Σφοδρή απάντηση Κοκοτσάκη: «Δεν είναι πόρισμα, είναι εκτιμήσεις»
Ο τεχνικός σύμβουλος των οικογενειών των θυμάτων του πολύνεκρου δυστυχήματος στα Τέμπη, Βασίλης Κοκοτσάκης, αποδομεί με αυστηρότητα τις θέσεις του καθηγητή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Δημήτρη Καρώνη, εστιάζοντας σε δύο σημεία-κλειδιά: την έννοια της πυρόσφαιρας και την αναφορά στα έλαια σιλικόνης. Ο κ. Κοκοτσάκης, ένας έμπειρος και καταξιωμένος εμπειρογνώμονας, αμφισβητεί ανοιχτά την εγκυρότητα του υλικού που παρέδωσε ο καθηγητής, ξεκαθαρίζοντας πως αυτό δεν πληροί ούτε τα βασικά χαρακτηριστικά ενός πορίσματος. Όπως τονίζει, ένα πόρισμα στηρίζεται σε τεκμηριωμένα δεδομένα και οδηγεί σε σαφή συμπεράσματα, ενώ το συγκεκριμένο κείμενο περιορίζεται σε ασαφείς εκτιμήσεις χωρίς αποδεικτική βάση. Η δήλωσή του βάζει στο στόχαστρο την επιστημονική προσέγγιση που ακολουθήθηκε, υπονοώντας είτε έλλειψη στοιχείων είτε απόπειρα καθοδήγησης της κοινής γνώμης μέσα από υποθετικά σενάρια. Με αυστηρό τόνο, ο Κοκοτσάκης καλεί σε σοβαρότητα και υπευθυνότητα, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ένα ζήτημα με τόσο βαρύ ανθρώπινο και κοινωνικό κόστος.
Μετά από σχεδόν δεκαπέντε μήνες, δόθηκε στη δημοσιότητα η έκθεση του καθηγητή Δημήτρη Καρώνη, με την υπογραφή του ως φυσικό πρόσωπο και όχι ως εκπροσώπου του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, καθώς η εντολή για την εκπόνησή της δεν απευθύνθηκε στο ίδρυμα αλλά προσωπικά στον ίδιο. Η έκθεση αποτελεί απάντηση σε συγκεκριμένες ερωτήσεις που του έθεσε ο ανακριτής στο πλαίσιο της διερεύνησης του δυστυχήματος στα Τέμπη, με την υποχρέωση να απαντήσει ρητά, χωρίς περιθώρια παρερμηνειών ή ασάφειας.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον τεχνικό σύμβουλο των συγγενών των θυμάτων, Βασίλη Κοκοτσάκη, το κείμενο του καθηγητή Καρώνη δεν μπορεί να θεωρηθεί πόρισμα. Όπως εξηγεί, τα πορίσματα περιλαμβάνουν τεκμηριωμένα συμπεράσματα και όχι εκτιμήσεις, ενώ στην προκειμένη περίπτωση απουσιάζει οποιαδήποτε σαφής απάντηση στα κρίσιμα ερωτήματα. Παρά την πολύμηνη αναμονή και την προβολή της έκθεσης ως καθοριστικής, δεν προκύπτει καμία επιστημονικά τεκμηριωμένη δήλωση που να αποδίδει την ευθύνη της πυρόσφαιρας στα έλαια σιλικόνης. Αντιθέτως, η έκθεση αναφέρει πως τα έλαια συμμετείχαν στην εξέλιξη της πυρκαγιάς μετά την εμφάνιση της πυρόσφαιρας, χωρίς να την προκαλέσουν.
Το βασικό ερώτημα που έθεσε ο ανακριτής –τι προκάλεσε την πυρόσφαιρα– μένει ουσιαστικά αναπάντητο. Δεν δίνεται καθαρή, τεκμηριωμένη και αδιαμφισβήτητη εξήγηση για το φαινόμενο, παρά μόνο εκτιμήσεις και γενικές αναφορές. Ο Κοκοτσάκης υπογραμμίζει ότι τέτοιες ασάφειες όχι μόνο δεν συμβάλλουν στη διαλεύκανση της υπόθεσης, αλλά αφήνουν χώρο για δημιουργία εντυπώσεων και για απόπειρες χειραγώγησης της κοινής γνώμης με υποθετικά σενάρια, όταν το ζητούμενο είναι η επιστημονική ακρίβεια και η απόδοση ευθυνών με στοιχεία.
