Ψηφιακό «χτύπημα» στη φοροδιαφυγή φέρνει 2 δισ. ευρώ στα κρατικά ταμεία
Η ραγδαία αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών το 2024 σε συνδυασμό με την πλήρη ενεργοποίηση των ψηφιακών εργαλείων κατά της φοροδιαφυγής, όπως η υποχρεωτική διασύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές, είχε άμεσο δημοσιονομικό όφελος για το κράτος. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα δημόσια ταμεία ενισχύθηκαν κατά 2 δισεκατομμύρια ευρώ χάρη στον περιορισμό της φοροδιαφυγής, αποτέλεσμα της διαφάνειας που επιβάλλουν οι ψηφιακές συναλλαγές.
Ωστόσο, στο ίδιο διάστημα καταγράφηκαν 398.723 περιστατικά απάτης σε ηλεκτρονικές συναλλαγές, με τη συνολική αξία των απατηλών συναλλαγών να ανέρχεται σε 22,6 εκατομμύρια ευρώ, γεγονός που υπογραμμίζει ότι ενώ η τεχνολογία περιορίζει τη φοροδιαφυγή, απαιτείται παράλληλα αυξημένη επαγρύπνηση για την κυβερνοασφάλεια.
Τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας από την Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας δείχνουν σημαντική ενίσχυση της χρήσης καρτών το 2024. Ο συνολικός αριθμός συναλλαγών με κάρτες πληρωμών αυξήθηκε κατά 14% και έφτασε τα 2,511 δισεκατομμύρια, με τη συνολική αξία τους να διαμορφώνεται στα 112 δισεκατομμύρια ευρώ, από 102 δισ. ευρώ το 2023 — μια αύξηση 9% σε ετήσια βάση.
Οι χρεωστικές κάρτες κυριαρχούν στις συναλλαγές, καταγράφοντας 2,325 δισεκατομμύρια συναλλαγές, από 2,042 δισ. το 2023 — αύξηση 14%. Το μερίδιό τους στο σύνολο των συναλλαγών με κάρτες φτάνει το 93%. Οι πιστωτικές κάρτες παρουσίασαν άνοδο 10% με 186 εκατομμύρια συναλλαγές, έναντι 168 εκατομμυρίων το 2023, καλύπτοντας το 7% του συνόλου.
Ο μέσος αριθμός συναλλαγών ανά κάρτα το 2024 αυξήθηκε επίσης κατά 14%, αγγίζοντας τις 122 συναλλαγές ανά κάρτα έναντι 107 το προηγούμενο έτος. Η αύξηση οφείλεται κυρίως στις χρεωστικές κάρτες, όπου ο μέσος όρος συναλλαγών ανά κάρτα ανήλθε σε 134, από 115 το 2023.
Αντίστοιχα, και η μέση αξία συναλλαγών ανά κάρτα παρουσίασε αύξηση. Το 2024 διαμορφώθηκε στα 5.468 ευρώ, από 4.947 ευρώ το 2023, καταγράφοντας άνοδο 10%. Για τις πιστωτικές κάρτες ειδικότερα, η μέση αξία συναλλαγών αυξήθηκε κατά 2% και έφτασε τα 2.616 ευρώ, από 2.547 ευρώ ένα χρόνο πριν.
Τα παραπάνω στοιχεία επιβεβαιώνουν την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια ψηφιακή οικονομία, με άμεσα δημοσιονομικά οφέλη αλλά και νέες προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας των συναλλαγών.
Παρά την αύξηση του συνολικού αριθμού και της αξίας των ηλεκτρονικών πληρωμών το 2024, η μέση αξία ανά συναλλαγή με κάρτα συνέχισε την πτωτική της πορεία. Συγκεκριμένα, η μέση αξία ανά συναλλαγή –είτε με χρεωστική είτε με πιστωτική κάρτα– υποχώρησε στα 44 ευρώ, από 46 ευρώ το 2023, καταγράφοντας μείωση 3,7%. Η τάση αυτή δείχνει σαφή μεταστροφή της καταναλωτικής συμπεριφοράς, με τους πολίτες να χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο τις κάρτες τους για μικρές, καθημερινές αγορές.
Η αλλαγή αυτή συνδέεται άμεσα με τη διείσδυση των ηλεκτρονικών πληρωμών ακόμα και σε συναλλαγές χαμηλής αξίας, όπως αυτές που γίνονται σε περίπτερα, φούρνους, καφέ και μικρά καταστήματα. Η διασύνδεση των POS με τις ταμειακές μηχανές, σε συνδυασμό με την εξοικείωση των καταναλωτών και την ευκολία των ανέπαφων συναλλαγών, ενίσχυσαν αυτή τη συμπεριφορά. Οι χρεωστικές κάρτες ειδικότερα φαίνεται να πρωταγωνιστούν στις καθημερινές πληρωμές, καθώς χρησιμοποιούνται ευρέως αντί μετρητών ακόμη και για ποσά λίγων ευρώ.
