Ξεψαχνίζουν τα μεσαία εισοδήματα: Στο στόχαστρο της ΑΑΔΕ 2,8 εκατ. φορολογούμενοι για ύποπτες αποκλίσεις δαπανών

Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων ανοίγει νέο κύκλο μαζικών διασταυρώσεων εισοδημάτων, στοχεύοντας αυτή τη φορά σε περισσότερους από 2,8 εκατομμύρια φορολογούμενους που δηλώνουν ετήσια εισοδήματα μεταξύ 10.000 και 20.000 ευρώ. Η κίνηση αυτή αποτελεί μέρος του φετινού επιχειρησιακού σχεδίου και επικεντρώνεται στον εντοπισμό περιπτώσεων όπου οι δηλωμένες δαπάνες υπερβαίνουν κατά πολύ τα εισοδήματα που εμφανίζονται στις φορολογικές δηλώσεις. Ο στόχος είναι σαφής: να εντοπιστεί η «κρυφή φορολογητέα ύλη» και να περιοριστεί το φορολογικό κενό.

Στο μικροσκόπιο θα μπουν όλες οι κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες, χωρίς εξαιρέσεις. Από ελεύθερους επαγγελματίες και μισθωτούς μέχρι συνταξιούχους, αγρότες και εισοδηματίες, όλοι καλούνται ουσιαστικά να «εξηγήσουν» πώς συντηρούνται όταν οι δαπάνες τους δεν συνάδουν με τα εισοδήματά τους. Η αρμόδια Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προσδιορισμού Φορολογικού Κενού θα προχωρήσει στη σύνταξη ειδικής μελέτης και στη διασταύρωση δεδομένων, αξιοποιώντας πλήρως τα τεχνολογικά εργαλεία και τις βάσεις δεδομένων που έχει στη διάθεσή της.

Οι έλεγχοι θα βασιστούν σε ειδικούς αλγόριθμους ανάλυσης προτύπων κατανάλωσης και θα περιλαμβάνουν κάθε πιθανή πηγή πληροφορίας: αγορές από καταστήματα λιανικής και σούπερ μάρκετ, πληρωμές με κάρτες, δαπάνες για ασφαλιστικά συμβόλαια ζωής, θανάτου και υγείας, έξοδα για ιδιωτικά νοσοκομεία και δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία. Επίσης, θα ελεγχθούν λογαριασμοί σταθερής και κινητής τηλεφωνίας, ηλεκτρικού ρεύματος και ύδρευσης εφόσον υπερβαίνουν τα 1.000 ευρώ ετησίως, ενώ στο στόχαστρο μπαίνουν και οι τραπεζικοί λογαριασμοί που μέσα στη χρονιά παρουσίασαν συνολικές κινήσεις άνω των 100.000 ευρώ. Επιπλέον, θα διασταυρωθούν τα ποσά που κατέβαλαν οι φορολογούμενοι για την αποπληρωμή δανείων καθώς και για αγορές περιουσιακών στοιχείων όπως ακίνητα και αυτοκίνητα.

Η ΑΑΔΕ επιχειρεί να κλείσει τα παράθυρα φοροδιαφυγής με στοχευμένες κινήσεις, θέτοντας ως προτεραιότητα την αποκάλυψη εισοδημάτων που δεν δηλώνονται, αλλά τελικά «φωνάζουν» μέσα από τον τρόπο ζωής των φορολογουμένων.

Μετά την πρώτη φάση των μαζικών διασταυρώσεων, ο ελεγκτικός μηχανισμός της ΑΑΔΕ περνά στο επόμενο, πιο στοχευμένο στάδιο. Σε περιπτώσεις όπου τα αρχικά ευρήματα δείχνουν ότι τα δηλωθέντα εισοδήματα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις συνολικές δαπάνες διαβίωσης ή την αύξηση περιουσιακών στοιχείων, θα ακολουθήσουν ενδελεχείς έλεγχοι. Οι ελεγκτές θα διερευνήσουν σε βάθος τη συνολική οικονομική εικόνα του φορολογούμενου, αναζητώντας ενδείξεις απόκρυψης εισοδημάτων.

Σε αυτή τη φάση, ενεργοποιούνται οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου, οι οποίες δεν βασίζονται αποκλειστικά στις φορολογικές δηλώσεις ή στα επίσημα βιβλία. Αντίθετα, αξιοποιούν ένα ευρύ φάσμα οικονομικών δεδομένων, όπως η ανάλυση ρευστότητας, η καθαρή περιουσιακή θέση, το ύψος των τραπεζικών καταθέσεων, καθώς και οι δαπάνες σε μετρητά. Μέσα από αυτά, η φορολογική διοίκηση προχωρά στον κατ’ εκτίμηση προσδιορισμό του πραγματικού φορολογητέου εισοδήματος.