Η φράση της έκθεσης του καθηγητή Δημήτρη Καρώνη πως «η θερμοκρασία των ελαίων πρέπει να ήταν στην περιοχή των 90 βαθμών Κελσίου και συνεπώς πολύ χαμηλότερη του σημείου ανάφλεξής τους» συνοδεύεται από τη διατύπωση ότι «είναι λογικό να υποτεθεί πως τα έλαια σιλικόνης συμμετείχαν στην πυρκαγιά λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που επικρατούσε μετά την ανάπτυξη της πύρινης σφαίρας». Όμως το κρίσιμο ερώτημα που είχε τεθεί προς διερεύνηση από τον ανακριτή, και το οποίο παρέμενε αναπάντητο για σχεδόν 15 μήνες, δεν αφορούσε τι συνέβη μετά την πύρινη σφαίρα, αλλά τι την προκάλεσε.
Το τι ακολούθησε το γνωρίζουμε καλά – έχει καταγραφεί από τεχνικούς συμβούλους, αναλύσεις, βίντεο και μαρτυρίες: λιμνάζοντα καύσιμα, jetting, πίδακες και δίνες φωτιάς, γλώσσες που τύλιξαν τα βαγόνια, διαδοχικές αναζωπυρώσεις που προκάλεσαν το ντόμινο της καταστροφής. Όλα αυτά παρουσιάστηκαν στην ανάκριση τεκμηριωμένα, με εικόνα και ήχο, καταρρίπτοντας κάθε πιθανότητα αμφισβήτησης.
Οι επιβάτες κάηκαν ζωντανοί σε μια κόλαση φωτιάς και οι φωνές τους, όπως καταγράφηκαν, περιγράφουν το είδος και την ένταση της καύσης. Η κοινωνία δεν έχει ξεχάσει ούτε το γεγονός ούτε τις αποκαλύψεις. Κι όμως, η έκθεση Καρώνη, που είχε ως αποστολή να ερμηνεύσει επιστημονικά το σημείο μηδέν της τραγωδίας —το αίτιο της πύρινης σφαίρας— επιλέγει να μείνει στην επιφάνεια των γεγονότων. Περιγράφει τι συνέβη όταν πια η φωτιά είχε ξεσπάσει, αλλά σιωπά εκεί που έπρεπε να μιλήσει: στην αρχή.
Ο ανακριτής ζήτησε αιτίες. Η έκθεση παρέδωσε εικασίες.
Μέσα στην πύρινη κόλαση των Τεμπών, 27 άνθρωποι κάηκαν ζωντανοί. Αυτό δεν αμφισβητείται πια. Ούτε μπορούν να αγνοηθούν οι ηχογραφημένοι, δραματικοί διάλογοι επιβατών που μαρτυρούν το είδος της καύσης και το εύρος της καταστροφής που βίωσαν. Τα στοιχεία αυτά, ντοκουμέντα αδιάσειστα, βρίσκονται καταχωρημένα στη δικογραφία. Είναι γνωστά, δημόσια, διαμοιρασμένα στην κοινωνία που παρακολουθεί με οργή και πόνο.
Κι όμως, στην έκθεση του καθηγητή Δημήτρη Καρώνη δεν φαίνεται να έχουν ληφθεί υπόψη. Παρότι επρόκειτο για έκθεση ειδικού επιστήμονα επί των καυσίμων, που κλήθηκε να δώσει τεχνικές απαντήσεις σε επτά κρίσιμα ερωτήματα του εφέτη ανακριτή, το αποτέλεσμα μετά από σχεδόν 15 μήνες αναμονής είναι ένα έγγραφο 100 σελίδων, γεμάτο θεωρίες, υποθέσεις και γλωσσικές υπεκφυγές του τύπου «ναι μεν, ίσως».
Τα ερωτήματα ήταν ξεκάθαρα:
Πώς δικαιολογούνται τα ίχνη ξυλολίου;
Πώς εξηγείται η δημιουργία της πυρόσφαιρας;
Καίγονται τα έλαια σιλικόνης και υπό ποιες συνθήκες;
Ποιο ήταν το είδος της καύσης;
Πώς παράχθηκε υδρογόνο χωρίς να υπάρξει ωστικό ή κρουστικό κύμα;
Γιατί δεν ανιχνεύθηκαν υπολείμματα οξειδίου του πυριτίου;
Πού είναι η ποσοτική εκτίμηση για την ενέργεια και τα υλικά που ενεπλάκησαν στην αρχική έκρηξη;
Αντί για τεχνική τεκμηρίωση, η έκθεση Καρώνη δίνει διπλωματικές, ασαφείς απαντήσεις. Αποφεύγει τα συμπεράσματα και αφήνει τα πάντα ανοιχτά σε ερμηνείες, μετατρέποντας την επιστήμη σε παρατήρηση. Με τέτοια στάση, δεν βοηθά την απόδοση δικαιοσύνης ούτε προσφέρει τη γνώση που απαιτείται για να μάθουμε τι πραγματικά συνέβη. Οι συγγενείς δεν ζητούν εικασίες. Ζητούν αλήθεια.
