Προβοκάτσια από την Άγκυρα; Η Τουρκία σχεδιάζει έρευνες στη λιβυκή ΑΟΖ για να πιέσει την Ελλάδα
Η Τουρκία φέρεται να ετοιμάζεται για μια νέα προκλητική ενέργεια στο Μεσόγειο, η οποία ενδέχεται να έχει στόχο την πρόκληση με την Ελλάδα. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Άγκυρα σχεδιάζει να στείλει ερευνητικό σκάφος εντός της λιβυκής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), σε περιοχή που ορίστηκε με βάση το τουριστικό μνημείο του 2019, το οποίο η Αθήνα έχει χαρακτηρίσει άκυρο και νομικά ανυπόστατο. Η κίνηση αυτή εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο της Τουρκίας να δημιουργήσει τετελεσμένα στην περιοχή και να ενισχύσει τις γεωπολιτικές της θέσεις απέναντι στην Ελλάδα, αλλά και απέναντι στη διεθνή κοινότητα.
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η τουρκική πλευρά προχωρά σε αυτό το βήμα με στόχο την ουσιαστική αξιοποίηση φυσικών πόρων ή αν πρόκειται για μια πολιτική προβοκάτσια, έναν τρόπο να «δοκιμάσει» τα αντανακλαστικά της ελληνικής κυβέρνησης και να προκαλέσει αντιδράσεις που θα μπορούσε να αξιοποιήσει για επικοινωνιακούς και διπλωματικούς λόγους. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία χρησιμοποιεί τέτοιες μεθόδους. Στο, έχει επιχειρήσει να λειτουργήσει το παρελθόν για να επιβάλει αμφισβητήσεις σε κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, κυρίως στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Αξίζει να σημειωθεί πως η τουρκική ενέργεια στην περιοχή που περιλαμβάνεται στο τουρκολιβικό μνημόνιο συνιστά παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, το οποίο η Λιβύη δεν έχει επικυρώσει, ενώ η Τουρκία αρνείται να αναγνωρίσει. Παρ’ όλα αυτά, η Άγκυρα επιδιώκει να νομιμοποιήσει de facto τις διεκδικήσεις της, στέλνοντας ερευνητικά σκάφη και συνοδευτικά πολεμικά πλοία σε περιοχές που αμφισβητούνται. Μια τέτοια ενέργεια που προκαλούσε εύλογα την άμεση αντίδραση της Αθήνας, η οποία παρακολουθεί στενά τις τουρκικές κινήσεις και βρίσκεται σε επιφυλακή για κάθε ενδεχόμενο.
Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από τις εσωτερικές προτάσεις στη Λιβύη, μια χώρα που παραμένει πολιτικά διαιρεμένη, χωρίς μια κυβέρνηση και με αντικρουόμενα συμφέροντα ξένων δυνάμεων. Η Τουρκία έχει επενδύσει σημαντικά στη στήριξη της κυβέρνησης της Τρίπολης, με στόχο να διατηρήσει την επιρροή της και να έχει λόγο στις ενεργειακές της Μεσογείου. Σε αυτό το πλαίσιο, η αποστολή ερευνητικού σκάφους στην περιοχή της λιβυκής ΑΟΖ δεν μπορεί να ιδωθεί από τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις της Άγκυρας.
Η ελληνική πλευρά βρίσκεται μπροστά σε μια πρόκληση που απαιτεί συνδυασμό διπλωματικής ετοιμότητας και στρατηγικής ψυχραιμίας. Η αντίδραση της Αθήνας θα κριθεί στο πεδίο των διεθνών συμμαχιών όσο και στην ικανότητα της να αποτρέψει τετελεσμένα. Η διεθνής κοινότητα, και ειδικά η Ευρωπαϊκή Ένωση, καλείται επίσης να δείξει αν είναι διατεθειμένη να αντιμετωπίζει ουσιαστικά τις τουρκικές προκλήσεις ή αν θα περιοριστεί για ακόμη μια φορά σε δηλώσεις “ανησυχίας”. Η επόμενη κίνηση της Άγκυρας θα δείξει αν πρόκειται για τακτικό ελάττωμα ή για την αρχή ενός νέου γύρου έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο τουρκικός Τύπος αναφέρει ότι η Άγκυρα σχεδιάζει έρευνες στη λιβυκή ΑΟΖ με σκοπό να «ταρακουνήσει την Ελλάδα», αποκαλύπτοντας έτσι τα νέα, επικίνδυνα σχέδια του Ταγίπ Ερντογάν νότια της Κρήτης. Η δήλωση αυτή, όσο απλή και να φαίνεται, σηματοδοτεί την πρόταση της Τουρκίας να επιστρέψει στην πρόκληση της έντασης, χρησιμοποιώντας τον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου για γεωπολιτικά μέτρα.
