Το πείραμα των 10 εκατομμυρίων λιρών που θα καταστρέψει άγνωστο αριθμό παιδιών
Φανταστείτε ένα δωδεκάχρονο κορίτσι σε μια ήσυχη κλινική του νότιου Λονδίνου στις αρχές της επόμενης χρονιάς. Σηκώνει το μανίκι της, μια νοσηλεύτρια απολυμαίνει το δέρμα και μια βελόνα χορηγεί την πρώτη δόση τριπτορελίνης, ενός φαρμάκου που απενεργοποιεί την εφηβεία με την καθαρότητα ενός διακόπτη φωτός, έπειτα από ένα σύντομο, ανεπιθύμητο τρεμόπαιγμα.
Στη γωνία, ένας βοηθός έρευνας καταγράφει σε τάμπλετ, στάδιο Tanner επιβεβαιωμένο, έντυπο συναίνεσης υπογεγραμμένο, βασική μέτρηση οστικής πυκνότητας προγραμματισμένη. Όλα εξελίσσονται ακριβώς όπως προβλέπει το πρωτόκολλο Pathways των 10 εκατομμυρίων λιρών.
Όταν η τελική επίσκεψη παρακολούθησης αρχειοθετηθεί τον Ιανουάριο του 2031, το παιδί θα είναι δεκαεπτά, ίσως δεκαοκτώ ετών. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας θα ανακηρύξει τη δοκιμή ολοκληρωμένη, τα δεδομένα θα αναλυθούν και μια δημοσίευση με κριτές θα εκδώσει την ετυμηγορία της για την «ασφάλεια» των αναστολέων εφηβείας.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο σκελετός της θα απέχει ακόμη έξι έως δέκα χρόνια από την επίτευξη της μέγιστης οστικής μάζας, της κρίσιμης κορυφής που προηγείται της αργής φθοράς της ενήλικης ζωής.
Τα κατάγματα, αν έρθουν, θα εμφανιστούν δεκαετίες αργότερα, όταν οι επιχορηγήσεις θα έχουν εξαντληθεί, οι ερευνητές θα έχουν τιμηθεί και οι πολιτικοί θα έχουν αποσυρθεί. Το πείραμα δεν θα έχει αποδείξει τίποτα και είχε σχεδιαστεί εξαρχής έτσι.
Στις 22 Νοεμβρίου 2025, το NHS England ανακοίνωσε την έναρξη της κλινικής δοκιμής Pathways για τους αναστολείς εφηβείας, περιγράφοντάς την ως την πρώτη παγκοσμίως μελέτη υψηλής ποιότητας που αξιολογεί με αυστηρότητα την κλινική αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των αναλόγων GnRH σε παιδιά και νέους με ασυμφωνία φύλου.
Οι ρυθμιστικές αρχές επιβεβαίωσαν ότι παρείχαν πλήρη ηθική και κανονιστική έγκριση ύστερα από εκτενή αξιολόγηση. Για το ευρύ κοινό, η εικόνα ήταν εκείνη μιας ψύχραιμης, αμερόληπτης επιστημονικής αναζήτησης, μιας συνετής επένδυσης δημόσιου χρήματος για την επίλυση ενός βαθιά διχαστικού ζητήματος.
Το κόστος αυτής της αναζήτησης ανέρχεται σε 10,7 εκατομμύρια λίρες, χρηματοδοτούμενες απευθείας από το δημόσιο ταμείομέσω του Εθνικού Ινστιτούτου Έρευνας Υγείας. Το ποσό καλύπτει τις ενέσεις, τις απεικονιστικές εξετάσεις και τους μισθούς των κλινικών που θα παρακολουθούν αυτά τα παιδιά κατά την αναστολή της εφηβείας τους.
Για σύγκριση, δεκάδες έργα καινοτομίας στην παιδική και εφηβική ψυχική υγεία χρηματοδοτήθηκαν τα ίδια χρόνια με κλάσμα αυτού του ποσού. Το Pathways ξεχωρίζει ως ένα μοναχικό, αμφιλεγόμενο στοίχημα σε μία και μόνο παρέμβαση, την ώρα που το υπόλοιπο ερευνητικό τοπίο επιβιώνει με περιορισμένους πόρους.