Η έκθεση του καθηγητή Καρώνη καταλήγει να είναι περισσότερο μια αποστασιοποιημένη αφήγηση παρά μια επιστημονική τεκμηρίωση. Παρά τις προσδοκίες και τη χρονική καθυστέρηση σχεδόν 15 μηνών, δεν δίνει απαντήσεις στα βασικά ερωτήματα που τέθηκαν — ούτε καν στα τεχνικά σημεία-κλειδιά που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα για έναν ειδικό στα καύσιμα.
Δεν εξηγεί πώς ακριβώς δημιουργήθηκε το ηλεκτρικό τόξο, δεδομένου του ύψους του καλωδίου και του γεγονότος ότι οι ηλεκτρικές εκκενώσεις, όπως προκύπτει από το υλικό της δικογραφίας, είχαν ήδη ολοκληρωθεί πριν από την εκδήλωση της πύρινης σφαίρας. Δεν αιτιολογεί την απουσία υπολειμμάτων οξειδίου του πυριτίου, τα οποία θεωρητικά θα έπρεπε να υπάρχουν αν πράγματι είχε προηγηθεί αποδόμηση ελαίων σιλικόνης.
Η υποτιθέμενη αποδόμηση αυτών των ελαίων, που φέρεται να παρήγαγε υδρογόνο, δεν συνοδεύεται από τεχνική εξήγηση γιατί αυτή η αντίδραση δεν παρήγαγε ούτε κρουστικό κύμα ούτε ωστικό, όπως θα συνέβαινε με ένα αέριο με τέτοια χαρακτηριστικά (κροτούν αέριο). Δεν τεκμηριώνει γιατί η πυρόσφαιρα είχε χρώμα και καπνό, ενώ η καύση του υδρογόνου είναι σχεδόν αόρατη και δεν παράγει αιθάλη.
Επιπλέον, η έκθεση αποφεύγει να κάνει οποιονδήποτε ουσιαστικό υπολογισμό της ποσότητας των υλικών που ενεπλάκησαν στην πύρινη σφαίρα. Δεν υπολογίζει πόσα λίτρα ή κιλά ελαίου θα έπρεπε να αποδομηθούν ώστε να παραχθεί η ποσότητα υδρογόνου που θεωρεί ότι συμμετείχε στην έκρηξη, ούτε κάνει ισοζύγιο μάζας ή ενέργειας.
Αναγνωρίζει μεν την ύπαρξη υδρογονανθράκων, αλλά απορρίπτει τη συμμετοχή τους στην πυρόσφαιρα επειδή —όπως αναφέρει— δεν υπάρχουν φορτωτικές, ούτε διακρίνονται στα βίντεο που κατατέθηκαν στις 5 Φεβρουαρίου 2025. Επιστημονικά, όμως, η απουσία διοικητικών εγγράφων δεν μπορεί να αντικαθιστά τη φυσικοχημική ανάλυση, ούτε να ακυρώνει την πραγματική παρουσία υλικών που ενδεχομένως συνέβαλαν στο φαινόμενο.
Αντί για συμπεράσματα, η έκθεση αφήνει όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά και παραδίδει στους συγγενείς των θυμάτων και στην κοινωνία ένα κείμενο γεμάτο υποθέσεις, χωρίς αποδείξεις, χωρίς τεχνική ακρίβεια, χωρίς ευθύνη. Σε μια υπόθεση όπου η φωτιά κατέκαψε ανθρώπους και κάθε λεπτομέρεια έχει σημασία, η σιωπή στα κρίσιμα σημεία δεν είναι απλώς επιστημονική αδυναμία — είναι ηθική αποτυχία.
Μοιραία γεννάται ένα ερώτημα που δεν μπορεί να αγνοηθεί: Αν τα αμφισβητούμενα βίντεο που προσκομίστηκαν αργότερα δεν υπήρχαν, ή αν η έκθεση του καθηγητή Καρώνη είχε υποβληθεί πριν από αυτά, τι ακριβώς θα περιέγραφε; Πώς θα τεκμηρίωνε την αφήγησή του; Η σκέψη και μόνο αναδεικνύει τη σαθρότητα του οικοδομήματος πάνω στο οποίο βασίστηκε ένα έγγραφο που παρουσιάζεται ως επιστημονική συμβολή σε μια από τις πιο σοβαρές δικαστικές έρευνες της τελευταίας δεκαετίας.
