Τέσσερις στους πέντε εργαζόμενους χωρίς συλλογική σύμβαση – Στο περιθώριο η εργασιακή προστασία

Η εικόνα της αγοράς εργασίας καταγράφει μια επίμονη αποδυνάμωση των συλλογικών ρυθμίσεων, με αποτέλεσμα μόλις ένας στους πέντε εργαζόμενους να καλύπτεται σήμερα από κάποια σύμβαση, καθώς το 2024 υπεγράφησαν μόλις 47 συλλογικές συμβάσεις και μόνο επτά κηρύχθηκαν υποχρεωτικές, ισχύοντας για το σύνολο των επιχειρήσεων κάθε κλάδου, ενώ οι υπόλοιπες δεσμεύουν αποκλειστικά τα μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων που τις υπέγραψαν. περισσότερο από δώδεκα χρόνια μετά την απορρύθμιση του 2012, συνδικαλιστικοί και θεσμικοί φορείς αναγνωρίζουν ότι το σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων παραμένει σε καθεστώς αδυναμίας, καθώς η κάλυψη κατέρρευσε από σχεδόν καθολική το 2010 στο σημερινό 20%–28%, με απτό αποτέλεσμα τέσσερις στους πέντε μισθωτούς να διαπραγματεύονται ατομικά μισθούς και όρους εργασίας χωρίς θεσμική προστασία.

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ινστιτούτου εργασίας της γσεε για το 2025, το δίκτυο των κλαδικών συμβάσεων έχει σχεδόν αποδομηθεί, αφού το 2024 υπογράφηκαν 18 νέες κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές, συνολικά ήταν σε ισχύ 47 που κάλυπταν περί τους 711.500 εργαζόμενους, δηλαδή λιγότερους από το ένα τρίτο των μισθωτών, και μόλις επτά επεκτάθηκαν στον ευρύτερο κλάδο, ρίχνοντας το πραγματικό ποσοστό κάλυψης κοντά στο 20%. η αδυναμία αποτυπώνεται και στις επιχειρησιακές συμφωνίες, όπου το 66% των συμβάσεων του 2024 δεν προέβλεψε καμία αύξηση αποδοχών και μόνο το 34% έδωσε οριακές βελτιώσεις σε περίπου 57.000 εργαζόμενους, επιτείνοντας το κενό εισοδηματικής προστασίας σε περίοδο ακρίβειας.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ζητούν επαναφορά των ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων στην προ κρίσης κανονικότητα, ενίσχυση της επεκτασιμότητας, θωράκιση της μετενέργειας και καθολικότητα εφαρμογής, ενώ το υπουργείο εργασίας έχει ανοίξει διάλογο με τους κοινωνικούς εταίρους για αλλαγές στο πλαίσιο, κίνητρα για περισσότερες κλαδικές συμβάσεις και οδικό χάρτη που θα οριστικοποιηθεί ως το τέλος του 2025 με εφαρμογή από το 2026. στις μέχρι τώρα συζητήσεις υπάρχει σχετική σύγκλιση για το ποσοστό εκπροσώπησης εργοδοτικών οργανώσεων που απαιτείται για επέκταση σύμβασης και για τη λειτουργία του οργανισμού μεσολάβησης και διαιτησίας, όμως παραμένουν μεγάλες διαφωνίες στα ζητήματα της μετενέργειας, της συρροής και της καθολικότητας, την ώρα που ευρωπαϊκή οδηγία — την οποία η ελλάδα έχει κυρώσει — θέτει ως στόχο κάλυψη 80% των εργαζομένων, απόσταση που με τα σημερινά δεδομένα μοιάζει μεγάλη.

Το συμπέρασμα που προκύπτει από τους αριθμούς δεν είναι απλώς στατιστικό αλλά θεσμικό, μια παρατεταμένη σιωπή που έχει υποκαταστήσει τη συλλογική διαπραγμάτευση με ατομικές συμφωνίες, και η πρόκληση της επόμενης διετίας είναι σαφής: ανασύνταξη του μηχανισμού συλλογικών διαπραγματεύσεων και επιστροφή του θεσμού στο επίκεντρο της αγοράς εργασίας, ώστε να ανακτηθεί ισορροπία ανάμεσα στην ευελιξία και τη δικαιοσύνη.