«Τουρκική μειονότητα» στα Δωδεκάνησα

Το τελευταίο χρονικό διάστημα η Τουρκία, πέρα από τις πάγιες αναφορές της σε «Τουρκική Μειονότητα» της Θράκης που δεν προβλέπεται από καμία συνθήκη καθώς πρόκειται για Έλληνες Πολίτες μουσουλμάνους στο θρήσκευμα, έχει αρχίσει να μιλά για «τουρκική μειονότητα» και «ομογενείς» στα δωδεκάνησα.
Οι δηλώσεις αυτές αιφνιδιάζουν όσους αγνοούν την παρουσία ελλήνων μουσουλμάνων σε Ρόδο και Κω, όπου μετά την κατάληψη της Ρόδου από τους οθωμανούς το 1522–1523 εγκαταστάθηκαν κυρίως σε αυτά τα νησιά μουσουλμάνοι χωρίς ποτέ να υπερβούν πληθυσμιακά τους χριστιανούς, ενώ σήμερα υπολογίζονται περίπου σε 3.500 στη ρόδο και 2.000 στην Κω, σε περίγυρο 200.000 κατοίκων των Δωδεκανήσων, με άριστη συμβίωση που μόνο σε περιόδους ελληνοτουρκικής έντασης δοκιμάστηκε, και με λειτουργία τουρκικού προξενείου στη Ρόδο.

Η οθωμανική κατάκτηση έφερε διοικητική ένταξη της Ρόδου ως Σαντζάκ στο βιλαέτι του αρχιπελάγους, εγκατάσταση γενιτσάρων και στρατιωτών, αναγνώριση θρησκευτικών κοινοτήτων μέσω του θεσμού των Μιλιέτ και διαδοχικές αλλά αποτυχημένες απόπειρες εποικισμού, ενώ καταγράφηκαν διώξεις χριστιανών στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1788–1792 και στην επανάσταση του 1821 λόγω φανατισμού που υποκινούσαν τοπικοί αξιωματούχοι.

Παρά τις μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ δεν εγκαταλείφθηκαν προσπάθειες πληθυσμιακής αλλοίωσης, με την εγκατάσταση 600 κιρκάσιων το 1859 και αργότερα τουρκοκρητικών στη βορειοδυτική Ρόδο, ενώ συνολικά οι Τουρκικής Καταγωγής Μουσουλμάνοι κυριάρχησαν πολιτικά αλλά όχι δημογραφικά. Ο πληθυσμός τους, κατά τις εκτιμήσεις, κινήθηκε από περίπου 6.000 στις αρχές του 16ου αιώνα και έφτασε γύρω στους 23.000 το 1776, για να μειωθεί σταδιακά σε 11.500–12.000 το 1795, 12.000 το 1823, 5.500 μεταξύ 1850–1870 και 5.000–6.500 το 1912, ενώ στην Ιταλοκρατία κυμάνθηκε από 4.000 το 1930 έως 7.960 το 1937 και μετά την ενσωμάτωση μειώθηκε σταδιακά (5.400 το 1951, 4.000 το 1974, 3.000–3.500 το 1997 και 2.500–3.000 το 2016), με κύματα μετανάστευσης προς την τουρκία ιδίως το 1955, το 1964 και το 1974.

Στην ιταλοκρατία ίσχυσε εκ νέου κοινοτική διάκριση σε θρησκευτική βάση με διάταγμα του 1930 που αναγνώριζε ορθόδοξη, μουσουλμανική και εβραϊκή κοινότητα, ενώ η συνθήκη ειρήνης του 1947 προέβλεψε γενικές αρχές μη διακρίσεων χωρίς ειδική μειονοτική μνεία.

Μετά την ένταξη στην Ελλάδα η στρατιωτική διοίκηση πρότεινε αρχικά κατάργηση της μουσουλμανικής κοινότητας ως μη θεσμοθετημένης από Διεθνείς Συνθήκες, όμως η πολιτική διοίκηση επέλεξε τη διατήρησή της και η κοινότητα ενσωματώθηκε αρμονικά στη Ροδιακή κοινωνία, με την ιδιαιτερότητά της να εκφράζεται ελεύθερα και τη μόνη ανησυχία να αφορά την πολιτισμική αφομοίωση των νεότερων. Στη Ρόδο και στην Κω δεν υφίσταται εθνική ή θρησκευτική μειονότητα κατά συνθηκών, αλλά έλληνες μουσουλμάνοι, απόγονοι όσων εγκαταστάθηκαν μετά το 1522 και των τουρκοκρητικών του ύστερου 19ου αιώνα, παρότι χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα αυτοπροσδιορισμοί όπως «Οθωμανοί», «Μωαμεθανοί» ή «Τούρκοι», με τη τουρκία να προσπαθεί διαχρονικά μέσω του προξενείου να προσδώσει «τουρκικό» χαρακτήρα χωρίς αποτέλεσμα και με τις νεότερες γενιές να τείνουν στην κυρίαρχη ταυτότητα.

Μουσουλμανικά σχολεία λειτούργησαν στη Ρόδο έως το 1972, όταν η χούντα τα έκλεισε, με τελευταίο το Suleymaniye Medresesi, ως απάντηση στο κλείσιμο Ελληνικών Σχολείων σε Ίμβρο και Τενέδο και της θεολογικής σχολής Χαλκης το 1971, ενώ οι μουσουλμάνοι δάσκαλοι συνταξιοδοτήθηκαν και αντικαταστάθηκαν σταδιακά από χριστιανούς μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και κατόπιν ορισμένα σχολεία λειτούργησαν ως κανονικά δημόσια. Σήμερα δεν υφίσταται καμία διαφοροποίηση στη σχολική εκπαίδευση Χριστιανών και Μουσουλμάνων, η Τουρκική Γλώσσα δεν διδάσκεται συστηματικά και μόνο ηλικιωμένοι ή κάτοικοι ημιαστικών και αγροτικών περιοχών μιλούν μια τοπική διάλεκτο που προσεγγίζει την τουρκική.

Συνολικά οι Έλληνες Μουσουλμάνοι της Ρόδου και της Κω αριθμούν περί τους 5.500, λιγότερο από το 3% του πληθυσμού των Δωδεκανήσων, απολαμβάνουν πλήρη πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα, με παρουσία Μουφτή στη Ρόδο, και δεν αναφέρονται ως μειονότητα σε καμία συνθήκη, ενώ οι πρόσφατες τουρκικές αναφορές σε «Τουρκική Μειονότητα» στα Δωδεκάνησα πέρασαν ουσιαστικά απαρατήρητες, υπενθυμίζοντας ωστόσο την ανάγκη διαρκούς προσοχής στις δηλώσεις τούρκων αξιωματούχων που απαιτούν προσεκτική ανάγνωση και ανάλυση.