Η μείωση της μέσης αξίας ανά συναλλαγή, παρότι αριθμητικά αρνητική, δεν υποδηλώνει κάμψη της κατανάλωσης. Αντίθετα, αντανακλά μια ώριμη και σταθερά αυξανόμενη χρήση των καρτών ως βασικού εργαλείου συναλλαγών, που πλέον αντικαθιστούν μετρητά ακόμα και στις πιο μικρές αγορές.
Παρά την αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών, τα φαινόμενα απάτης με κάρτες πληρωμών παρουσιάζουν συνολική υποχώρηση σε σχέση με το σύνολο των συναλλαγών. Η αναλογία του αριθμού και της αξίας των συναλλαγών απάτης προς το σύνολο των συναλλαγών μειώθηκε το 2024 κατά 14% και 13% αντίστοιχα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας.
Συνολικά, καταγράφηκαν 398.723 συναλλαγές απάτης, με συνολική αξία 22,6 εκατομμυρίων ευρώ. Το μεγαλύτερο μερίδιο της απάτης εντοπίζεται στις εξ αποστάσεως συναλλαγές χωρίς φυσική παρουσία κάρτας (Card Not Present – CNP), οι οποίες αυξήθηκαν κατά 4% και ανήλθαν σε 349.000 περιπτώσεις το 2024, από 337.000 το 2023. Η αξία τους επίσης αυξήθηκε, αν και οριακά, φτάνοντας τα 17,7 εκατ. ευρώ, από 17,5 εκατ. ευρώ την προηγούμενη χρονιά.
Μικρή αλλά αξιοσημείωτη αύξηση καταγράφεται και στις συναλλαγές απάτης μέσω ΑΤΜ. Αν και οι περιπτώσεις αυξήθηκαν μόλις κατά 80 σε σχέση με το 2023 (μεταβολή +2%), η αξία των συναλλαγών απάτης στα ΑΤΜ εκτινάχθηκε κατά 22%, φτάνοντας τα 2,4 εκατ. ευρώ, από 2 εκατ. ευρώ το προηγούμενο έτος.
Αντίθετα, σημαντική μείωση σημειώθηκε στις απάτες που σχετίζονται με φυσικές συναλλαγές σε POS. Ο αριθμός των συναλλαγών απάτης σε POS περιορίστηκε σε 44.000, από 67.000 το 2023 — μείωση 35%. Η συνολική αξία αυτών των απάτων υποχώρησε κατά 43%, στα 2,4 εκατ. ευρώ, από 4,2 εκατ. ευρώ.
Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά είναι τα στοιχεία για τις απάτες που σχετίζονται με τη χρήση χαμένων ή κλεμμένων καρτών σε POS. Ο αριθμός των σχετικών περιστατικών μειώθηκε κατά 39%, σε 39.000 συναλλαγές το 2024, από 65.000 το προηγούμενο έτος. Η αντίστοιχη αξία των συναλλαγών αυτών μειώθηκε ακόμη περισσότερο, κατά 54%, φτάνοντας τα 1,7 εκατ. ευρώ, από 3,7 εκατ. ευρώ το 2023.
Τα δεδομένα δείχνουν ξεκάθαρα ότι ενώ οι ψηφιακές συναλλαγές καθίστανται πιο ασφαλείς σε φυσικό περιβάλλον, ο κίνδυνος μετατοπίζεται στον ψηφιακό χώρο. Οι διαδικτυακές συναλλαγές παραμένουν το πιο ευάλωτο πεδίο, απαιτώντας περαιτέρω επενδύσεις σε τεχνολογίες ασφαλείας και αυξημένη ενημέρωση των καταναλωτών.
Η πλειονότητα των περιστατικών απάτης σε εξ αποστάσεως συναλλαγές το 2024 προέρχεται από αγορές μέσω διαδικτύου, επιβεβαιώνοντας την ευαλωτότητα του ηλεκτρονικού εμπορίου. Οι περισσότερες από αυτές τις συναλλαγές δεν πραγματοποιούνται σε εγχώριες επιχειρήσεις, αλλά σε ιστότοπους του εξωτερικού, συνεχίζοντας την ίδια τάση που έχει καταγραφεί και τα προηγούμενα έτη.
Παρά τη συνολική ψηφιακή πρόοδο και την αυξημένη χρήση καρτών σε φυσικά και ηλεκτρονικά σημεία πώλησης, οι διεθνείς online συναλλαγές παραμένουν ανοιχτό πεδίο για κακόβουλες ενέργειες. Η αδυναμία άμεσης εποπτείας και ελέγχου σε αγορές εκτός ελληνικής επικράτειας καθιστά δυσκολότερη την πρόληψη και την καταστολή αυτών των περιστατικών.
Τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για ενίσχυση των διεθνών συνεργασιών στον τομέα της ψηφιακής ασφάλειας, καθώς και την επιτακτική ανάγκη για διαρκή ενημέρωση των καταναλωτών γύρω από τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε αγορές από μη επαληθευμένες ή επισφαλείς διαδικτυακές πηγές.