Η χρήση των συγκεκριμένων μεθόδων αποτελεί ισχυρό εργαλείο για τις Αρχές, ειδικά όταν προκύπτουν σημαντικές ενδείξεις ασυμφωνίας ανάμεσα σε εισόδημα και τρόπο ζωής. Οι τεχνικές αυτές ενεργοποιούνται κυρίως σε περιπτώσεις που εντοπίζεται συστηματική απόκρυψη εισοδημάτων, ανεξήγητη αύξηση καταθέσεων, πολυτελής κατανάλωση που δεν δικαιολογείται από τα δηλωμένα στοιχεία ή μη επαρκής λογιστική τεκμηρίωση για αγορές και επενδύσεις. Στόχος είναι να περιοριστεί δραστικά η φοροδιαφυγή μέσω ουσιαστικού ελέγχου και διασταυρούμενων δεδομένων που αποτυπώνουν την πραγματική οικονομική δύναμη κάθε φορολογούμενου.

Όταν από τις πρώτες διασταυρώσεις εντοπίζονται ύποπτες ασυμφωνίες, όπως αδικαιολόγητη αύξηση περιουσιακών στοιχείων, δαπάνες που δεν στηρίζονται από τα δηλωθέντα εισοδήματα (είτε ατομικά είτε οικογενειακά), ή ενδείξεις πως το πραγματικό εισόδημα είναι πολύ υψηλότερο από αυτό που δηλώνεται στην Εφορία, τότε η φορολογική διοίκηση προχωρά σε πιο βαθιές διαδικασίες. Στο σημείο αυτό ενεργοποιούνται οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου που εξετάζουν εξονυχιστικά την οικονομική εικόνα του φορολογούμενου.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι διενεργούνται παράλληλα δύο μορφές ελέγχου. Από τη μία πλευρά εφαρμόζεται ο κλασικός, τακτικός έλεγχος εισοδήματος, κατά τον οποίο εξετάζονται οι πηγές εισοδήματος, η ακρίβεια των δηλώσεων, η συμμόρφωση των λογιστικών βιβλίων – για όσους ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα – και η ορθότητα στην αναγνώριση των εκπιπτόμενων δαπανών. Από την άλλη, «τρέχει» ταυτόχρονα έλεγχος με βάση τεκμαρτές δαπάνες, δηλαδή με βάση τον τρόπο ζωής, τις αγορές, τις συναλλαγές και τη ρευστότητα του φορολογούμενου.

Ο συνδυασμός των δύο μεθόδων επιτρέπει στην ΑΑΔΕ να ελέγχει όχι μόνο όσα δηλώνονται επίσημα, αλλά και να ανακαλύπτει κρυφές ροές χρημάτων και πόρους που δεν έχουν φορολογηθεί. Το βάρος πέφτει στη διαφορά ανάμεσα στη φορολογική δήλωση και στην πραγματική οικονομική δραστηριότητα του πολίτη, με τη διοίκηση να έχει στη διάθεσή της τεχνολογικά εργαλεία και τραπεζικά δεδομένα που της επιτρέπουν να χαρτογραφήσει το πλήρες οικονομικό προφίλ κάθε ελεγχόμενου.

Οι φορολογούμενοι που θα εντοπιστούν να παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στα δηλωθέντα εισοδήματα και τις πραγματικές τους δαπάνες θα κληθούν να δώσουν εξηγήσεις. Αν δεν καταφέρουν να δικαιολογήσουν επαρκώς την προέλευση των χρημάτων που ξόδεψαν, τότε ενεργοποιείται το αυστηρό πλέγμα φορολογικών κυρώσεων. Συγκεκριμένα, θα φορολογηθούν με 33% επί της διαφοράς των εισοδημάτων, θα τους επιβληθεί πρόστιμο 50% επί του φόρου που αναλογεί σε αυτή τη διαφορά, ενώ θα προστεθούν και προσαυξήσεις για την καθυστέρηση πληρωμής.

Η διαδικασία αυτή δεν αποτελεί θεωρητική απειλή αλλά εφαρμόζεται ήδη στην πράξη. Το πρώτο κύμα διασταυρώσεων έφερε στο φως περίπου 800 περιπτώσεις φορολογουμένων που δήλωναν εισοδήματα κάτω των 10.000 ευρώ, ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, οι καταναλωτικές τους δαπάνες υπερέβαιναν κατά πολύ το δηλωμένο εισόδημα και δεν μπορούσαν να αιτιολογηθούν. Οι περιπτώσεις αυτές αποτέλεσαν το καμπανάκι για να επεκταθούν οι έλεγχοι και σε μεγαλύτερα στρώματα πληθυσμού, με στόχο τον εντοπισμό της απόκρυψης εισοδημάτων μέσω υπερκατανάλωσης ή επένδυσης.

Η ΑΑΔΕ κάνει σαφές ότι όσοι δεν μπορούν να εξηγήσουν το «πώς ζουν» με βάση τα στοιχεία που έχουν δηλώσει, θα βρεθούν αντιμέτωποι με βαρύ οικονομικό τίμημα. Οι έλεγχοι δεν περιορίζονται πλέον στη λογιστική απεικόνιση αλλά διασταυρώνουν την κάθε πτυχή της καθημερινότητας του φορολογούμενου.