Η δοκιμή πράγματι θα μετρήσει την οστική πυκνότητα και θα παρακολουθήσει την εγκεφαλική ανάπτυξη σε περιορισμένο δείγμα. Η γονιμότητα, ωστόσο, θα «εκτιμηθεί» μέσω αυτοαναφερόμενων ερωτηματολογίων στο τέλος της μελέτης, όταν οι συμμετέχοντες μόλις θα έχουν εξέλθει από την εφηβεία.
Η κύρια παρακολούθηση ολοκληρώνεται τον Ιανουάριο του 2031, μετά από περίπου δύο χρόνια ενεργής καταγραφής, με ετήσιες επανεξετάσεις που επεκτείνουν τη συνολική διάρκεια στα τέσσερα χρόνια.
Η στρατολόγηση αφορά παιδιά κάτω των 16 ετών. Στο κλείσιμο της μελέτης, οι νεότεροι θα είναι περίπου 15 και οι μεγαλύτεροι γύρω στα 20, ηλικίες στις οποίες οι κρίσιμες βιολογικές διεργασίες που επηρεάζονται από την αναστολή της εφηβείας δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί.
Η εφηβεία αποτελεί το αναντικατάστατο παράθυρο κατά το οποίο εναποτίθεται έως και το ήμισυ της οστικής μάζας ζωής. Τα ανάλογα GnRH διακόπτουν αυτή τη διαδικασία. Το ίδιο το NHS είχε παραδεχθεί στο παρελθόν ότι γνωρίζουμε ελάχιστα για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτών των φαρμάκων στα οστά των παιδιών.
Τα διαθέσιμα δεδομένα, όταν άρχισαν να συσσωρεύονται, δεν ήταν καθησυχαστικά. Μεγάλες ολλανδικές μελέτες έδειξαν ότι η οστική πυκνότητα μειώνεται κατά την καταστολή και δεν επανέρχεται πλήρως ούτε χρόνια μετά, ακόμη και με χορήγηση ορμονών.
Ο μακροπρόθεσμος κίνδυνος καταγμάτων παραμένει επισήμως «άγνωστος», κυρίως επειδή κανείς δεν έχει παρακολουθήσει τους ασθενείς αρκετά ώστε να τον μετρήσει.
Η γονιμότητα παραμένει ακόμη πιο αχαρτογράφητο πεδίο. Η ίδια η ανασκόπηση Cass αναγνωρίζει ότι η μετάβαση από αναστολείς σε ορμόνες καθιστά τους νέους στείρους, ενώ τα ιστορικά δεδομένα δείχνουν ότι σχεδόν όλοι όσοι ξεκινούν αναστολείς ακολουθούν αυτή την πορεία. Παρ’ όλα αυτά, το πρωτόκολλο Pathways περιορίζεται σε αυτοαναφορά σε ηλικίες όπου η πραγματική αναπαραγωγική ικανότητα δεν έχει ακόμη δοκιμαστεί.
Έτσι, έως το 2031, η Βρετανία θα έχει δαπανήσει πάνω από 10 εκατομμύρια λίρες για να αποδείξει ότι οι αναστολείς εφηβείας δεν προκαλούν άμεση, οξεία βλάβη. Η πραγματική ετυμηγορία, όμως, για την αντοχή των οστών ή τη δυνατότητα τεκνοποίησης θα εκδοθεί δεκαετίες αργότερα, εκτός του χρονικού ορίζοντα της μελέτης και της πολιτικής ευθύνης. Το χρονοδιάγραμμα διασφαλίζει τη βραχυπρόθεσμη «ασφάλεια» και μεταθέτει τις συνέπειες στο μέλλον.
Την ώρα που σκανδιναβικές χώρες, ύστερα από συστηματικές ανασκοπήσεις, περιόρισαν ή ανέστειλαν τη χρήση των αναστολείων εκτός ερευνητικών πλαισίων, η Βρετανία επέλεξε έναν ταχύ ερευνητικό δρόμο με περιορισμένο βάθος. Εκεί όπου άλλοι ζήτησαν δεκαετίες παρακολούθησης ή προφύλαξη, το Pathways προχωρά με ορίζοντα λίγων ετών.