Παρότι οι λιβυκές αρχές, μέχρι στιγμής, έχουν την ελληνική δυνητική ΑΟΖ και δεν έχουν αμφισβητήσει την κυριαρχία της Ελλάδας στην περιοχή, η επιρροή της Τουρκίας στην κυβέρνηση της Τρίπολης αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να αλλάξει η στάση τους, ειδικά αν υπάρχει πίεση ή συνεννοείται με την Άγκυρα. Η Τουρκία διατηρεί ισχυρή στρατιωτική και πολιτική παρουσία στη Λιβύη και, σε κάθε πιθανό ή απίθανο σενάριο, μπορεί να αξιοποιήσει τη συνεργασία αυτή για να επιχειρήσει τις ενέργειες που θα προκαλέσουν τετελεσμένα στο νότιο άκρο του ελληνικού χώρου.
Την ίδια στιγμή, η Chevron έχει αναλάβει τις έρευνες νοτίως της Κρήτης, στην περιοχή της ελληνικής κυριαρχίας, κάτι που αποτελεί στρατηγική σημαντική επιλογή για την Ελλάδα. Η παρουσία ενός μεγάλου αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού λειτουργεί αποτρεπτικά για επιθετικές κινήσεις από πλευράς Άγκυρας, καθώς εμπλέκει τις Ηνωμένες Πολιτείες στην ενεργειακή εξίσωση της περιοχής. Εν μέσω αυξημένης έντασης και ρευστότητας, η ενεργή ανάμειξη διεθνών εταιρειών με κύρος είναι προς τον όφελος της ελληνικής πλευράς.
Την πρόταση της Τουρκίας να ενισχύει την παρουσία της σε κρίσιμες ενεργειακές περιοχές επιβεβαίωσε και ο υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, ο οποίος δήλωσε ότι η χώρα βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις για έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βουλγαρία, ενώ σχεδιάζει παρόμοιες ενέργειες στο Ιράκ και τη Λιβύη. Μάλιστα, ανέφερε ότι η κρατική εταιρεία Turkiye Petrolleri AO (TPAO) πρόκειται να υπογράψει συμφωνία με ξένη εταιρεία για έρευνες στη βουλγαρική πλευρά της Μαύρης Θάλασσας τον επόμενο μήνα. Παράλληλα, η TPAO δείχνει έντονο ενδιαφέρον για τον διαγωνισμό έρευνας που προκάλεσε η Λιβύη τον Μάρτιο, τον πρώτο μετά από 17 χρόνια, και για κοιτάσματα στο Ιράκ, το Αζερμπαϊτζάν και το Τουρκμενιστάν.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν μια σαφή εικόνα: η Τουρκία δεν περιορίζεται πλέον σε ρητορικές απειλές ή συμβολικές κινήσεις, αλλά υιοθετεί μια επιθετική ενεργειακή πολιτική που επεκτείνεται σε όλο το τόξο από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τη Βόρεια Αφρική. Η νέα συμφωνία της με τη Λιβύη και η προσπάθεια να εισέλθει στις ενεργειακές ζώνες άλλων χωρών φανερώνουν πρόθεση να ενισχύσει τη γεωστρατηγική της θέση μέσω των ενεργειακών διαπραγματεύσεων και ερευνών. Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει πως πρέπει να παραμείνει έλεγχος σε εγρήγορση, ενισχύοντας τη διπλωματική της θωράκισης, τις συμμαχίες της και την ενεργειακή της παρουσία, προκειμένου να τη διατηρήσει στην κρίσιμη ζώνη νότια της Κρήτης και να αποτρέψει την τουρκική αναθεωρητική πολιτική.
Σύμφωνα με την τουρκική ΜΜΕ, η Άγκυρα έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα προς τη Λιβύη, ξεκινώντας διαπραγματεύσεις για νέες ενεργειακές συμφωνίες που περιλαμβάνουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο. Η τουρκική εφημερίδα που παρουσιάζει την εξέλιξη τονίζει πως πρόκειται για στρατηγική κίνηση που «θα ταρακουνήσει την Ελλάδα», καθώς η Τουρκία επιχειρεί να εδραιώσει την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της Λιβύης, σε μια περιοχή κρίσιμη για τα ελληνικά συμφέροντα.