Οι απόψεις του καθηγητή, όπως διατυπώνονται, χαρακτηρίζονται από ασάφεια, αποφεύγοντας σαφείς απαντήσεις στα καίρια ερωτήματα που του τέθηκαν. Σε πλήρη αντίθεση με τις άλλες τεχνικές εκθέσεις, που τεκμηριώνουν με ακρίβεια και στοιχεία όσα υποστηρίζουν, το κείμενο του Καρώνη φαίνεται να θολώνει τα νερά, αντί να τα καθαρίζει. Κι όμως, υπάρχουν φωνές που σπεύδουν να πανηγυρίσουν το περιεχόμενο του, πολλές φορές χωρίς καν να το έχουν διαβάσει ή κατανοήσει.
Όμως η σοβαρότητα των ισχυρισμών δεν μπορεί να περάσει ασχολίαστη. Αν, όπως αφήνει να εννοηθεί η έκθεση, τα έλαια σιλικόνης που χρησιμοποιούνται στα συστήματα πέδησης των συρμών έχουν τη δυνατότητα —υπό συνθήκες που δεν αποσαφηνίζονται— να προκαλούν εκρήξεις ανάλογες με αυτές βυτιοφόρων μεταφοράς καυσίμων, τότε η Πολιτεία και όλοι όσοι υποστηρίζουν την εγκυρότητα αυτής της έκθεσης έχουν καθήκον. Οφείλουν να προσφύγουν άμεσα στους αρμόδιους ευρωπαϊκούς φορείς για την οδική και σιδηροδρομική ασφάλεια, ζητώντας κατεπείγουσα αξιολόγηση του κινδύνου που φέρεται να εγκυμονεί για κάθε επιβάτη.
Σε διαφορετική περίπτωση, η αμφισημία που περιβάλλει την έκθεση αφήνει το πεδίο ανοιχτό για ελεύθερες ερμηνείες. Κάθε πολίτης, καλόπιστος ή όχι, έχει κάθε δικαίωμα να θεωρήσει πως η έκθεση δεν γράφτηκε για να φωτίσει, αλλά για να θολώσει. Ότι δεν γράφτηκε για την αλήθεια, αλλά για τη διαχείρισή της. Και όταν αυτό συμβαίνει πάνω σε ράγες που έγιναν φέρετρο για δεκάδες ανθρώπους, τότε δεν είναι επιστημονική προσέγγιση — είναι συγκάλυψη με επιστημονικό περιτύλιγμα.
Ένα τόσο έωλο και ασαφές πόρισμα, αντί να κλείσει την υπόθεση, ανοίγει νέες πληγές. Δεν ξεκαθαρίζει το τοπίο, δεν προσφέρει βεβαιότητες, δεν αποδίδει ευθύνες με επιστημονική τεκμηρίωση. Αντίθετα, εντείνει τη σύγχυση και προκαλεί περαιτέρω απαξίωση της κοινής γνώμης απέναντι σε μια υπόθεση που απαιτεί απόλυτη διαφάνεια. Και το χειρότερο, συνεχίζει να επιβαρύνει ψυχικά και συναισθηματικά τις οικογένειες των θυμάτων, που περίμεναν για πάνω από έναν χρόνο απαντήσεις – καθαρές, αδιάσειστες, επιστημονικά τεκμηριωμένες. Δεν τις πήραν.
Όσοι ήλπιζαν πως αυτή η έκθεση θα αποτελούσε το τελικό κεφάλαιο, διαψεύδονται. Τα βασικά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, τα τεχνικά ζητήματα αναλύονται με όρους αβεβαιότητας και υποθέσεων, και οι απορίες πλήθαινουν αντί να μειώνονται. Η έκθεση, αντί να λειτουργήσει ως επιστημονικό εργαλείο αποσαφήνισης, γίνεται σημείο αναφοράς για νέα ερωτήματα, νέες αμφιβολίες και ακόμη μεγαλύτερη πόλωση.
Όσο δεν δίνονται ξεκάθαρες απαντήσεις, όσο οι τεχνικές ερμηνείες παραμένουν σε επίπεδο «πιθανόν», «ενδεχομένως» και «υπό προϋποθέσεις», τόσο η κοινωνία θα δυσπιστεί και οι συγγενείς θα βασανίζονται. Καμία υπόθεση δεν τελειώνει έτσι. Αντιθέτως, τώρα μόλις αρχίζει η δεύτερη φάση της: η απαίτηση για πραγματική αλήθεια.