Στην Ολλανδία, στο ίδιο το κέντρο που γέννησε το πρωτόκολλο, οι κλινικοί συμβουλεύουν πλέον εφήβους να καταψύξουν ωάρια πριν από τους αναστολείς, μια σιωπηρή παραδοχή ότι η γονιμότητα μπορεί να χαθεί. Μελέτες δείχνουν ότι η οσφυϊκή πυκνότητα δεν ανακάμπτει πλήρως ούτε χρόνια αργότερα. Στις μαρτυρίες της ανασκόπησης Cass, αποτρανς νεαροί περιγράφουν οστεοπενία στα δεκαοκτώ. Αυτά δεν είναι υποθετικά σενάρια αλλά προάγγελοι του κόστους που το χρονοδιάγραμμα του NHS μεταθέτει.
Όταν η ομάδα Pathways φτάσει στη μέση ηλικία, με ισχία που τρίζουν και καρπούς που σπάνε εύκολα, το NHS θα ανακαλύψει ότι ο λογαριασμός του πειράματος δεν ακυρώθηκε αλλά απλώς αναβλήθηκε.
Τα κατάγματα ήδη κοστίζουν δισεκατομμύρια ετησίως. Τα ανάλογα GnRH, εκ φύσεως, υπονομεύουν την οστική συσσώρευση που μας στηρίζει σε όλη τη ζωή. Ο φορολογούμενος θα πληρώσει δύο φορές, μία για τη δοκιμή που υποτίθεται ότι θα έλυνε το ζήτημα και ξανά, δεκαετίες αργότερα, για τα ορθοπαιδικά τμήματα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν την απάντηση.
Για την κυβέρνηση των Εργατικών, η δοκιμή Pathways είναι λιγότερο θρίαμβος τεκμηριωμένης ιατρικής και περισσότερο μάθημα πολιτικού ακροβατισμού, ένας προσεκτικά ζυγισμένος συμβιβασμός που επιτρέπει στους υπουργούς να επικαλούνται την ανασκόπηση Cass και να αποφεύγουν την πλήρη σύγκρουση των πολιτισμικών πολέμων.
Ο υπουργός Υγείας Γουες Στρίτινγκ έχει επενδύσει τη φήμη του στην πιστή εφαρμογή των συστάσεων Cass, επαναλαμβάνοντας στο Κοινοβούλιο ότι θα τεθούν «η ασφάλεια των παιδιών πρώτα». Σε συνέντευξη τον Απρίλιο του 2024 χαρακτήρισε την ανασκόπηση «σημείο καμπής», επιμένοντας ότι «τα στοιχεία θα έπρεπε να έχουν καθιερωθεί πριν ποτέ συνταγογραφηθούν», μια τόσο αυτονόητη διαπίστωση που απορεί κανείς γιατί χρειάστηκε τετραετής, πολυδάπανη ανασκόπηση για να διατυπωθεί.
Ταυτόχρονα, όμως, οι παρεμβάσεις του αποκαλύπτουν έναν πολιτικό που ισορροπεί, αναγνωρίζοντας «εύλογες ανησυχίες» ενώ δεσμεύεται σε μια δοκιμή που, στα χαρτιά, ικανοποιεί το αίτημα για έρευνα χωρίς να ανοίγει ξανά τις πύλες της εκτός ενδείξεων συνταγογράφησης.
Το μανιφέστο των Εργατικών το 2024 υποσχόταν «εκσυγχρονισμό» της νομοθεσίας περί νομικής αναγνώρισης φύλου, με περίοδο αναστοχασμού δύο ετών και πλήρη απαγόρευση των θεραπειών μεταστροφής, ενώ ταυτόχρονα δεσμευόταν να εφαρμόσει τις συστάσεις Cass για τη φροντίδα των νέων.
