Στο τραπέζι τα δισεκατομμύρια για την Ουκρανία: Κρίσιμες αποφάσεις και λεπτές ισορροπίες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
Οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας για την περίοδο 2026-2027, το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ, η διεύρυνση και το γεωοικονομικό περιβάλλον συνθέτουν τον πυρήνα της ατζέντας του σημερινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες. Παρουσία του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, το βάρος της Συνόδου Κορυφής πέφτει εκ νέου στη χρηματοδότηση του Κιέβου για την επόμενη διετία, με τους ηγέτες να καλούνται να υλοποιήσουν τη δέσμευση που ανέλαβαν στο προηγούμενο Συμβούλιο για τη στήριξη των αυξημένων οικονομικών, στρατιωτικών και ανθρωπιστικών αναγκών της χώρας.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, οι συνολικές χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας το 2026 και το 2027 ανέρχονται σε 135,7 δισ. ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καταθέσει δύο βασικές επιλογές που καλύπτουν περίπου τα δύο τρίτα του ποσού, δηλαδή περί τα 90 δισ. ευρώ. Η πρώτη προβλέπει κοινό δανεισμό της ΕΕ με εγγύηση τον κοινοτικό προϋπολογισμό, επιλογή που απαιτεί ομοφωνία και συναντά ισχυρές αντιστάσεις από κράτη-μέλη, με τη Γερμανία να εκφράζει επιφυλάξεις και την Ουγγαρία να δηλώνει ανοιχτά την αντίθεσή της.
Η δεύτερη πρόταση, η οποία συγκεντρώνει ολοένα και περισσότερους υποστηρικτές, αφορά το λεγόμενο «δάνειο επανορθώσεων» μέσω της αξιοποίησης δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων που βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για μηχανισμό που μπορεί να εγκριθεί με ειδική πλειοψηφία και δεν επιβαρύνει άμεσα τους εθνικούς προϋπολογισμούς. Σε αυτό το σενάριο, η Ουκρανία θα αποπληρώσει το δάνειο μόνο εφόσον η Ρωσία καταβάλει αποζημιώσεις, ενώ σε αντίθετη περίπτωση οι κυρώσεις θα διατηρηθούν και τα ρωσικά κεφάλαια θα παραμείνουν παγωμένα. Υπενθυμίζεται ότι τα κράτη-μέλη έχουν ήδη αποφασίσει την επ’ αόριστον παράταση του παγώματος των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, χωρίς την ανάγκη εξαμηνιαίας ανανέωσης.
Περίπου 210 δισ. ευρώ από τα αποθεματικά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας βρίσκονται δεσμευμένα σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της ΕΕ, εκ των οποίων τα 185 δισ. ευρώ τελούν υπό τη διαχείριση της Euroclear στο Βέλγιο. Η βελγική κυβέρνηση εξακολουθεί να εκφράζει έντονες ανησυχίες για τους νομικούς και χρηματοοικονομικούς κινδύνους και ζητά σαφείς εγγυήσεις από τους εταίρους της, επιμένοντας στη συλλογική ανάληψη του ενδεχόμενου κόστους. Παράλληλα, χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία ζητούν διαβεβαιώσεις ότι τυχόν ενεργοποίηση εγγυήσεων δεν θα προσμετρηθεί στους εθνικούς στόχους δαπανών βάσει των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων.
Την ίδια στιγμή, Βέλγιο, Ιταλία, Βουλγαρία και Μάλτα υπέγραψαν κοινή δήλωση με την οποία ζητούν να συνεχιστεί η διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων με χαμηλότερο οικονομικό και νομικό ρίσκο. Οι διαβουλεύσεις σε επίπεδο πρέσβεων συνεχίστηκαν μέχρι αργά το βράδυ της Τετάρτης, με την πλειοψηφία των κρατών-μελών να εμφανίζεται καταρχήν θετική στο δάνειο επανορθώσεων, υπό την προϋπόθεση ύπαρξης επαρκών εγγυήσεων και μηχανισμών αλληλεγγύης. Όπως σημείωναν Ευρωπαίοι διπλωμάτες, η επίτευξη συμφωνίας θεωρείται κρίσιμη, καθώς διαφορετικά το μήνυμα που θα εκπέμψει η Ένωση θα είναι ιδιαίτερα αρνητικό.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αντόνιο Κόστα άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο παράτασης των εργασιών της Συνόδου μέχρι να υπάρξει αποτέλεσμα, ενώ η Ύπατη Εκπρόσωπος Κάγια Κάλας ξεκαθάρισε ότι οι ηγέτες δεν πρόκειται να αποχωρήσουν χωρίς απόφαση. Από το Βερολίνο, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη αποτυχία εξεύρεσης λύσης για την Ουκρανία θα είχε σοβαρές επιπτώσεις για την Ευρώπη τα επόμενα χρόνια, τονίζοντας ότι το σημερινό Συμβούλιο καλείται να αποδείξει την ενότητά του σε μια ιστορικά κρίσιμη συγκυρία.
Στα υπόλοιπα θέματα της Συνόδου, οι ηγέτες θα προχωρήσουν σε μια πρώτη στρατηγική ανταλλαγή απόψεων για τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την περίοδο 2028-2034. Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατατέθηκε τον Ιούλιο του 2025, ενώ η δανική προεδρία έχει ήδη προχωρήσει σημαντικά το προπαρασκευαστικό έργο, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας έως το τέλος του 2026 και την έναρξη εφαρμογής των νέων προγραμμάτων στις αρχές του 2028.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στη διεύρυνση της Ένωσης, την οποία ο Αντόνιο Κόστα χαρακτηρίζει γεωστρατηγική επένδυση στην ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα. Οι ηγέτες θα εξετάσουν την πρόοδο ορισμένων υποψήφιων χωρών, με την ενταξιακή διαδικασία να παραμένει αυστηρά συνδεδεμένη με την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και την αξιοκρατική αξιολόγηση των επιδόσεων κάθε χώρας.
Κατά τη διάρκεια του δείπνου εργασίας, θα πραγματοποιηθεί συζήτηση για τη γεωοικονομική κατάσταση και τις επιπτώσεις της στην ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, με επίκεντρο τις εξωτερικές πιέσεις, την επιτάχυνση της εμπορικής ατζέντας και την ενίσχυση της στρατηγικής αυτονομίας. Στην ημερήσια διάταξη περιλαμβάνονται επίσης η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, καθώς και ζητήματα άμυνας, ασφάλειας και μετανάστευσης, τα οποία αναμένεται να εξεταστούν συνοπτικά.
