύψος και τα 130 μέτρα μήκος αντίστοιχα— έχει εντείνει το πρόβλημα. Παράλληλα, η κατασκευή χιλιομέτρων γραμμών μεταφοράς ρεύματος σε απομονωμένες περιοχές προσθέτει έναν ακόμη παράγοντα θανάτου για τα πουλιά.

Η Υπηρεσία Αλιείας και Άγριας Ζωής των ΗΠΑ έχει δώσει άδειες σε εταιρείες αιολικής ενέργειας να σκοτώνουν χιλιάδες προστατευόμενους αετούς χωρίς να διώκονται νομικά, την ώρα που μειώνονται οι ποινικές υποθέσεις για τέτοια εγκλήματα κατά της άγριας ζωής. Όσον αφορά τα θαλάσσια είδη, η ανάπτυξη της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας συνδέεται πλέον τεκμηριωμένα με θανάτους φαλαινών. Σύμφωνα με τον καθηγητή Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Rutgers, Gerasoulis, η παρενόχληση φαλαινών με σόναρ και ηχοβολιστικές έρευνες από το 2016 και μετά έχουν συμβάλει καθοριστικά στη μαζική αύξηση θανάτων. Η NOAA αναγνωρίζει ότι εκθέσεις ήχου άνω των 152 dB μπορεί να προκαλέσουν προσωρινή ή μόνιμη κώφωση στις φάλαινες, με σοβαρές συνέπειες στην πλοήγησή τους και αυξημένο κίνδυνο ατυχημάτων, ασιτίας και απώλειας προσανατολισμού.

Ο ακουστικός επιστήμονας Robert Rand κατέθεσε ενώπιον του Κογκρέσου ότι τα επίπεδα ήχου από τις σχετικές έρευνες φτάνουν τα 220 dB στην πηγή και έως 151,6 dB σε απόσταση μισού ναυτικού μιλίου. Η απώλεια της ικανότητας ηχοεντοπισμού είναι ζωτικής σημασίας, καθώς επηρεάζει τη βασική λειτουργία επιβίωσης των φαλαινών. Η έκθεση της Επιτροπής Περιβαλλοντικής Συνεργασίας (CEC) αναφέρει, επιπλέον, σωματικές παραμορφώσεις σε αστακούς λόγω των υποβρύχιων ηλεκτρομαγνητικών πεδίων από τα καλώδια μεταφοράς, οι οποίες επηρεάζουν τις κινητικές και κυνηγετικές τους ικανότητες. Ανάλογες επιπτώσεις καταγράφονται και σε άλλα θαλάσσια είδη, με ενδείξεις αποπροσανατολισμού, ορμονικές διαταραχές και μείωση της αναπαραγωγικής τους δραστηριότητας.

Ακόμα και υψηλόβαθμα στελέχη των ίδιων των κρατικών υπηρεσιών προειδοποιούν για την επικινδυνότητα. Ο Dr. Sean Hayes, επικεφαλής της NOAA για τα απειλούμενα είδη, έχει κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με την επίδραση της αιολικής ενέργειας στις φάλαινες, όχι μόνο κατά την κατασκευή αλλά και κατά τη λειτουργία των υποδομών. Παρότι η κοινή γνώμη παραμένει διχασμένη, οργανώσεις όπως η «Save Right Whales» επισημαίνουν ότι η κυβερνητική συναίνεση υπέρ των υπεράκτιων επενδύσεων παραβλέπει τις πραγματικές επιπτώσεις σε ένα από τα πιο απειλούμενα θηλαστικά στον κόσμο — τη δεξιά φάλαινα του Βόρειου Ατλαντικού.

Από το 2017 και εξής, καταγράφεται ένα «ασυνήθιστο γεγονός θνησιμότητας» που μείωσε τον πληθυσμό της συγκεκριμένης φάλαινας κατά 30%. Οι επιζώντες αριθμούν μόλις 340, με λιγότερα από 70 αναπαραγωγικά θηλυκά. Παρά τις πιέσεις από εμπλοκές με αλιευτικά εργαλεία, συγκρούσεις με σκάφη και την κλιματική αλλαγή, μια παράμετρος που σπανίως αναγνωρίζεται είναι η μαζική βιομηχανοποίηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων από την αιολική ενέργεια, με την έγκριση και ενεργοποίηση από την NOAA και το Γραφείο Διαχείρισης Ωκεάνιας Ενέργειας (BOEM).

Η οργάνωση «Save Right Whales» όχι μόνο διαφωνεί με τη συναίνεση των κυβερνητικών αξιωματούχων που λένε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η υπεράκτια αιολική ενέργεια σκοτώνει φάλαινες, αλλά είναι και μία από τις ελάχιστες περιβαλλοντικές οργανώσεις που έχουν το θάρρος να μιλήσουν. Θυμάμαι ότι μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της Greenpeace και της Sierra Club ήταν η Save the Whales («Σώστε τις φάλαινες»). Τι συνέβη; Προφανώς η σωτηρία του πλανήτη αξίζει να θυσιάσουμε τις φάλαινες. Αλλά να σώσουμε τον πλανήτη από τι; Πιστεύουν ότι το 0,04% του CO2 στην ατμόσφαιρα είναι κακό. Είναι παραπλανημένοι.

«Η υπό εξαφάνιση φάλαινα του Βόρειου Ατλαντικού, ένα από τα πιο απειλούμενα θηλαστικά στον κόσμο, φαινόταν μέχρι πριν από λίγα χρόνια να βρίσκεται σε πορεία ανάκαμψης…

Σήμερα, η φάλαινα κινδυνεύει περισσότερο από ποτέ. Ένα «ασυνήθιστο γεγονός θνησιμότητας» που ξεκίνησε το 2017 έχει μειώσει τον πληθυσμό κατά 30 τοις εκατό. Η καταμέτρηση της Κοινοπραξίας Δεξιών Φαλαινών του Βορείου Ατλαντικού τον Οκτώβριο του 2022 εκτιμά ότι επιβιώνουν μόνο 340 άτομα, με λιγότερα από 70 θηλυκά που αναπαράγονται και με συνολική μείωση του μεγέθους του σώματος. Οι κύριες πηγές πίεσης σήμερα περιλαμβάνουν την εμπλοκή αλιευτικών εργαλείων, τις συγκρούσεις οχημάτων και την κλιματική αλλαγή. Όμως μια πηγή κινδύνου για τη δεξιά φάλαινα σπάνια συζητείται: η βιομηχανοποίηση του ενδιαιτήματός τους από τις υπεράκτιες εταιρείες αιολικής ενέργειας, η οποία ενεργοποιείται από δύο κυβερνητικές υπηρεσίες, την Εθνική Υπηρεσία Αλιείας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (NOAA Fisheries) και το Γραφείο Διαχείρισης Ωκεάνιας Ενέργειας (BOEM)».