Ένα κείμενο φτιαγμένο για να κατευνάσει την προοδευτική πτέρυγα, που βλέπει τους αναστολείς ως «σωτήριους», χωρίς να αποξενώσει το λόμπι των δικαιωμάτων των γυναικών. Η δοκιμή γεμίζει ιδανικά αυτό το κενό, στέλνοντας μήνυμα προσοχής στους επικριτές, συμπόνια στους υποστηρικτές και τεχνοκρατικής επάρκειας στο κοινό.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024 και του 2025, ο Στρίτινγκ προέβαλε μια «τεκμηριωμένη προσέγγιση» εν μέσω διαμαρτυριών οργανώσεων που χαρακτήριζαν την απαγόρευση «διακριτική». Το 2031, με βραχυπρόθεσμα δεδομένα στα χέρια και τις μακροχρόνιες βλάβες αόρατες, η εκάστοτε κυβέρνηση θα μπορεί να στραφεί και να δηλώσει ότι «δεν εντοπίστηκαν σημαντικοί κίνδυνοι» και ότι ήρθε η ώρα για επέκταση της πρόσβασης.
Πρόκειται για πολιτική σχεδιασμένη για πρωτοσέλιδα σήμερα, πρωτοσέλιδα αύριο και καμία είδηση ποτέ για τα κατάγματα του 2045. Οι πραγματικοί νικητές είναι οι γραφειοκράτες που σχεδίασαν τη δίοδο διαφυγής, οι δημόσιοι λειτουργοί που, όπως όλοι οι καλοί δημόσιοι λειτουργοί, θα έχουν προαχθεί πλευρικά σε άλλες θέσεις.
Η δοκιμή Pathways δεν είναι αφηρημένη στατιστική άσκηση. Είναι μια σύριγγα στο μπράτσο ενός δωδεκάχρονου παιδιού, μια απόφαση που θα αντηχεί για δεκαετίες σε σάρκα και οστά. Σκεφτείτε την υπόθεση του Λέο στη Σουηδία, ενός κοριτσιού που ξεκίνησε τριπτορελίνη στα έντεκα. Στα δεκαπέντε, έπειτα από τέσσερα χρόνια καταστολής, υπέφερε από διαρκείς πόνους στην πλάτη, στους ώμους και στα ισχία.
Οι εξετάσεις αποκάλυψαν οστεοπενία με σπονδυλικά κατάγματα και οστική πυκνότητα αντίστοιχη εβδομηντάχρονων. Το νοσοκομείο παραδέχθηκε «κίνδυνο σοβαρής ιατρικής βλάβης», αλλά η ζημιά παρέμεινε. Η ιστορία αυτή οδήγησε τη Σουηδία στους περιορισμούς του 2022, ενώ η Βρετανία συνεχίζει.
Τον Ιανουάριο του 2031, το NHS θα δημοσιεύσει την ετυμηγορία Pathways με τη βαρύτητα μιας ιστορικής ανακάλυψης. Τα δελτία Τύπου θα μιλούν για «καμία σημαντική βραχυπρόθεσμη βλάβη», οι ερευνητές θα τιμηθούν και ο εκάστοτε υπουργός θα δηλώσει ότι οι υπηρεσίες είναι πλέον «τεκμηριωμένες».
Η κοόρτη, μόλις είκοσι ενός ετών, θα εισέλθει στην ενήλικη ζωή με ένα πιστοποιητικό υγείας που λήγει τη στιγμή που τα οστά της ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους.
Δέκα ή είκοσι χρόνια αργότερα, όταν τα πρώτα κατάγματα εμφανιστούν ή όταν οι πρώτες γυναίκες βρεθούν αντιμέτωπες με μη αναστρέψιμη στειρότητα, το NHS θα προσθέσει αθόρυβα μια ακόμη στήλη στον προϋπολογισμό του. Κανείς δεν θα θελήσει να χαράξει τη γραμμή προς τα πίσω.
Το πείραμα θα έχει πετύχει τέλεια, δεν θα έχει αποδείξει τίποτα, θα έχει κοστίσει μια περιουσία και θα έχει καταστρέψει άγνωστο αριθμό ζωών. Και ήταν σχεδιασμένο, από την πρώτη σύριγγα σε εκείνη την κλινική του νότιου Λονδίνου, να κάνει ακριβώς αυτό.