Οι συμφωνίες που προωθεί η Τουρκία με τη λιβυκή πλευρά εντάσσονται σε ένα ευρύτερο γεωστρατηγικό σχέδιο, το οποίο επιδιώκει να ενισχύσει την τουρκική επιρροή, να εδραιώσει ενεργειακά συμφέροντα σε θαλάσσιες περιοχές που αμφισβητούνται και να δημιουργήσει σοβαρό ανταγωνισμό για την Ελλάδα, αλλά και για άλλες χώρες της περιοχής. Ο Τούρκος Υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ δεν συμφωνεί πως επίκειται νέες αλλαγές με τη Λιβύη τις επόμενες ημέρες, ενισχύοντας την εικόνα της Τουρκίας ως ενεργού παίκτη που επιδιώκει όχι μόνο εξορύξεις, αλλά και πολιτικά κέρδη.
Παράλληλα, η Τουρκία επεκτείνει τις ενεργειακές της συνεργασίες με το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράκ, τη Ρωσία και το Τουρκμενιστάν, ενισχύοντας την παραγωγή φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ταυτόχρονα, η εσωτερική παραγωγή της χώρας πολλές χιλιάδες, με το πεδίο Σακάρυα να βρίσκεται σε δεύτερη φάση ανάπτυξης, και η παραγωγή να φτάνει τα 130 βαρέλια ημερησίως. Επίσης, στο κοίτασμα Gabar η παραγωγή προσεγγίζει τα 80 χιλιάδες βαρέλια, ενώ νέες γεωτρήσεις ξεκινούν σε Ντιγιάρμπακιρ και Ανατολική Θράκη. Αυτά τα στοιχεία ενισχύουν τη ρητορική της ενεργειακής ανεξαρτησίας που προβάλλει η τουρκική κυβέρνηση και προσπαθεί να μετατρέψει σε πολιτικό κεφάλαιο.
Η Ελλάδα, από την πλευρά της, παρακολουθεί με έντονο προβληματισμό αυτές τις κινήσεις. Η Άγκυρα είναι ιδιαίτερα ενοχλημένη από τις πρόσφατες πρωτοβουλίες της ελληνικής κυβέρνησης για ανακοίνωση ΑΟΖ στα δυτικά και για χωροταξικό σχεδιασμό στο Αιγαίο. Το γεγονός αυτό ερμηνεύεται από την τουρκική πλευρά ως κλιμάκωση και τροφοδοτεί έναν νέο γύρο επιθετικής ρητορικής και πιθανώς προβοκατόρικων ενεργειών, με πρώτη δοκιμή το λιβυκό πεδίο.
Η πολιτική πίεση στο εσωτερικό της Τουρκίας –με μια οικονομία σε δεινή θέση, κοινωνικές αναταραχές και την υπόθεση Ιμάμογλου να προκαλεί ένταση– ενισχύει την πιθανότητα ο Ταγίπ Ερντογάν να επιδιώξει εξωτερικά «επιτεύγματα». Το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος παραμένουν εύκολες και γνώριμες διέξοδοι για τη δημιουργία εντυπώσεων και αποπροσανατολισμού από τα εσωτερικά προβλήματα. Η Λιβύη φαίνεται να αποτελεί την αρχή ενός σχεδίου με τον επόμενο σταθμό των ευαίσθητων περιοχών του Αιγαίου.
Ωστόσο, το περιβάλλον της περιοχής έχει μεταβληθεί σημαντικά από το 2020 και μετά. Οι ισορροπίες έχουν αλλάξει, οι συμμαχίες έχουν ενισχυθεί και η Ελλάδα έχει πλέον μεγαλύτερη ενεργειακή και διπλωματική. Αυτό σημαίνει πως οι τουρκικές κινήσεις δεν θα μείνουν αναπάντητες. Η Ελλάδα, αλλά και άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, είναι σε θέση να αντιδράσουν με τρόπο αποφασιστικό, αφήνοντας την Τουρκία έκθετη, αν επιχειρήσει να κινηθεί ξανά με τον γνωστό, πειρατικό της τρόπο.
