51 χρόνια ΠΑΣΟΚ, μήνυμα αλλαγής από τον Νίκο Ανδρουλάκη

Το πασόκ γίνεται σήμερα, τετάρτη 3 Σεπτεμβρίου, πενήντα ενός ετών και ο Πρόεδρος του Κινήματος Νίκος Ανδρουλάκης στέλνει μήνυμα ανανέωσης, επισημαίνοντας ότι «51 χρόνια μετά, μπορούμε ξανά μαζί να κάνουμε την αλλαγή δυνατή, χρόνια μας πολλά», συνοδεύοντας την ανάρτησή του στα social media με φωτογραφία από τη στιγμή της ίδρυσης του κόμματος από τον Ανδρέα Παπανδρέου στις 3 Σεπτεμβρίου 1974. Η αναφορά του στην «αλλαγή» συνδέει το ιστορικό φορτίο της διακήρυξης με τη σημερινή πολιτική συγκυρία, υπενθυμίζοντας τη διαχρονική ταυτότητα του χώρου.

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ υπήρξε προϊόν της μεταπολιτευτικής ανάταξης που ακολούθησε την πτώση της δικτατορίας. Ο Ανδρέας Παπανδρέου, επιστρέφοντας τον Αύγουστο του 1974 στην Ελλάδα, έγινε δεκτός από πλήθη πολιτών και αγωνιστών του αντιδικτατορικού αγώνα, παρά την απροθυμία των αρχών να λάβουν ειδικά μέτρα ασφαλείας στην άφιξή του στο παλιό αεροδρόμιο του ελληνικού. Λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 3 Σεπτεμβρίου, ανακοίνωσε τη συγκρότηση του πανελλήνιου σοσιαλιστικού κινήματος, παρουσιάζοντας την ιδρυτική διακήρυξη με τους τέσσερις βασικούς άξονες «Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση, Δημοκρατική Διαδικασία». Στο πλαίσιο εκείνης της περιόδου, και με νωπό το τραύμα της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, το ΠΑΣΟΚ έθεσε ως προτεραιότητες την απεξάρτηση από την αμερικανική επιρροή, την παραδειγματική τιμωρία των πρωταιτίων της χούντας, τη σοσιαλιστική ανασυγκρότηση της οικονομίας και την υπεράσπιση των «μη προνομιούχων» πολιτών.

Σύμφωνα με την ανάλυση του καθηγητή πολιτικής επιστήμης Μιχάλη Σπουρδαλάκη, τα ιδρυτικά στελέχη του ΠΑΣΟΚ προέρχονταν από τρεις μεγάλες συνιστώσες που αποτύπωναν την ποικιλία του χώρου. Η πρώτη ήταν οι αριστεροί σοσιαλιστές, μέλη του ΠΑΚ, Νεολαίοι της Αντίστασης και της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά και πρόσωπα με ρίζες στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, η «αριστερά της αριστεράς» που πίστευε στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό, τις εθνικοποιήσεις, την αποδέσμευση από τις ΗΠΑ και μια εξωστρεφή εξωτερική πολιτική. Η δεύτερη ήταν οι εκσυγχρονιστές ή μεταρρυθμιστές σοσιαλδημοκράτες, με χαρακτηριστικά στελέχη όπως ο Κώστας Σημίτης, ακαδημαϊκοί και διανοούμενοι των μεσαίων και ανώτερων στρωμάτων που πρότασσαν τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό και μια μετριοπαθή, προγραμματική σοσιαλδημοκρατία. Η τρίτη ήταν οι «παλαιοκομματικοί», οι παλαιοί Βενιζελικοί και Φιλελεύθεροι, όπως ο Μένιος Κουτσόγιωργας, κεντρογενείς με αναφορές στον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Νικόλαο Πλαστήρα και τον Γεώργιο Παπανδρέου, φανατικά αντιδεξιοί αλλά και αντικομμουνιστές, ικανοί στη διαχείριση της εξουσίας, συχνά στο στόχαστρο για λαϊκισμό ή πολιτικαντισμό, πλην όμως καταλυτικοί για την εκλογική άνοδο του κινήματος.

Πενήντα ένα χρόνια μετά, η επέτειος λειτουργεί ως γέφυρα μνήμης και συνέχειας, με το μήνυμα του Νίκου Ανδρουλάκη να επιχειρεί να επανανοηματοδοτήσει την «αλλαγή» στη σημερινή πραγματικότητα, αντλώντας από το ιδρυτικό αποτύπωμα ενός κόμματος που σημάδεψε τη μεταπολιτευτική διαδρομή της χώρας.