Stargate: Από την ψυχική κατασκοπεία στην τεχνητή νοημοσύνη – Η νέα πρωτοβουλία Τραμπ

Τον Ιανουάριο του 2025, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε τη δημιουργία μιας φιλόδοξης πρωτοβουλίας Τεχνητής Νοημοσύνης ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, με την κωδική ονομασία «Stargate». Η ονομασία παρέπεμπε στο φανταστικό και αινιγματικό, προκαλώντας απορίες όχι μόνο για τον στόχο του εγχειρήματος αλλά και για τη στρατηγική πρόθεση πίσω από την επιλογή ενός τόσο φορτισμένου ονόματος. Το πρόγραμμα συγκροτήθηκε ως κοινοπραξία ανάμεσα σε τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως οι OpenAI, SoftBank, Oracle και MGX, και στόχευε στην ανάπτυξη τεράστιας υποδομής τεχνητής νοημοσύνης σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ – από υπερυπολογιστές και κέντρα δεδομένων έως δομές που φιλοδοξούν να γίνουν σύμβολα της αμερικανικής τεχνολογικής κυριαρχίας.

Το εγχείρημα ξεπέρασε τα όρια ενός απλού τεχνολογικού σχεδιασμού. Μετατράπηκε σε πολιτική δήλωση. Επιδίωκε την εδραίωση της Αμερικής στην παγκόσμια κούρσα Τεχνητής Νοημοσύνης, με ταυτόχρονη αναφορά σε έναν από τους πιο αμφιλεγόμενους πειραματισμούς στην ιστορία των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών: το Project Stargate της CIA.

Το αρχικό πρόγραμμα Stargate, που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970, δεν αφορούσε υπολογιστές, δεδομένα ή αλγόριθμους. Αντιθέτως, ήταν ένα μυστικό σχέδιο της CIA που στόχευε στην αξιοποίηση «ψυχικών» ικανοτήτων και τηλεπαθητικών μεθόδων για στρατιωτικούς σκοπούς. Η έναρξή του σχετιζόταν με πληροφορίες ότι η Σοβιετική Ένωση ερευνούσε την ψυχική κατασκοπεία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αντί να απορρίψουν αυτές τις φήμες ως φαντασιοπληξίες, αποφάσισαν να απαντήσουν με αντίστοιχα πειράματα, εγκαινιάζοντας ένα από τα πιο αινιγματικά προγράμματα του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Γιούρι Γκέλερ, ένα από τα πιο γνωστά πρόσωπα του εγχειρήματος, υπήρξε ο πρώτος μεγάλος «στρατολογημένος». Γνωστός για τις παραστάσεις του όπου λύγιζε κουτάλια «με τη δύναμη του νου», μεταφέρθηκε στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ για να αξιολογηθεί. Οι ερευνητές τον υπέβαλαν σε δοκιμές, αναμένοντας να αποκαλύψει τις υποτιθέμενες τηλεπαθητικές του ικανότητες. Παρά τις αρχικές εντυπώσεις, οι επιδόσεις του αργότερα αποδείχθηκαν αποτέλεσμα ταχυδακτυλουργικών κόλπων και όχι κάποιας ανώτερης πνευματικής δύναμης.

Η κοινότητα των σκεπτικιστών, με εξέχουσα φυσιογνωμία τον Τζέιμς Ράντι, αποκάλυψε τη φύση των επιδόσεων του Γκέλερ, καταρρίπτοντας την αξιοπιστία του. Η CIA ωστόσο είχε ήδη επενδύσει σε μια σειρά από ανάλογες απόπειρες, αναζητώντας απομακρυσμένους θεατές, άτομα με την ικανότητα να βλέπουν γεγονότα ή τοποθεσίες χωρίς φυσική παρουσία. Ένα από τα πιο γνωστά ονόματα του προγράμματος ήταν ο Τζόζεφ ΜακΜόνιγκλ, ο οποίος φέρεται να ολοκλήρωσε περισσότερες από 450 αποστολές «τηλεθέασης».

Μία από τις πλέον χαρακτηριστικές αποστολές του ΜακΜόνιγκλ τον έφερε αντιμέτωπο με έναν φάκελο που περιείχε απλώς τις λέξεις «Άρης – Ένα εκατομμύριο π.Χ.». Στη συνέχεια, ο ΜακΜόνιγκλ περιέγραψε με λεπτομέρειες μια προϊστορική πολιτεία στον Άρη, με πυραμίδες, οβελίσκους και πανύψηλα όντα. Παρά τον φαντασιακό χαρακτήρα της περιγραφής, οι αξιωματούχοι της CIA κατέγραφαν τα πάντα, προσπαθώντας να αντλήσουν έστω και ελάχιστα χρήσιμα στοιχεία.

Άλλες αποστολές, όπως εκείνη της μέντιουμ Ρόζμαρι Σμιθ, η οποία εντόπισε τα συντρίμμια σοβιετικού αεροσκάφους στο Κονγκό, δημιούργησαν ένα περιβάλλον όπου η διορατικότητα και η διαίσθηση αποκτούσαν επιχειρησιακή αξία. Το πρόγραμμα συνεχίστηκε υπό διάφορα ονόματα – Grill Flame, Sun Streak, Centre Lane – μέχρι το 1995, όταν και τερματίστηκε οριστικά. Το 2017, η CIA αποχαρακτήρισε περισσότερα από 12 εκατομμύρια σελίδες που αφορούσαν τις δράσεις του Project Stargate.

Παρά το γεγονός ότι πολλά από τα συμπεράσματα των σχετικών ερευνών αποδείχθηκαν επισφαλή ή αβάσιμα, η πίστη σε μυστικιστικές πρακτικές παραμένει ζωντανή στην αμερικανική κοινωνία. Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, έξι στους δέκα Αμερικανούς εξακολουθούν να πιστεύουν σε τουλάχιστον μία μορφή απόκρυφης ή ψευδοεπιστημονικής πρακτικής.

Σήμερα, το νέο πρόγραμμα «Stargate» διαφέρει ριζικά από το προηγούμενο. Επικεντρώνεται στην Τεχνητή Νοημοσύνη και στην καθολική ψηφιοποίηση της αμερικανικής υποδομής. Ωστόσο, η επιλογή της ονομασίας εγείρει εύλογους συνειρμούς και υπενθυμίζει τις παλαιότερες, πιο αινιγματικές σελίδες της ιστορίας των μυστικών υπηρεσιών. Η εποχή που η CIA επένδυε σε μέντιουμ, οραματιστές και τηλεπαθητικούς ίσως έχει παρέλθει, αλλά η γοητεία του «άγνωστου» παραμένει ζωντανή στην αμερικανική στρατηγική σκέψη.

Απέναντι στο ερώτημα αν η νέα Αστρική Πύλη θα προσφέρει ακριβή μοντέλα ανάλυσης δεδομένων ή θα μετατραπεί σε ένα νέο φιλόδοξο πείραμα χωρίς ουσία, δεν υπάρχουν ξεκάθαρες απαντήσεις. Το μόνο βέβαιο είναι πως, είτε πρόκειται για αλγορίθμους είτε για οράματα του παρελθόντος, η Αμερική συνεχίζει να επενδύει στο απροσδόκητο. Και αν η ιστορία του αρχικού Stargate έχει κάτι να διδάξει, είναι πως τα πιο εντυπωσιακά σχέδια δεν είναι πάντα τα πιο επιτυχημένα – αλλά σίγουρα είναι εκείνα που γράφουν τις πιο αξέχαστες ιστορίες.