Μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία πλήρως αυτοματοποιημένο εργαλείο της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων που θα ειδοποιεί εγκαίρως όσους αποκτούν κληρονομιά, με στόχο οι δικαιούχοι να ενημερώνονται άμεσα για τις υποχρεώσεις τους και να προχωρούν χωρίς πρόστιμα, προσαυξήσεις ή περιττές επισκέψεις σε εφορίες. Από τη στιγμή που η ληξιαρχική πράξη θανάτου καταχωρίζεται στο φορολογικό μητρώο θα ενεργοποιείται αυτόματα ο μηχανισμός και οι υπηρεσίες θα αποστέλλουν ψηφιακές ειδοποιήσεις στους κληρονόμους, περιορίζοντας τα συνήθη κενά πληροφόρησης και τις εκκρεμότητες που ανακύπτουν μετά τον θάνατο ιδιοκτήτη περιουσίας. Η πρωτοβουλία εντάσσεται στον ευρύτερο ψηφιακό μετασχηματισμό της φορολογικής διοίκησης και υπόσχεται ταχύτερες διαδικασίες με περισσότερη διαφάνεια και λιγότερη ταλαιπωρία για τους πολίτες.
Ο φόρος κληρονομιάς δεν αφορά μόνο ακίνητα, μετρητά ή μετοχές αλλά και εισοδήματα που όφειλαν να καταβληθούν στον εκλιπόντα και δεν είχαν πληρωθεί, όπως αυξήσεις μισθών ή αναδρομικά συντάξεων, τα οποία θεωρούνται κληρονομιαία και φορολογούνται όταν περιέρχονται στους δικαιούχους. Αντίθετα, τα ποσά σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό δεν υπάγονται σε φόρο κληρονομιάς, ενώ τυχόν ληξιπρόθεσμες οφειλές του θανόντος προς την εφορία αφαιρούνται από την αξία της κληρονομιάς πριν τον υπολογισμό του φόρου, χωρίς όμως να απαλλάσσουν τους κληρονόμους από την ευθύνη για τα χρέη που μεταβιβάζονται μαζί με την περιουσία. Η ισχύουσα νομοθεσία επιβάλλει φόρο σε κάθε περιουσία στην ελλάδα ανεξαρτήτως ιθαγένειας του ιδιοκτήτη, στην κινητή περιουσία του εξωτερικού όταν ανήκει σε έλληνα πολίτη, καθώς και στην κινητή περιουσία του εξωτερικού όταν ανήκει σε αλλοδαπό με μόνιμη κατοικία στην ελλάδα.
Στις περιπτώσεις μεταβίβασης ψιλής κυριότητας με διατήρηση επικαρπίας, ο θάνατος του επικαρπωτή θεωρείται ότι μεταβιβάζει αιτία θανάτου την επικαρπία στον ψιλό κύριο και ο τελευταίος φορολογείται για το τμήμα της αξίας που δεν είχε φορολογηθεί κατά την απόκτηση της ψιλής κυριότητας, με βάση τις αξίες και τα αφορολόγητα που ισχύουν κατά τον χρόνο θανάτου του επικαρπωτή. Για τίτλους εισηγμένους στο χρηματιστήριο ως φορολογητέα αξία λαμβάνεται εκείνη της προηγούμενης ημέρας από τη γένεση της φορολογικής υποχρέωσης. Στις διατάξεις καταπιστεύματος ο βεβαρημένος κληρονόμος εξομοιώνεται για τις ανάγκες του φόρου με επικαρπωτή, ενώ ο καταπιστευματοδόχος φορολογείται όταν του περιέλθει πραγματικά το αντικείμενο σε σχέση με τον αρχικό διαθέτη, με δυνατότητα παραίτησης υπέρ του βεβαρημένου που τότε φορολογείται για πλήρη κυριότητα με συμψηφισμό του φόρου επικαρπίας.
Οι κληρονόμοι που αποδέχονται με το ευεργέτημα της απογραφής υποχρεούνται κανονικά σε υποβολή δήλωσης και καταβολή τυχόν φόρου, ενώ όταν κάποιος καθίσταται κληρονόμος μετά από αποποίηση οφείλει τον μεγαλύτερο φόρο μεταξύ εκείνου που θα κατέβαλε ο αποποιηθείς και του δικού του, με εξαιρέσεις για συγκεκριμένα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και μη κερδοσκοπικούς φορείς. Από το ενεργητικό της κληρονομιάς εκπίπτουν χρέη του αποθανόντος προς δημόσιο, δήμους ή νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου ακόμη και αν ο τίτλος βεβαιώθηκε οριστικά μετά τον θάνατο, ενώ απαλλάσσεται από τον φόρο η κινητή περιουσία στην αλλοδαπή έλληνα υπηκόου που είναι αποδεδειγμένα εγκατεστημένος στο εξωτερικό επί τουλάχιστον δέκα χρόνια, με ρητές εξαιρέσεις για δημόσιους λειτουργούς και εργαζομένους ελληνικών επιχειρήσεων που υπηρετούν εκτός χώρας λόγω θέσης. Ισχύει επίσης αφορολόγητο έως 400.000 ευρώ για σύζυγο ή ανήλικο τέκνο, καθώς και για πρόσωπο με σύμφωνο συμβίωσης με τον κληρονομούμενο υπό την προϋπόθεση πενταετούς συμβίωσης πριν από τον θάνατο.
Η ααδε έχει ετοιμάσει απλοποιημένο οδηγό με απαντήσεις στις συχνότερες ερωτήσεις ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν εξ αρχής τι φορολογείται, πώς αποτιμώνται τα περιουσιακά στοιχεία, πότε εφαρμόζονται απαλλαγές και πώς υπολογίζεται ο φόρος σε ειδικές περιπτώσεις, με το νέο ψηφιακό εργαλείο να λειτουργεί ως «καμπανάκι» που προλαμβάνει λάθη και καθυστερήσεις και διευκολύνει μια διαδικασία που παραδοσιακά δημιουργούσε γραφειοκρατικά βάρη στις πιο δύσκολες οικογενειακές στιγμές.
